Những thứ không cần thiết
Trong bài thơ Lậu Thất Minh, Lưu Vũ Tích từng viết: “Sơn bất tại cao, hữu tiên tắc danh. Thủy bất tại thâm, hữu long tắc linh,” nghĩa là: Núi không cần quá cao, chỉ cần có tiên ở đó sẽ nổi danh; sông không nhất thiết phải sâu, chỉ cần có rồng ở thì sẽ trở nên linh thiêng. Câu thơ nhấn mạnh rằng giá trị không nằm ở vật chất tích lũy mà ở tinh thần và bản chất bên trong.
Những vật dụng không cần thiết trong nhà không chỉ chiếm diện tích mà còn ảnh hưởng đến sự tự do tinh thần. Việc bận tâm đến những món đồ vô dụng thực chất là đang trói buộc bản thân vào quá khứ hoặc lo lắng về tương lai, tạo ra một “nhà tù tinh thần” mà chính ta tự giam mình trong đó.
Những vật dụng không cần thiết trong nhà không chỉ chiếm diện tích mà còn ảnh hưởng đến sự tự do tinh thần.
Nhà văn Thoreau từng viết trong Walden: “Tôi sẵn sàng lao sâu vào cuộc sống, sống một cuộc đời vững chãi và giản dị,” phản ánh quan điểm sống tối giản và đề cao giá trị nội tâm. Quan điểm này cũng tương đồng với Đào Uyên Minh, người tìm thấy niềm vui trong những điều bình dị như “hái cúc dưới hàng rào phía đông” hay “ngắm núi phía nam.”
Câu nói “Mọi thứ càng quý giá khi hiếm hoi, tình yêu càng chân thành khi ta già đi” không chỉ nói về vật chất mà còn nhắc nhở ta về giá trị của đời sống tinh thần. Cuốn Chủ nghĩa tối giản khuyến khích: “Sở hữu ít hơn, sống nhiều hơn.” Quan điểm này cũng tương đồng với lời dạy của Khổng Tử: “Ăn uống tiết kiệm, nằm gối cánh tay, vẫn có thể tận hưởng niềm vui.”
Từ xa xưa, thơ ca và triết lý đều nhắc nhở con người rằng buông bỏ vật chất không chỉ giúp không gian gọn gàng mà còn thanh lọc tâm hồn. Như câu nói: “Lưu thủy bất hủ, hộ xu bất lâu, động dã” (Nước chảy không tù đọng, chốt cửa không mục nát vì luôn vận động), muốn cuộc sống phát triển, ta cần học cách loại bỏ cái cũ để đón nhận điều mới.
Thức ăn dư thừa
Trong Châu Tử Gia Huấn có câu: “Nhất chúc nhất phạn, đương tư lai xứ bất dị; Bán ty bán lũ, hằng niệm vật lực duy nan.” Nghĩa là một bát cơm, một chén cháo đều đến từ lao động vất vả, cần được trân trọng và gìn giữ.
Người Ai Cập cổ đại tôn thờ thần Osiris – vị thần nông nghiệp và mùa màng, họ tổ chức lễ hội thu hoạch hàng năm để tri ân nguồn thực phẩm quý giá.
Nhà triết học Hy Lạp Socrates từng nói: “Sự hài lòng là tài sản tự nhiên, sự xa xỉ là nghèo đói giả tạo,” cảnh báo rằng tiêu xài hoang phí có thể dẫn đến sự nghèo nàn cả về vật chất lẫn tinh thần. Nhà thơ Pablo Neruda cũng ca ngợi sự giản dị trong Trăm bản tình ca: “Tình yêu nằm trong những ngày bình thường, không phải ở những bàn tiệc xa hoa.”
Trong Châu Tử Gia Huấn có câu: “Nhất chúc nhất phạn, đương tư lai xứ bất dị; Bán ty bán lũ, hằng niệm vật lực duy nan.”
Trong The Omnivore’s Dilemma, Michael Pollan chỉ ra sự lãng phí thực phẩm trong xã hội hiện đại, kêu gọi con người giảm tiêu thụ quá mức và quay về lối sống gần gũi với thiên nhiên.
Kinh Dịch có câu: “Ăn uống tiết kiệm để giữ gìn sức khỏe.” Seneca, triết gia La Mã cổ đại, cũng khẳng định: “Không phải lượng thức ăn bạn ăn mà chính thứ bạn tiêu hóa mới giúp bạn khỏe mạnh.” Cả hai quan điểm đều nhấn mạnh sự khôn ngoan trong việc ăn uống điều độ để duy trì sức khỏe và tránh lãng phí.
Ngày nay, nhịp sống hiện đại với thực phẩm đóng gói dư thừa và đồ dùng một lần đã gây áp lực lớn lên môi trường. Điều này đi ngược lại với triết lý sống tiết kiệm và trân trọng nguồn tài nguyên mà người xưa vẫn luôn nhắc nhở.
Cảm xúc tiêu cực
Nhà tâm lý học Daniel Goleman, trong cuốn Trí tuệ cảm xúc, khẳng định: “Trí tuệ cảm xúc quyết định sự thành công và hạnh phúc của chúng ta.” Khả năng kiểm soát cảm xúc không chỉ giúp mỗi cá nhân phát triển mà còn mang lại ảnh hưởng tích cực cho cộng đồng, tăng cường khả năng phục hồi nội tâm và giúp ta đối mặt với thử thách cuộc sống một cách hiệu quả hơn.
Một câu tục ngữ Trung Quốc có câu: “Một nụ cười giúp trẻ ra mười tuổi, một nỗi buồn khiến tóc bạc đi.” Điều này nhấn mạnh tác động của cảm xúc lên cả tinh thần lẫn thể chất, khuyến khích ta duy trì thái độ sống lạc quan để mang lại những chuyển biến tích cực.
Virginia Woolf, trong To the Lighthouse, đã mô tả sâu sắc những biến động tâm lý của nhân vật, cho thấy chỉ một thay đổi nhỏ trong cảm xúc cũng có thể ảnh hưởng mạnh mẽ đến cuộc đời. Bà viết: “Nếu một người có thể gột rửa những muộn phiền trong lòng, thì họ có thể nghe thấy những thanh âm tinh tế nhất của cuộc sống.” Câu nói này khuyến khích chúng ta buông bỏ cảm xúc tiêu cực để tận hưởng cuộc sống trọn vẹn hơn.
Trong triết lý Phật giáo, Đức Phật dạy rằng lòng từ bi và chánh niệm là chìa khóa giúp con người đối diện với cảm xúc tiêu cực. Câu trong Dhammapada: “Nếu tâm hòa hợp, con đường sẽ rộng mở,” nhấn mạnh sự bình an nội tâm chính là nền tảng của hạnh phúc. Hiện nay, phương pháp thiền chánh niệm cũng được ứng dụng rộng rãi trong tâm lý học hiện đại nhằm giúp con người quan sát và kiểm soát cảm xúc mà không để chúng chi phối.
Một minh chứng khác là Anna Karenina của Leo Tolstoy, tác phẩm khắc họa sự ghen tuông và bất mãn dần dần bào mòn tâm hồn nhân vật chính, dẫn đến bi kịch. Câu chuyện cảnh báo rằng nếu không giải tỏa những cảm xúc tiêu cực kịp thời, chúng có thể trở thành một lực lượng hủy diệt âm thầm nhưng vô cùng mạnh mẽ, giống như dòng nước ngầm có thể bào mòn cả tảng đá.
Nợ nần
“Đừng biến ví tiền của bạn thành khu vườn đầy hối tiếc,” đây là phiên bản hiện đại của lời cảnh báo từ Shakespeare: “Người đi vay trở thành nô lệ của chủ nợ.”
Trong Gulliver’s Travels, Jonathan Swift dùng hình ảnh Lilliput – nơi những sợi chỉ nhỏ bé dần trói chặt Gulliver – để ẩn dụ về nợ nần, cảnh báo con người rằng những khoản nợ tưởng chừng nhỏ cũng có thể trở thành gánh nặng lớn, kìm hãm sự tự do của chúng ta.
Từ lâu, văn học và trí tuệ dân gian đã nhắc nhở con người về hiểm họa của nợ. Một câu tục ngữ phương Tây có câu: “Tiền không phải là gốc rễ của mọi tội lỗi, mà chính lòng tham mới là nguyên nhân.”
Chìa khóa để tránh nợ nần là duy trì sự tỉnh táo trước những cám dỗ vật chất, phân biệt rõ giữa nhu cầu thực sự và mong muốn phù phiếm. Trong Truyện ngụ ngôn Aesop, có câu chuyện về một chú chim bán đi bộ lông quý giá của mình chỉ để đổi lấy một chút thức ăn trước mắt. Đến khi mất hết lông, nó không thể bay và cuối cùng rơi vào cảnh khốn cùng. Đây là lời cảnh tỉnh về việc chạy theo chủ nghĩa khoái lạc mà không có sự tính toán lâu dài.
Cổ ngữ có câu: “Thủy tích thạch xuyên” – nước chảy lâu ngày có thể mài mòn cả tảng đá, ngụ ý rằng sự kiên trì và tiết kiệm từng chút một sẽ giúp con người đạt được thành tựu lớn. Trong Eugénie Grandet của Balzac, nhân vật chính mặc dù keo kiệt đến cực đoan nhưng cũng phản ánh giá trị của việc quản lý tài chính chặt chẽ và tích lũy tài sản một cách bền vững.
Khổng Tử từng nói trong Luận ngữ: “Người quân tử yêu tiền nhưng phải kiếm tiền một cách chính trực.” Đây là lời nhắc nhở rằng tài chính vững chắc là nền tảng giúp con người có cuộc sống an nhàn, nhưng việc kiếm tiền phải đi đôi với đạo đức.
Duy trì sự ổn định tài chính không chỉ giúp mỗi cá nhân phát triển mà còn mang lại sự bình yên cho gia đình. Một câu tục ngữ trong Kinh Thánh nhấn mạnh: “Gia đình là bến đỗ của tâm hồn và là điểm khởi đầu của những giấc mơ.” Một nền tảng tài chính vững chắc không chỉ giúp con người tránh xa áp lực nợ nần mà còn tạo dựng môi trường sống tích cực, ổn định, từ đó mang lại hạnh phúc trọn vẹn.
