Trong kho tàng tục ngữ – ca dao Việt Nam, ông cha ta từ ngàn đời đã đúc kết nhiều bài học sống giản dị nhưng vô cùng sâu sắc. Trong đó, câu nói “Ở đời có bốn cái ngu” được xem là lời cảnh tỉnh, nhắc nhở con cháu phải biết nhìn xa trông rộng, đừng vì cái lợi trước mắt mà mang họa vào thân.
4 cái ngu lớn nhất ở đời, Lời tổ tiên dạy đâu là cái ngu nhất? Cái ngu thứ nhất: Làm mai
Dân gian có câu: “Làm phúc phải tội”. Việc mai mối vốn mang ý nghĩa tốt đẹp, giúp hai người nên duyên vợ chồng, tưởng chừng như việc phúc đức. Nhưng thực tế, đây lại là cái “ngu” đầu tiên mà tổ tiên nhắc nhở.
Bởi lẽ, tình cảm vợ chồng là chuyện trăm năm, khó nói đúng sai. Khi còn mặn nồng, đôi lứa biết ơn người mai mối. Nhưng chẳng may cơm không lành, canh không ngọt, người đầu tiên bị trách móc lại chính là… ông bà mai. Nhiều trường hợp, kẻ làm mai còn bị oán giận, bị đổ lỗi rằng “nếu không có mai mối thì đã không khổ thế này”.
Đó là lý do vì sao, dù là chuyện vui, nhưng người xưa vẫn gọi “làm mai” là một cái ngu.
Cái ngu thứ hai: Lãnh nợ
Giúp người khác là điều nên làm, nhưng đứng ra lãnh nợ cho ai đó lại là hành động chứa đầy rủi ro. Ông bà ta coi đây là cái ngu lớn bởi đã có không ít trường hợp “tiền mất – tình tan”.
Người đi vay thì khất lần khất lượt, không trả đúng hẹn, cuối cùng người bảo lãnh phải đứng ra gánh nợ. Vừa mất tiền, vừa mất uy tín, lại có khi mất luôn cả mối quan hệ.
Dân gian răn dạy: “Của đi thay người” – thà cho vay ít còn hơn đứng ra bảo lãnh nợ lớn. Chính vì thế, tổ tiên liệt hành động này vào cái ngu thứ hai của đời người.
Cái ngu thứ ba: Gác cu
Câu “gác cu” ở đây không chỉ nói về việc canh giữ chim cho người khác, mà còn mang nghĩa rộng: dốc sức, bỏ công phục vụ lợi ích cho người khác mà chẳng được gì cho bản thân.
Người gác cu thì cực nhọc, còn chim thuộc về chủ. Tương tự, trong cuộc sống, nếu ta chỉ mải mê làm công cho người khác, không biết tính toán cho bản thân, thì sớm muộn cũng trở thành kẻ trắng tay.
Bài học này nhắc nhở mỗi người phải biết trân trọng công sức, biết cân bằng giữa việc giúp người và lo cho chính mình. Cái ngu thứ tư: Cõng rắn cắn gà nhà
Đây được xem là cái ngu lớn nhất trong 4 cái ngu. Câu nói chỉ những kẻ vì lợi ích cá nhân mà rước người ngoài về hại chính người thân, đồng bào, bè bạn của mình.
“Cõng rắn cắn gà nhà” không chỉ là sự phản bội, mà còn là hành động dại dột tự hại mình. Bởi khi đã làm điều bất nghĩa, cuối cùng kẻ chịu hậu quả nặng nề nhất vẫn chính là bản thân.
Tổ tiên xưa nhấn mạnh rằng, giữa bốn cái ngu thì đây chính là cái ngu nhất. Nó không chỉ gây hại cho người khác mà còn làm mất đi đạo lý, mất gốc rễ của con người.
Dù xã hội ngày nay có nhiều đổi thay, nhưng nhìn lại bốn cái ngu mà tổ tiên để lại, ta thấy vẫn còn đúng với đời sống hiện đại.
-
Làm mai: Đừng can dự quá sâu vào chuyện tình cảm của người khác.
-
Lãnh nợ: Đừng vì cả nể mà đánh đổi sự bình an của chính mình.
-
Gác cu: Phải biết trân trọng sức lao động, không để mình thành kẻ chỉ biết làm mà không có phần.
-
Cõng rắn cắn gà nhà: Tránh xa thói phản trắc, sống phải giữ chữ nghĩa, chữ tình.
Trong đó, “cõng rắn cắn gà nhà” được coi là cái ngu lớn nhất, vì nó đánh mất cả đạo đức và tình người – những giá trị cốt lõi để làm người tử tế.
