Trong guồng quay hối hả của cuộc sống hiện đại, những cơn đau bụng âm ỉ, những rối loạn tiêu hóa thoáng qua thường bị bỏ lơ hoặc giải quyết tạm bợ bằng vài liều thuốc không kê đơn. Ít ai ngờ rằng, đó có thể là hồi chuông cảnh báo sớm của những tổn thương nghiêm trọng nơi đại tràng - cơ quan đóng vai trò "cửa ngõ" đào thải độc tố của cơ thể.
Khi "cỗ máy xử lý rác thải" của cơ thể kêu cứu
Đại tràng (ruột già) là phần cuối cùng của ống tiêu hóa. Nếu ví cơ thể như một ngôi nhà, thì đại tràng chính là hệ thống xử lý rác thải quan trọng nhất. Tuy nhiên, với lối sống công nghiệp hóa: thức ăn nhanh nhiều dầu mỡ, thực phẩm bẩn, lạm dụng rượu bia, thuốc lá và thói quen lười vận động, đại tràng đang phải chịu áp lực khủng khiếp.
Điều đáng lo ngại nhất hiện nay không chỉ là số lượng ca mắc bệnh tăng lên, mà là độ tuổi mắc bệnh đang trẻ hóa một cách chóng mặt. Tại các bệnh viện lớn, không khó để bắt gặp những bệnh nhân ở độ tuổi 20-30, thậm chí trẻ hơn, đã phải đối mặt với viêm loét đại tràng mãn tính, đa polyp hoặc đau đớn hơn là ung thư đại trực tràng giai đoạn muộn.
Sự nguy hiểm của các bệnh lý đại tràng nằm ở hai chữ "thầm lặng". Ở giai đoạn đầu, bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng hoặc dễ nhầm lẫn với các rối loạn tiêu hóa thông thường (đầy hơi, chướng bụng). Chính tâm lý "chắc do ăn uống linh tinh" của người trẻ đã vô tình tiếp tay cho bệnh tiến triển âm thầm, đến khi phát hiện thì tổn thương đã lan rộng.
Tỷ lệ ung thư đại trực tràng ở người trẻ đang tăng với tốc độ đáng báo động trên toàn cầu. Ảnh minh họa
Một nghiên cứu đăng trên JAMA Oncology (tạp chí quốc tế được bình duyệt và là tạp chí uy tín dành cho các nhà khoa học, bác sĩ lâm sàng và thực tập sinh trong lĩnh vực ung thư) cho thấy nhóm tiêu thụ nhiều thực phẩm siêu chế biến có nguy cơ xuất hiện polyp tiền ung thư trước tuổi 50 cao hơn đáng kể.
Tỷ lệ ung thư đại trực tràng ở người trẻ đang tăng với tốc độ đáng báo động trên toàn cầu, đặc biệt tại Mỹ, khiến giới chuyên môn nỗ lực tìm kiếm lời giải. Cùng thời điểm, thực phẩm siêu chế biến đã len vào gần như mọi bữa ăn của người dân hiện đại.
Tỷ lệ ung thư đại trực tràng đang gia tăng trong giới trẻ Mỹ đến mức căn bệnh này hiện là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do ung thư ở nam giới dưới 50 tuổi và là bệnh ung thư nguy hiểm thứ hai đối với phụ nữ dưới 50 tuổi. Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ đã công bố những số liệu thống kê này trong Báo cáo năm 2024, khiến nhiều chuyên gia kêu gọi sàng lọc tốt hơn ở những bệnh nhân trẻ tuổi.
Tại Việt Nam, dù chưa có con số thống kê toàn diện cập nhật từng ngày, Theo thống kê của Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (Globocan) năm 2022, cả nước ghi nhận 16.835 ca mắc mới và 8.454 ca tử vong, xếp thứ 4 về tỉ lệ mắc và thứ 5 về tỉ lệ tử vong trong các loại ung thư phổ biến. Đáng lo ngại, bệnh đang có xu hướng trẻ hóa. Các bác sĩ lâm sàng cũng ghi nhận tần suất gặp các ca bệnh trẻ tuổi ngày càng nhiều hơn.
Nội soi đại tràng: "Tiêu chuẩn vàng" để bắt bệnh
Trước "làn sóng" bệnh lý đại tràng đang gia tăng, việc chẩn đoán chính xác là chìa khóa sống còn để điều trị hiệu quả. Trong đó, nội soi đại tràng được giới y khoa công nhận là phương pháp tối ưu nhất.
Theo PGS.TS.BS Nguyễn Quang Duật - Khoa Tiêu hóa và Gan mật, Bệnh viện Việt Pháp Hà Nội, nội soi đại tràng không đơn thuần là một xét nghiệm hình ảnh. Đây là kỹ thuật sử dụng một ống soi mềm có gắn camera độ phân giải cao, đưa vào cơ thể để bác sĩ quan sát trực tiếp toàn bộ bề mặt niêm mạc đại tràng và trực tràng.
Ưu điểm vượt trội của phương pháp này là khả năng "2 trong 1": vừa chẩn đoán, vừa có thể can thiệp điều trị ngay trong quá trình soi (như cắt polyp, cầm máu).
Theo PGS.TS.BS Nguyễn Quang Duật, nội soi đại tràng là phương pháp hiệu quả nhất để phát hiện ung thư đại trực tràng ở giai đoạn sớm. Ảnh: T.L
Dưới đây là 6 bệnh lý phổ biến mà nội soi đại tràng có thể phát hiện chính xác, theo tư vấn chuyên môn của PGS.TS.BS Nguyễn Quang Duật.
1. Polyp đại tràng - "Mầm mống" của ung thư
Polyp đại tràng là những khối u nhỏ phát triển trên niêm mạc đại tràng. Mặc dù hầu hết polyp là lành tính, một số loại polyp có nguy cơ cao tiến triển thành ung thư nếu không được phát hiện và loại bỏ kịp thời.
Nội soi đại tràng không chỉ giúp phát hiện mà còn có thể cắt bỏ polyp ngay trong quá trình nội soi. Việc này giống như "nhổ cỏ tận gốc", loại bỏ nguy cơ ung thư ngay từ khi nó chưa kịp hình thành.
2. Ung thư đại trực tràng
Đây là bệnh lý ác tính nguy hiểm nhưng có tỷ lệ chữa khỏi rất cao (lên tới 90%) nếu phát hiện ở giai đoạn sớm.
Nội soi đại tràng là phương pháp hiệu quả nhất để phát hiện ung thư đại trực tràng ở giai đoạn sớm. Thông qua việc quan sát toàn bộ niêm mạc đại tràng, bác sĩ có thể phát hiện các tổn thương tiền ung thư hoặc ung thư giai đoạn đầu, từ đó tăng cơ hội điều trị thành công. Việc phát hiện sớm qua nội soi là yếu tố tiên quyết để tăng cơ hội sống sót và giảm thiểu chi phí điều trị cho người bệnh.
3. Viêm đại tràng
Viêm đại tràng là tình trạng viêm niêm mạc đại tràng, có thể do nhiễm trùng, bệnh tự miễn hoặc tác nhân khác. Các ổ viêm nếu không được phát hiện và điều trị dứt điểm sẽ gây đau đớn dai dẳng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.
Nội soi giúp đánh giá mức chính xác mức độ viêm, vị trí tổn thương để bác sĩ kê đơn thuốc và phác đồ điều trị phù hợp nhất.
4. Bệnh Crohn và viêm loét đại tràng
Đây là hai bệnh viêm ruột mạn tính (IBD), có thể gây tổn thương nghiêm trọng niêm mạc đại tràng; có thể gây biến chứng thủng ruột hoặc ung thư hóa nếu không kiểm soát tốt.
Nội soi đại tràng giúp đánh giá phạm vi tổn thương, mức độ viêm và hỗ trợ theo dõi điều trị.
5. Chảy máu tiêu hóa
Đi cầu ra máu là dấu hiệu khiến bệnh nhân hoảng sợ nhất. Nguyên nhân có thể do trĩ, nhưng cũng có thể do khối u, vết loét sâu hoặc dị dạng mạch máu.
Nội soi đại tràng có thể xác định vị trí và nguyên nhân chảy máu đường tiêu hóa dưới, chẳng hạn như vết loét, viêm hoặc khối u, từ đó giúp bác sĩ can thiệp kịp thời.
6. Hội chứng ruột kích thích (IBS) - loại trừ bệnh lý khác
Rất nhiều người trẻ mắc hội chứng này với các biểu hiện đau bụng, rối loạn phân khi căng thẳng, lo âu. Dù IBS không gây tổn thương thực thể trên niêm mạc, nhưng triệu chứng của nó rất giống với các bệnh lý khác có triệu chứng tương tự, như viêm đại tràng, polyp hoặc ung thư đại trực tràng.
Mặc dù hội chứng ruột kích thích không gây tổn thương niêm mạc đại tràng nhưng nội soi là bước "loại trừ" quan trọng. Khi nội soi cho kết quả niêm mạc bình thường, bác sĩ mới có cơ sở để chẩn đoán xác định là IBS và tư vấn điều chỉnh lối sống, tâm lý thay vì dùng các thuốc điều trị viêm không cần thiết.
Khi nào cần đi nội soi?
Nhiều người e ngại nội soi vì sợ đau hoặc khó chịu. Tuy nhiên, PGS.TS.BS Nguyễn Quang Duật cho biết, với sự tiến bộ của y học hiện đại, kỹ thuật nội soi gây mê (nội soi tiền mê) hiện nay diễn ra rất nhẹ nhàng, êm ái như một giấc ngủ ngắn, bệnh nhân hoàn toàn không đau đớn.
Để bảo vệ sức khỏe của mình và người thân, bác sĩ Duật đưa ra khuyến nghị cụ thể về thời điểm vàng để tầm soát.
1. Đối tượng cần tầm soát ngay
- Người từ 45 tuổi trở lên: Đây là độ tuổi nguy cơ mắc bệnh tăng cao theo khuyến cáo mới nhất của thế giới (trước đây là 50 tuổi).
- Người có tiền sử gia đình (F1): Nếu cha mẹ, anh chị em ruột mắc ung thư đại trực tràng, bạn cần đi soi sớm hơn 10 năm so với tuổi phát hiện bệnh của người thân, hoặc bắt đầu từ năm 40 tuổi.
- Người có triệu chứng báo động: Đừng chần chừ nếu bạn thấy:
+ Chảy máu trực tràng (máu đỏ tươi hoặc phân đen).
+ Thay đổi thói quen đại tiện kéo dài trên 2 tuần (đang táo bón chuyển sang tiêu chảy hoặc ngược lại, phân nhỏ dẹt).
+ Đau bụng âm ỉ, đau quặn từng cơn không rõ nguyên nhân.
+ Sụt cân bất thường, cơ thể mệt mỏi, da xanh xao.
2. Tần suất thực hiện
Kết quả của lần nội soi đầu tiên sẽ quyết định "lịch trình" cho các lần tiếp theo:
Người không có yếu tố nguy cơ: Nội soi mỗi 5-10 năm/lần nếu kết quả bình thường.
Người có polyp hoặc yếu tố nguy cơ trung bình: Có thể cần nội soi mỗi 2-3 năm/lần, tùy thuộc vào số lượng và loại polyp.
Người có tiền sử ung thư đại trực tràng hoặc gia đình có người mắc ung thư đại trực tràng: Cần nội soi mỗi 1-2 năm/lần tùy theo mức độ bệnh và điều trị.
Lời kết
Đại tràng là "gương mặt" phản chiếu lối sống của bạn. Đừng đợi đến khi cơn đau quặn thắt xuất hiện hay sụt cân không kiểm soát mới bắt đầu lo lắng. Ung thư đại trực tràng là một trong số ít các loại ung thư có thể dự phòng và ngăn chặn hoàn toàn thông qua tầm soát định kỳ.
Chủ động nội soi đại tràng không chỉ là cách phát hiện bệnh, mà là hành động thiết thực nhất để bạn trân trọng cơ thể và bảo vệ tương lai của chính mình.
