Buổi khai xuân vào sáng mùng 6, giám đốc công ty công nghệ - nơi Linh làm việc - phát biểu những mục tiêu truyền cảm hứng, hô to khẩu hiệu, lì xì đầu năm. Linh - một nhân viên marketing, như được tiếp thêm động lực, bắt tay vào giải quyết các công việc ngay sau đó. 5 ngày nay, cô luôn đi làm đúng giờ, thậm chí còn ở lại cơ quan đến muộn.
"Tết như một cái reset để mình làm lại từ đầu, quyết tâm đạt được những mục tiêu mới", Linh nói.
Dũng, 36 tuổi, nhân viên ngân hàng, cũng đăng ký lớp tập thể hình 3 buổi/tuần ngay trong ngày đầu khai xuân. Nhiều năm qua, do công việc bận rộn, anh sinh hoạt thất thường, dẫn đến gan nhiễm mỡ, gout. Năm nay, người đàn ông đặt mục tiêu tập thể dục, ăn uống lành mạnh để lấy lại sức khỏe, kèm tập trung làm việc để trả hết nợ mua nhà, ô tô.
"Chưa bao giờ tôi thấy tinh thần lên cao đến vậy, cứ 6h sáng là xỏ giày xuống phòng tập, sau đó cả ngày làm việc không biết mệt", Dũng chia sẻ.
Buổi tối làm thêm việc tại nhà của một nhân viên IT sau Tết. Ảnh: Nhân vật cung cấp
Không riêng Linh, Dũng, nhiều người Việt Nam đang bước vào năm mới với những quyết tâm thay đổi bản thân. Đây là biểu hiện của "hiệu ứng khởi đầu mới" (fresh start effect) - một hiện tượng tâm lý học được các nhà nghiên cứu quan tâm.
Theo Psychology Today, hiệu ứng trên có nguồn gốc từ khoa học hành vi, chỉ sự thúc đẩy về mặt tâm lý khi con người trải qua các mốc thời gian như đầu năm, đầu tháng hoặc đầu tuần, muốn tách biệt bản thân trong quá khứ với tương lai. Các mốc này đóng vai trò như "sự gián đoạn" trong tính liên tục của thời gian, tạo ra cảm giác về khoảng cách tâm lý giữa những thất bại trong quá khứ, cho phép định hình lại bản thân và đặt ra mục tiêu mới. Bằng cách đánh dấu sự chuyển đổi từ giai đoạn này sang giai đoạn khác, những mốc thời gian này khuyến khích nhận thức về những cơ hội, vượt qua sự trì trệ và cam kết thực hiện những thay đổi có ý nghĩa.
Hàng năm, mọi người trên khắp thế giới đều đưa ra quyết tâm năm mới để đạt được mục tiêu, cải thiện sức khỏe và cải thiện cuộc sống. Vào năm 2020, một trong những quyết tâm năm mới phổ biến nhất là ăn uống lành mạnh hơn với 44% số người được hỏi ở Anh và Ba Lan; 43% số người Mỹ, theo Discover Happy Habits.
Các mục tiêu phổ biến nhất cho năm 2023 liên quan đến việc cải thiện sức khỏe thể chất (20%) và tiết kiệm nhiều tiền hơn (20%), tập thể dục nhiều hơn (19%), ăn uống lành mạnh hơn (18%), hạnh phúc (17%) và giảm cân (17%).
Lý do hiệu ứng đặc biệt mạnh mẽ hơn vào đầu năm bởi đây là mốc thời gian quan trọng nhất trong năm, không giống như các mốc khác như sinh nhật hoặc ngày kỷ niệm, bởi năm mới là sự kiện phổ biến được tổ chức trên khắp các nền văn hóa, theo chuyên gia tâm lý Nguyễn Thị Hương Lan, Học viện Hạnh Phúc Việt Nam.
Đầu năm thường giống như một trang giấy trắng, là thời gian để vạch ra những kế hoạch tương lai, đặt mục tiêu và thực hiện ước mơ. Nhiều người tham gia vào hoạt động liệt kê các mục tiêu hoặc đưa ra quyết tâm, nhấn mạnh vào câu chuyện khởi đầu mới. Ngoài ra, năm mới thường trùng với thời gian nghỉ ngơi và ăn mừng, tạo ra khoảng dừng tự nhiên khuyến khích sự tự vấn, tái tạo năng lượng.
"Điều này rất quan trọng để nuôi dưỡng sự kiên trì, thúc đẩy tinh thần vượt thách thức", chuyên gia nói. Thiên kiến lạc quan (optimism bias) cũng là nguyên nhân khiến nhiều người kỳ vọng nhiều vào năm mới, tin rằng những điều tích cực sẽ đến.
Thực tế, nhiều công ty, doanh nghiệp đã tạo ra không khí làm việc sôi động ngay từ đầu năm bằng nhiều cách như lì xì, bốc thăm may mắn, tặng quà... cho nhân viên, kèm theo đó là chế độ phúc lợi tốt hơn năm cũ. Đơn cử, có công ty tổ chức lì xì từ 100.000-800.000 đồng cho lao động, hay nhiều nơi áp dụng tăng lương cứng bắt đầu khi ra Tết khiến không ít người có tâm trạng háo hức, hứng khởi quay lại làm việc. Nhiều nhà máy ghi nhận 100% lao động quay trở lại ngay sau Tết như Showa Gloves Việt, Kurabe Industrial Việt Nam, Friesland Campina...
Xây dựng mục tiêu kế hoạch năm mới khiến nhiều người có động lực hơn. Ảnh: Nhân vật cung cấp
Chuyên gia cho rằng nên tập trung vào các mục tiêu từ ngắn đến dài hạn. Đơn cử, bạn bắt đầu với tập luyện thể chất, đăng ký các chương trình giáo dục hoặc tiết kiệm tài chính trong một tháng. Khi đạt được từng bước sẽ có động lực để bước tiếp đến mục tiêu xa hơn.
Nghiên cứu trên Psychology Today nhấn mạnh tầm quan trọng của tính cụ thể và khả năng đo lường mục tiêu. Thay vì các quyết tâm mơ hồ như "tập thể dục nhiều hơn", hãy đặt mục tiêu rõ ràng "tập 3 buổi gym/tuần". Ngoài ra, hãy chia sẻ mục tiêu với bạn bè, gia đình, người thân để làm tăng thêm tính trách nhiệm.
Bác sĩ Phan Thái Tân, huấn luyện viên sức khỏe, bổ sung thêm các giải pháp thiết thực như tắm thảo dược, massage để kích thích năng lượng tức thì. Một số mẹo nhỏ để duy trì động lực sau Tết như viết ra mục tiêu và dán ở nơi dễ nhìn thấy, tham gia các nhóm có chung mục tiêu, ghi lại tiến độ hàng ngày/tuần, tự thưởng cho bản thân khi đạt các mốc nhỏ.
Bác sĩ, nhà tâm lý Trần Thị Hồng Thu cho biết hiệu ứng này có thể không đồng đều với tất cả mọi người, như những cá nhân đang trải qua căng thẳng hoặc khó khăn đáng kể có thể thấy khó chấp nhận câu chuyện khởi đầu mới. Do đó, nhóm này cần điều chỉnh lại nhịp sống và tận dụng những ngày đầu làm việc để tái tạo năng lượng, không nên bắt tay vào áp lực công việc quá nhanh.
"Hãy nhớ cốt lõi: Thay đổi là một quá trình, không nhất thiết phải đợi đến thời điểm đặc biệt mới bắt đầu", bác sĩ nói.
Thúy Quỳnh
