MV "Bắc Bling" - Đừng lo "phá quan họ"!

MV Bắc Bling(Bắc Ninh) của ca sĩ quê Bắc Ninh Hòa Minzy là một hiện tượng của nhạc đại chúng những ngày qua. Ra mắt ngày 1/3/2025 trên kênh YouTube với 2,05 triệu người đăng ký của nữ ca sĩ, tính đến trưa ngày 10/3, Bắc Bling thu hút hơn 34 triệu lượt xem, gần 1 triệu lượt thích, hơn 52 ngàn bình luận, đang đứng vị trí số 1 trong danh mục Âm nhạc thịnh hành Việt Nam và đã đạt số 2 danh mục này của thế giới.

Bắc Bling, nghe cái tên này đích thực chủ nhân của nó là những người thích đùa. Không có một địa danh nào ở đất nước này mang tên đấy, cấu trúc ngữ pháp cũng hoàn toàn sai. Dẫu thế, khi đọc ai cũng hiểu đó là Bắc Ninh, tại sao lại như vậy? Tôi nghĩ, đó là bởi văn hóa nói, viết không chính thống phổ biến trong giới trẻ hiện nay. Chế ra cách viết này không phải bây giờ mới xuất hiện, nó đã có từ trên dưới 5 năm gần đây và đã hiện hữu trong âm nhạc của giới trẻ.

Vui từ cái tên!

Nhìn từ góc độ văn hóa, thì đây cũng có thể coi là một sự biến hóa của ngôn ngữ tiếng Việt ở hình thức chữ viết khá phổ biến, nên cũng có thể coi nó phần nào như một biểu hiện của văn hóa dân gian. Có người giải thích, "bling" trong tiếng Anh có nghĩa là "lấp lánh", nên Bắc Ninh biến tấu thành Bắc Bling là thể hiện mong ước cho quê hương lấp lánh tỏa sáng (một thông điệp hay). Cũng có người nói "Bling" là nói lái của "Ninh"...  Không biết chủ nhân của lối viết này khi chế ra cụm từ Bắc Bling có gửi gắm những hàm ý gì nhưng ở góc độ cá nhân người viết khi tiếp cận, thấy cũng tương đối phù hợp trong một bản nhạc vui tươi, nhất là khi phát âm, từ Bắc Bling nghe rất thánh thót, rõ ràng là có "nhạc tính" bất ngờ.

"Bắc Bling" là một hiện tượng âm nhạc giải trí tháng 3 năm 2025

Thực ra, nói khoác (nói phét), nói tức vốn là một đặc sản văn hóa dân gian của Kinh Bắc, hiện hữu ở nhiều làng quê như Can Vũ (thị xã Quế Võ, Bắc Ninh), Đông Loan và Nội Hoàng (TP Bắc Giang), Dương Sơn và Hòa Làng (huyện Tân Yên, Bắc Giang). Tức là, nói vui, dí dỏm, hài hước, nói quá, nói khoác… đã là một tính cách sẵn có trong con người vùng Kinh Bắc, cũng vì thế mà vùng quê này sản sinh ra nhiều danh hài dân gian hàng đầu, xưa có vua hề chèo Mạnh Tuấn (NSND), nay có những danh hài hàng đầu như: Xuân Hinh (NSƯT), Quốc Trượng (NSND), Tự Long (NSND)…

Có lẽ cũng vì thế mà Bắc Bling với những biến báo cách viết trong tiếng Việt trên tinh thần vui tươi, hài hước được khán giả, trước tiên là ở Bắc Ninh, đón nhận nồng nhiệt và góp phần lan tỏa sản phẩm.

Có phải quan họ đâu mà lo

Cùng với quá nhiều lời ca tụng, lan tỏa sản phẩm, đâu đó ở Bắc Ninh và trên mặt báo cũng có mối lo ngại rằng Bắc Bling không phải quan họ, rằng sợ lan truyền như vậy làm người dân hiểu méo mó về quan họ.

Thực ra, nếu ê-kíp MV Bắc Bling khi truyền thông gọi đó là quan họ thì rất đáng lo ngại, nhưng nếu họ không nói như vậy thì không phải lo lắng, vì âm nhạc trong Bắc Bling có phải quan họ đâu mà lo.

Bỏ qua yếu tố âm nhạc điện tử, thì phần âm nhạc mang chất liệu dân gian ở trong Bắc Bling thiên về nghệ thuật hát văn. Chất liệu hát văn hiện hữu ngay từ những nốt nhạc dạo đầu tiên và duy trì cho đến hết bài. Trong phần rap của nghệ sĩ Xuân Hinh là một sự đan xen giữa rap của giới trẻ với rap kiểu… Xuân Hinh. Trong đó, có phần hát nói vốn hiện hữu trong Tán canh, thường được các thầy cúng sử dụng và được sân khấu chèo khai thác từ lâu. Việc sử dụng này khiến rap của Xuân Hinh có chất riêng, khó có nghệ sĩ trẻ nào theo được, cộng thêm biệt tài của một "vua hài đất Bắc" đã góp phần tăng thêm độ hài hước, dí dỏm và sự hấp dẫn cho Bắc Bling.

Câu nói "Mời bà con về Bắc Ninh quê em chơi nào" của ca sĩ Hòa Minzy cũng không phải văn hóa giao tiếp đặc trưng quan họ, nó mang phong cách những câu "nói nịnh" trong nghi lễ hầu đồng, hay những câu nói dân gian đã được sân khấu chèo khai thác vào trong các phân cảnh tụ tập đông người trong các dịp vui như đi chơi hội.

MV "Bắc Bling":

Câu hát Mời trầu trong bài Bắc Bling cũng không phải của quan họ, của Bắc Ninh: "Ăn một miếng trầu/ Ăn một miếng trầu/ Ăn vào cho đỏ/ Môi mình môi ta". Trong bài dân ca gốc (ở đây người viết đã lược bớt từ phụ và tiếng đưa hơi để người đọc dễ hiểu nội dung câu hát) là: "Ăn một miếng trầu, gặp đây ăn một miếng trầu/ Không ăn cầm lấy cho nhau bằng lòng/ Trầu này trầu tính trầu tình/ Ăn vào cho đỏ môi mình môi ta/ Miếng trầu là miếng trầu vàng". Đây là bài Mời trầu nằm trong liên khúc gồm 2 bài Ba quan - Mời trầu rất phổ biến thuộc dân ca đồng bằng Bắc bộ, nếu chi tiết hơn nữa thì thuộc về dân ca phía Nam khu vực này, có nguồn gốc từ dân ca Hà Nam.

Trong văn hóa giao tiếp của người quan họ, vốn rất ý nhị, khiêm nhường và tôn trọng đối tượng giao tiếp như người ở trên; người quan họ luôn xưng em, nhận là phận em thể hiện sự tôn trọng bạn hát. Bài dân ca Mời nước mời trầu của quan họ thể hiện đầy đủ phong cách giao tiếp đặc trưng này: "Tay em nâng cái cơi đựng giầu/ Mắt em nhìn, nhìn em liếc, liếc em trông/ Giầu têm cánh phượng dâng lên mời người/ Ai ơi nay có thấu, người ơi nay có nhớ chăng là đến chúng em chăng".

Cho nên, ngoại trừ ca từ xuất hiện mấy chữ "người ơi, người ở đừng về", "nón quai thao", "anh hai", "hội Lim"…, âm nhạc Bắc Bling không có liên quan gì đến quan họ, có chăng chỉ phảng phất ảnh hưởng qua lại giữa các dân ca trong cùng một vùng Bắc bộ và đồng bằng Bắc bộ với nhau. Vì vậy, không phải lo lắng Bắc Bling phá quan họ!

Điểm cộng đột phá!

Nói gì thì nói vẫn phải khẳng định MV Bắc Bling là một sản phẩm được đầu tư cả về âm nhạc và hình ảnh. Sự tham gia của danh hài Xuân Hinh tạo một cú đột phá cho không chỉ trong khuôn khổ của MV mà còn cho cả nhạc đại chúng Việt Nam, cho thấy sự kết hợp giữa các nghệ sĩ trẻ với nghệ sĩ nghệ thuật truyền thống gạo cội tạo được sức hút mạnh mẽ.

MV có sự góp giọng của 3 nghệ sĩ, ngoài chủ nhân Hòa Minzy và danh hài Xuân Hinh còn có nam nghệ sĩ Tuấn Cry. Trong MV, Tuấn Cry phối hợp khá nhịp nhàng và ăn ý với nghệ sĩ gạo cội Xuân Hinh tạo nên sự đa sắc trong một sự thống nhất màu sắc hài hước, tươi vui, dí dỏm của MV Bắc Bling.

Việc chọn hát văn làm màu sắc âm nhạc chủ đạo cho MV Bắc Bling cùng một bản phối không quá lạm dụng những âm sắc hiện đại và tôn được màu sắc dân tộc cũng là một điểm cộng cho MV này.

Nghệ sĩ Xuân Hinh hết sức duyên dáng trong MV "Bắc Bling" của Hòa Minzy

Điểm cộng lớn nhất thuộc về những gì được nhắc trong ca từ của bài hát và hình ảnh được minh họa trong Bắc Bling. MV đã góp phần lan tỏa những nét đẹp trong văn hóa truyền thống Bắc Ninh. Những di tích lịch sử, những giá trị văn hóa đặc trưng đáng tự hào của văn hóa vùng Kinh Bắc - Bắc Ninh đã được nhắc tới một cách đậm đặc.  

Qua đây cũng cần ghi nhận đóng góp cho quê hương của Hòa Minzy. Hòa Minzy là một ca sĩ được nhiều bạn trẻ yêu thích không chỉ trong ca hát mà còn ở nhiều khía cạnh khác trên không gian mạng. Nhớ đến quê hương, tri ân quê hương bằng một sản phẩm được đầu tư, bằng sự kết nối thế hệ với nghệ sĩ gạo cội cùng quê hương… không phải ai cũng làm được.

Cũng vì những điểm cộng này mà nhiều người Bắc Ninh đã cảm thấy yêu quê hương mình hơn, nhiệt tình chia sẻ trên không gian mạng xã hội, góp phần lan tỏa MV Bắc Bling. Điều đó là hoàn toàn xứng đáng. Với tấm lòng của nghệ sĩ dành cho quê hương, UBND tỉnh Bắc Ninh đã tặng bằng khen cho nghệ sĩ. Hẳn nhiều nơi cũng muốn sẽ có những sản phẩm tương tự cho địa phương mình.

Bắc Bling quá ngọt ngào nhưng hãy cẩn thận khi nhân rộng để tránh rơi vào một cái bẫy. Cách đặt tên này chỉ phù hợp với sản phẩm giải trí mang màu sắc tươi vui, hài hước, dí dỏm. Nếu một sản phẩm phong cách âm nhạc trữ tình, mang tính ngợi ca chính thống thì phải khác. Ví như Bắc Bling, hãy luôn để nó là sản phẩm của một cá nhân nghệ sĩ có tài, nhiều năng lượng và có độ lan tỏa tự nguyện đóng góp. Trong tương lai, địa phương nào muốn đứng ra tổ chức sản xuất thì kể cả cái tên cũng phải tôn trọng sự trong sáng của tiếng Việt.