Ngày 13/5, PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng, Phó Chủ tịch Hội Đột quỵ Việt Nam, Trưởng khoa Bệnh lý Mạch máu não Bệnh viện Nhân dân 115, cho biết thống kê tại viện trên hơn 6.600 bệnh nhân ghi nhận tuổi trung bình mắc đột quỵ là 62. Dữ liệu khác từ 2.300 bệnh nhân đột quỵ qua đăng ký ResQ (hệ thống đăng ký và theo dõi các ca đột quỵ toàn cầu của Tổ chức Đột quỵ thế giới) tại Việt Nam cũng cho kết quả tương tự. Thống kê tại một số bệnh viện vào cuối năm ngoái cũng ghi nhận tuổi trung bình bệnh nhân đột quỵ là 63.
Trong khi đó, theo dữ liệu từ Tổ chức Y tế Thế giới, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ và các nghiên cứu từ Đại học Oxford (Anh) và Đại học Y khoa Yale (Mỹ), tuổi trung bình mắc bệnh đột quỵ trong dân số nói chung dao động từ 70 đến 75 tuổi. Tuy nhiên, con số này có thể thay đổi tùy thuộc vào khu vực địa lý, giới tính và các yếu tố nguy cơ.
"Điều này có nghĩa tuổi mắc đột quỵ ở Việt Nam đang thấp hơn khoảng 10 tuổi so với số liệu các nước phát triển, hay nói cách khác là bệnh nhân đột quỵ tại Việt Nam đang trẻ hơn", bác sĩ Thắng nhấn mạnh.
Đơn cử, trong gần 50 bệnh nhân đột quỵ mới nhập viện tại Bệnh viện Nhân dân 115 ngày 12/5, những người sinh năm 1970 trở xuống chiếm gần một nửa, đặc biệt có bệnh nhân nữ mới 21 tuổi.
Đột quỵ ở người trẻ thường nặng nề và để lại những hệ lụy nghiêm trọng. Nhiều người giữ được tính mạng nhưng sau cơn đột quỵ không thể quay trở lại công việc, tạo gánh nặng lớn cho gia đình và xã hội. Hầu hết người sống sót sau đột quỵ đều bị ảnh hưởng nhiều chức năng cơ thể, tàn phế, sức khỏe suy yếu hoặc mắc các di chứng như tê liệt, cử động yếu một phần cơ thể, mất ngôn ngữ, rối loạn cảm xúc, thị giác suy giảm...
PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng thăm khám bệnh nhân sau đột quỵ tại Bệnh viện Nhân dân 115. Ảnh: Lê Phương
Phó giáo sư Thắng cho rằng không riêng ở Việt Nam, việc gia tăng tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ tại các nước đang phát triển là một vấn đề đáng lo ngại, xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Có nhiều nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này.
Tăng huyết áp và các bệnh lý nền
Người trẻ ngày càng phải đối mặt với các bệnh như tăng huyết áp, tiểu đường và rối loạn lipid máu ở độ tuổi sớm hơn. Nguyên nhân chủ yếu là do lối sống ít vận động, chế độ ăn không lành mạnh (nhiều đồ ăn nhanh, ít rau củ) và béo phì, vốn đang trở nên phổ biến trong bối cảnh hiện đại hóa. Không ít người đột quỵ vì không biết bản thân mắc các bệnh nền này, hoặc biết nhưng chủ quan không kiểm soát.
Lối sống đô thị hóa
Quá trình đô thị hóa nhanh chóng ở các nước đang phát triển đã thay đổi thói quen sống của người trẻ. Họ ít hoạt động thể chất hơn, tiêu thụ nhiều thực phẩm chế biến sẵn chứa nhiều muối và đường, đồng thời chịu áp lực từ căng thẳng tâm lý do công việc và cuộc sống thành thị. Tất cả đều là yếu tố nguy cơ lớn gây đột quỵ.
Ô nhiễm không khí
Ở nhiều thành phố lớn tại các nước đang phát triển, ô nhiễm không khí đạt mức báo động. Các nghiên cứu gần đây gợi ý mối liên quan giữa ô nhiễm môi trường và việc tăng nguy cơ đột quỵ.
Thiếu tiếp cận dịch vụ y tế
Hệ thống y tế ở các nước đang phát triển thường còn hạn chế, với ít chương trình tầm soát các bệnh lý nền như tăng huyết áp hay tiểu đường. Việc không phát hiện và điều trị kịp thời các yếu tố nguy cơ khiến người trẻ dễ bị đột quỵ mà không có sự chuẩn bị trước.
Hút thuốc và sử dụng chất kích thích
Tỷ lệ hút thuốc lá, uống rượu bia và sử dụng các chất kích thích khác đang tăng lên ở người trẻ tại các nước đang phát triển. Những thói quen này làm tổn thương mạch máu và tăng nguy cơ đột quỵ, đặc biệt khi kết hợp với các yếu tố khác.
Yếu tố di truyền và chủng tộc
Một số nhóm dân tộc ở các nước đang phát triển có nguy cơ cao hơn về các bệnh lý mạch máu do yếu tố di truyền. Khi kết hợp với các yếu tố môi trường và lối sống không lành mạnh, nguy cơ đột quỵ ở người trẻ càng tăng lên.
Thiếu nhận thức và giáo dục
Nhiều người trẻ không nhận thức đầy đủ về các yếu tố nguy cơ và triệu chứng của đột quỵ. Tâm lý chủ quan (cho rằng đột quỵ chỉ xảy ra ở người lớn tuổi) có thể dẫn đến sự chậm trễ trong việc tìm kiếm sự chăm sóc y tế khẩn cấp, làm tăng tỷ lệ tử vong hoặc biến chứng nghiêm trọng.
Lãnh đạo Hội Đột quỵ Việt Nam cho rằng cần thêm những số liệu lớn hơn, có tính chất quốc gia để xác định chính xác độ tuổi trung bình mắc đột quỵ ở Việt Nam, từ đó có thể xây dựng chính sách dự phòng đột quỵ phù hợp.
Hiện nay, nhận thức của cộng đồng về đột quỵ vẫn chưa cao, dẫn đến tiếp cận điều trị trễ. Điều quan trọng là cần nhận diện sớm, bằng cách yêu cầu người bệnh cười hoặc nhăn mặt, nếu một bên mặt bị xệ hoặc không thể cử động bình thường có thể là dấu hiệu của đột quỵ. Yêu cầu nâng cả hai tay lên, cảnh giác nếu một tay yếu hoặc rơi xuống, không thể giữ vững. Người bệnh lặp lại một câu đơn giản, nếu nói không rõ hoặc không thể nói được có thể là dấu hiệu của đột quỵ. Khi nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào ở trên, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức, đưa người bệnh đến cơ sở có khả năng điều trị đột quỵ gần nhất.
Lê Phương
