Trong những năm gần đây, tình trạng giới trẻ sử dụng các chất kích thích và ma túy tổng hợp đang ngày càng trở nên báo động, kéo theo những hệ lụy nặng nề về sức khỏe thể chất và tinh thần. Tại Viện Sức khỏe Tâm thần - Bệnh viện Bạch Mai, một ca bệnh điển hình đã cho thấy rõ những tác hại khôn lường này.
Các loại chất kích thích và ma túy hiện nay rất đa dạng, từ các chất truyền thống như cần sa đến các loại mới nguy hiểm hơn như "bánh cười" (lazy cake), "bóng cười" (N2O) hay các loại ma túy tổng hợp trong hộp đêm như MDMA, ketamine. Ảnh minh họa: Internet
Từ "vui chơi" đến rối loạn tâm thần nặng nề
Người bệnh P.T.N, một cô gái 21 tuổi, được gia đình đưa đến Viện Sức khỏe Tâm thần trong tình trạng "cười một mình vô cớ, đánh mẹ". Qua khai thác bệnh sử, các bác sĩ phát hiện người bệnh đã bắt đầu sử dụng nhiều loại chất kích thích như N2O, ketamine, cần sa… từ khoảng 5 năm trước. Ban đầu, việc sử dụng chỉ diễn ra trong những cuộc vui chơi bạn bè, mang lại cảm giác vui vẻ, thoải mái.
Tuy nhiên, theo thời gian, tần suất và số lượng sử dụng ngày càng tăng. Khi không sử dụng, người bệnh trở nên bồn chồn, bứt rứt, chán nản. Đáng lo ngại hơn, người bệnh bắt đầu xuất hiện những triệu chứng rối loạn tâm thần nghiêm trọng như nghe thấy tiếng nói trong đầu, lẩm bẩm tự trò chuyện, dễ cáu gắt, chửi mắng và thậm chí đánh mẹ. Tình trạng này được chẩn đoán là “Rối loạn tâm thần và hành vi do sử dụng nhiều loại ma tuý với triệu chứng hỗn hợp”.
Nam dancer 39 tuổi đột tử khi đang biểu diễn trên sân khấu ở Cao Bằng: Dấu hiệu tim mạch nhiều người chủ quan
Sử dụng đa chất: Mối nguy hiểm tiềm ẩn
Trường hợp của P.T.N không phải là cá biệt. Theo các nghiên cứu, việc sử dụng đa chất (polysubstance use) đang rất phổ biến ở lứa tuổi thanh thiếu niên. Trong số những người tham gia chương trình điều trị lạm dụng chất, có tới 96% sử dụng đa chất. Điều này cho thấy các em dễ dàng chuyển từ chất này sang chất khác, hoặc sử dụng cùng lúc nhiều loại chất, làm cho việc điều trị trở nên phức tạp hơn.
Các loại chất kích thích và ma túy hiện nay rất đa dạng, từ các chất truyền thống như cần sa đến các loại mới nguy hiểm hơn như "bánh cười" (lazy cake), "bóng cười" (N2O) hay các loại ma túy tổng hợp trong hộp đêm như MDMA, ketamine. Các chất này gây ra nhiều tác động tiêu cực ngắn hạn và dài hạn:
- Cần sa: Gây suy giảm trí nhớ, khả năng học tập và giải quyết vấn đề, mất khả năng phối hợp và tăng nhịp tim.
- LSD: Liều cao có thể gây ảo thị, hoang tưởng, và các cơn hoảng loạn.
- Ma túy tổng hợp: Gây ra các hành vi nguy cơ cao như bạo lực, trộm cắp.
Đặc biệt, việc lạm dụng rượu và cần sa còn có thể gây khiếm khuyết về cấu trúc và chức năng của não bộ, dẫn đến suy giảm trí nhớ, khả năng chú ý và tốc độ xử lý thông tin.
Dấu hiệu nhận biết và cách can thiệp
Để nhận biết sớm các dấu hiệu sử dụng chất ở thanh thiếu niên, cha mẹ và người thân cần chú ý đến những thay đổi bất thường như:
- Thay đổi trong thành tích học tập.
- Thay đổi trong các mối quan hệ với gia đình và bạn bè.
- Những thay đổi trong việc vệ sinh cá nhân.
- Những cuộc điện thoại không thể giải thích.
Khi có nghi ngờ, việc giữ các kênh giao tiếp cởi mở với con em là vô cùng quan trọng. Việc điều trị lạm dụng chất nên được thực hiện càng sớm càng tốt và cần một cách tiếp cận toàn diện. Điều này bao gồm sự phối hợp giữa gia đình, cộng đồng và các chuyên gia y tế, sử dụng các liệu pháp hành vi như Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) và Liệu pháp gia đình.
Các loại ma túy tổng hợp
Dựa trên thành phần hóa học, ma túy tổng hợp thường được chia thành hai loại:
Cannabinoid tổng hợp : Điển hình là K2 và Spice. Chúng thuộc nhóm các hóa chất bắt chước tác dụng của THC, thành phần hoạt tính thần kinh chính trong cần sa.
Chất kích thích: Điển hình như Bath Salts. Hầu hết các chất kích thích tổng hợp đều chứa các hợp chất hóa học bắt chước tác dụng của cocaine, LSD và methamphetamine (loại thuốc tương tự MDMA, hay còn có tên gọi là thuốc lắc ).
Tác hại của ma túy tổng hợp:
Đối với cannabinoids tổng hợp, các tác động bao gồm kích động và lo lắng nghiêm trọng, buồn nôn, nôn, nhịp tim nhanh, tăng huyết áp , run và co giật , ảo giác , giãn đồng tử , tự sát và những suy nghĩ và / hoặc hành động có hại khác.
Đối với chất kích thích tổng hợp, các tác động bao gồm tăng nhịp tim và huyết áp, đau ngực, hoang tưởng tột độ, ảo giác, ảo tưởng và hành vi bạo lực, khiến người dùng tự gây hại cho bản thân hoặc người khác.
Đối với thuốc lắc , các tác động bao gồm tăng thân nhiệt nghiêm trọng, mất nước, suy giảm khả năng học tập trong thời gian dài, buồn nôn, ớn lạnh, đổ mồ hôi , nghiến răng không tự chủ, co cứng cơ , mờ mắt, cao huyết áp, suy tim và loạn nhịp tim .
