'Sân chơi' giữa ngân hàng và doanh nghiệp
Lập sàn giao dịch vàng được giới chuyên gia đề xuất nhiều năm nay, với kỳ vọng là nơi người dân mua bán kim loại quý dễ dàng, và giá trong nước liên thông với thị trường quốc tế.
Gần đây, ý tưởng này mới lần đầu được nhà quản lý hiện thực hóa. Ngân hàng Nhà nước cho biết dự kiến trình dự thảo Nghị quyết thí điểm sàn giao dịch vàng trong tháng 10.
Việc lập sàn giao dịch này sẽ được chia theo lộ trình. Trong giai đoạn đầu tiên, sàn là nơi mua bán vàng vật chất, chỉ hoạt động trong phạm vi nội địa và chưa kết nối với thị trường thế giới. Các thành viên tham gia thị trường giai đoạn đầu gồm các tổ chức như ngân hàng, doanh nghiệp được cấp hạn mức nhập khẩu.
Với định hướng này, ông Huỳnh Trung Khánh, Phó chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng (VGTA) đánh giá sàn giao dịch sắp tới đóng vai trò là nơi phân phối vàng nguyên liệu từ ngân hàng sang các doanh nghiệp sản xuất, chế tác lớn, tức là giao dịch trên thị trường sơ cấp. Nguồn cung chính ngạch sẽ được bổ sung cho thị trường trong nước, giúp nhà quản lý kiểm soát nguồn gốc vàng nhập khẩu.
"Người dân vẫn tiếp cận qua kênh bán hàng của các doanh nghiệp và chưa thể trực tiếp mua bán trên sàn", ông Khánh nói với VnExpress.
Người dân xếp hàng dài, chờ mua vàng tại Hà Nội, ngày 16/10/2025. Ảnh: Hoàng Giang
Theo ông Nguyễn Xuân Thành, giảng viên Chính sách công, Đại học Fulbright Việt Nam, sàn giao dịch giúp minh bạch hóa mua bán vàng nguyên liệu, góp phần hình thành mức giá tham chiếu, làm cơ sở định giá vàng miếng trong nước. Đây là bước tiến, theo ông, hướng tới thu hẹp độ vênh giá trong nước và quốc tế.
Thời gian qua mức chênh lệch này có thời điểm được kéo về quanh 12-13 triệu đồng, nhưng sau đó duy trì trên dưới 20 triệu đồng một lượng. Chẳng hạn, kết thúc phiên giao dịch hôm 31/10, vàng thế giới quy đổi theo tỷ giá Vietcombank tương đương 127,5 triệu đồng, chênh 21,4 triệu so với trong nước.
Dưới góc nhìn của ông Nguyễn Hữu Huân, Đại học Kinh tế TP HCM, sàn giao dịch theo cách làm dự kiến hiện tại của nhà điều hành sẽ giúp tăng minh bạch, hạn chế đầu cơ, loạn giá. "Tuy nhiên, chúng ta chưa thể kỳ vọng cách lập sàn như hiện nay giúp giá trong nước tiệm cận ngay với thế giới", ông chia sẻ với VnExpress.
Câu trả lời không đơn giản là có sàn vàng thì giá trong nước giảm chênh lệch với thế giới. Theo ông Huân, lập sàn chỉ là một khâu kỹ thuật, quan trọng hơn cần cơ chế vận hành và nguồn cung thực tế. Nếu nguồn cung không tăng đáng kể, có thêm bao nhiêu doanh nghiệp tham gia trên sàn, giá vẫn chênh lệch ở mức cao so với quốc tế.
Việc dựng "chợ" chỉ thực sự tác động tới thị trường khi có nguồn hàng giao dịch. Trong khi đó, nhập khẩu vàng, lại là vấn đề có nhiều lo ngại dưới góc độ nhà điều hành chính sách tiền tệ.
Ông Đào Xuân Tuấn, Cục trưởng Quản lý Ngoại hối (Ngân hàng Nhà nước) cũng bày tỏ thận trọng khi Việt Nam triển khai lập sàn vàng, nhằm mục đích tránh biến sàn này thành kênh đầu cơ, gây biến động thị trường.
"Việt Nam không sản xuất được vàng, nên nhập khẩu nhiều sẽ ảnh hưởng đến dự trữ ngoại hối và ổn định tỷ giá", ông nói tại cuộc họp gần đây.
Vàng trang sức trưng bày tại cửa hàng. Ảnh: Hoàng Giang
Lập 'chợ' nhưng quan trọng là nguồn hàng
Hiện không có thống kê chính xác số vàng dân cư nắm giữ, cũng như không có số liệu chính thức về sức mua người dân hàng năm của cơ quan quản lý. Con số này cũng tùy thuộc vào từng thời điểm. Thông thường, giá thế giới lên cao là lúc thị trường trong nước "nóng" sốt, người dân xếp hàng mua đông đúc.
Chỉ trong nửa năm ngoái, Ngân hàng Nhà nước tung ra thị trường 13 tấn vàng và được thị trường hấp thụ. Tuy nhiên, số này vẫn chưa đủ để "hạ nhiệt" thị trường, giá trong nước neo cao từ 15 đến 20 triệu đồng một lượng so với thế giới.
Còn theo ước tính của Hội đồng vàng thế giới, nhu cầu bình quân kim loại quý đầu tư, gồm vàng miếng và nhẫn trơn 24K ước tính khoảng 30 tấn mỗi năm. Dựa trên con số này, ông Huỳnh Trung Khánh, Phó chủ tịch VGTA đánh giá, lượng ngoại tệ cần thiết nhập khẩu kim loại quý khoảng vài tỷ USD, chiếm tỷ trọng ít so với nhu cầu nhập khẩu sử dụng ngoại tệ hiện nay.
Trong khi đó, ông Huân lại cho rằng nếu nhìn vào doanh thu của các doanh nghiệp lớn trên thị trường, mỗi đơn vị đạt doanh thu 1-2 tỷ USD một năm (chiếm khoảng 20% thị phần), nhu cầu thị trường vàng Việt Nam không hề nhỏ.
Ông Huân ước tính con số lên tới vài chục tỷ USD mỗi năm, với ước tính tỷ lệ bán vàng của người dân hàng năm khoảng 10-20%. Do đó, con số ngoại tệ dùng để hấp thụ nhu cầu này không hề nhỏ, chuyên gia Đại học Kinh tế TP HCM đánh giá.
"Chỉ khi nguồn cung dồi dào hoặc tâm lý người dân bớt FOMO (hội chứng sợ bị bỏ lỡ), vàng trong nước mới có thể tiệm cận thế giới. Còn trong trường hợp giá thế giới tiếp tục tăng và người dân mua gom, chênh lệch vẫn duy trì ở mức cao", ông Huân nói.
Trọng Hiếu - Quỳnh Trang
