Phát biểu tại Vườn Hồng Nhà Trắng hôm 2/4, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố áp thuế 10% với toàn bộ hàng nhập khẩu và giơ một biểu đồ minh họa mức cao hơn dành cho một số đối tác thương mại lớn, bao gồm 34% với Trung Quốc và 20% với Liên minh châu Âu.
Các đối tác thương mại lớn khác của Mỹ sẽ chịu mức cao hơn, lên tới 50%, áp dụng từ 9/4. Trong đó với Trung Quốc, cộng với hai lần áp thuế bổ sung trước đó, mức thuế mới mà Washington công bố sẽ khiến thuế nhập khẩu của hàng nước này vào Mỹ lên 54%.
Tổng thống Trump cho biết đang hành động để mang lại hàng trăm tỷ USD doanh thu mới cho chính phủ Mỹ và khôi phục công bằng cho thương mại toàn cầu. "Người nộp thuế đã bị lừa trong hơn 50 năm. Nhưng điều đó sẽ không xảy ra nữa", ông nói.
Để thực thi, ông Trump tuyên bố tình trạng khẩn cấp về kinh tế quốc gia, hứa rằng "việc làm và nhà máy sẽ ồ ạt quay trở lại đất nước chúng ta". Tuy nhiên, ông cũng xác nhận thuế đối ứng có nguy cơ làm suy thoái kinh tế đột ngột vì người tiêu dùng và doanh nghiệp có thể phải đối mặt với tình trạng giá cả tăng mạnh.
Với các mức thuế mới, thuế suất trung bình với tất cả hàng nhập khẩu vào Mỹ đã tăng lên 22% - cao nhất kể từ năm 1910 - so với chỉ 2,5% vào năm 2024, theo Olu Sonola, trưởng bộ phận nghiên cứu kinh tế Mỹ tại Fitch Ratings.
"Đây là một bước ngoặt, không chỉ với kinh tế Mỹ mà còn với kinh tế toàn cầu. Nhiều quốc gia có thể rơi vào suy thoái", Sonola nhận định.
Hàng hóa tại Cảng Los Angeles, California, Mỹ ngày 17/10/2024. Ảnh: Reuters
Hạ nghị sĩ Mỹ Gregory Meeks, lãnh đạo phe Dân chủ trong Ủy ban Đối ngoại Hạ viện, cho rằng ông Trump vừa giáng đòn tăng thuế lớn nhất trong lịch sử hiện đại lên người Mỹ. "Các chính sách liều lĩnh của ông ấy không chỉ khiến thị trường lao dốc mà còn gây tổn hại nặng nề cho các gia đình lao động", Meeks tuyên bố.
Trước mắt những tháng tới, tác động rõ ràng nhất của các mức thuế mới sẽ là đẩy giá cả lên cao, kéo theo nhu cầu giảm sút với hàng nghìn mặt hàng của người tiêu dùng và doanh nghiệp trên toàn thế giới.
"Tôi thấy nền kinh tế Mỹ và thế giới đang trôi dần vào tình trạng kém hiệu quả, bất ổn hơn và có thể hướng đến một cuộc suy thoái toàn cầu," Antonio Fatas, chuyên gia kinh tế vĩ mô tại trường kinh doanh INSEAD (Pháp), nhận định.
Barry Eichengreen, Giáo sư kinh tế và khoa học chính trị Đại học California, Berkeley, nói tác động không chỉ dừng lại trong phạm vi nước Mỹ. "Nền kinh tế Mỹ quá lớn và kết nối quá sâu với phần còn lại của thế giới thông qua thương mại và dòng vốn, khiến các quốc gia khác không thể không bị ảnh hưởng", ông nêu.
Tác động với từng nền kinh tế sẽ rất khác nhau, do phạm vi thuế suất dao động từ 10% đối với Anh cho đến 49% đối với Campuchia. Nếu các động thái này dẫn đến một cuộc chiến thương mại trên diện rộng, hậu quả với các nhà sản xuất như Trung Quốc sẽ càng nghiêm trọng hơn khi nhu cầu tiêu dùng toàn cầu suy yếu, buộc nước này phải tìm kiếm thị trường mới.
Trường hợp Mỹ rơi vào suy thoái vì thuế đối ứng sẽ tác động nặng nề đến các nước đang phát triển - những nền kinh tế có mối liên kết chặt chẽ với thị trường Mỹ. "Chính sách thuế quan của Trump có nguy cơ phá hủy trật tự thương mại tự do toàn cầu mà chính Mỹ đã dẫn dắt kể từ sau Thế chiến II", Takahide Kiuchi, chuyên gia kinh tế trưởng tại Viện Nghiên cứu Nomura, nhận định.
Mức thuế Mỹ áp dụng với từng đối tác thương mại.
Tiếp đến, tác động dây chuyền đối với các nhà hoạch định chính sách tại các ngân hàng trung ương và chính phủ cũng có thể rất lớn. Lạm phát nguy cơ duy trì xu hướng "nóng" hơn so với ngưỡng mục tiêu 2% của các ngân hàng trung ương, khiến việc điều hành tiền tệ phức tạp hơn.
Ví dụ Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) có thể phải đối mặt với áp lực tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát. Nền kinh tế này vốn phụ thuộc vào xuất khẩu nên cũng sẽ chịu tổn thất từ mức thuế cao mà Mỹ áp đặt.
Các nhà xuất khẩu ôtô như Nhật Bản (chịu thuế 24%) và Hàn Quốc (bị áp thuế 25%) đã phát đi tín hiệu về việc triển khai các biện pháp khẩn cấp nhằm hỗ trợ doanh nghiệp chịu ảnh hưởng từ đợt tăng thuế của Mỹ.
Hay như suy giảm kinh tế ở Trung Quốc có thể làm trầm trọng thêm các điểm yếu trong hệ thống tài chính của nước này, đặc biệt là lĩnh vực bất động sản vốn chưa cho thấy dấu hiệu phục hồi vững chắc, theo Reuters. Điều đó có thể buộc Bắc Kinh phải triển khai thêm các biện pháp chính sách để hỗ trợ tăng trưởng, dù điều này có thể làm gia tăng gánh nặng nợ trong một số lĩnh vực kinh tế.
Tốc độ tăng trưởng chậm lại ở nhiều nền kinh tế sẽ khiến các chính phủ càng khó khăn hơn trong việc trả khoản nợ toàn cầu kỷ lục 318.000 tỷ USD, cũng như phục vụ hàng loạt ưu tiên từ chi tiêu quốc phòng đến phúc lợi xã hội.
Trong "Báo cáo Ổn định Tài chính bán niên" hoàn tất trước khi thuế đối ứng được công bố, Ngân hàng Dự trữ Australia (RBA) lưu ý rằng bất ổn chính sách thương mại của Mỹ, cùng với các biện pháp đáp trả có thể xảy ra, có nguy cơ làm suy giảm niềm tin của doanh nghiệp và hộ gia đình.
"Những điểm dễ tổn thương trên các thị trường tài chính quốc tế chủ chốt có thể bị kích hoạt, dẫn đến điều chỉnh giá (các tài sản tài chính như cổ phiếu, trái phiếu, tiền tệ và hàng hóa) một cách hỗn loạn", RBA cảnh báo.
Và nếu thuế đối ứng vẫn không mang lại mục tiêu mà ông Trump nhiều lần nhấn mạnh là thúc đẩy đầu tư vào sản xuất nội địa của Mỹ thì sao? Nhất là khi nền kinh tế này đang gần như đạt mức toàn dụng lao động, với tình trạng thiếu hụt lao động ngày càng rõ rệt.
Một số chuyên gia dự đoán ông Trump có thể tìm kiếm những cách thức khác để xóa bỏ thâm hụt thương mại của Mỹ như yêu cầu các nước điều chỉnh tỷ giá hối đoái theo hướng có lợi cho các nhà xuất khẩu Mỹ.
"Chúng ta có thể sẽ tiếp tục chứng kiến ông Trump đưa ra những biện pháp tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn nhằm đối phó với sức mạnh của đồng USD", Freya Beamish, chuyên gia kinh tế trưởng tại công ty chiến lược đầu tư TS Lombard, nhận định.
Những động thái như vậy có thể đe dọa vị thế đặc quyền của đồng USD với tư cách là đồng tiền dự trữ toàn cầu dù kịch bản này ít được dự đoán, chủ yếu vì hiện chưa có lựa chọn thay thế thực sự cho đồng bạc xanh.
Phiên An (theo Reuters)
