Thông tin được Cục Phòng vệ thương mại thuộc Bộ Công Thương nêu tại "Diễn đàn Phòng vệ thương mại 2025" ngày 25/9. Từ khi thành lập năm 2017, Cục đã thực hiện 48 vụ điều tra mới, rà soát lại 35 biện pháp phòng vệ thương mại.
Từ đó, Cục đã kiến nghị Bộ Công Thương áp dụng 36 biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng nhập khẩu và hiện còn 20 biện pháp đang hiệu lực. Thu ngân sách từ thuế phòng vệ thương mại khoảng 1.600 tỷ đồng mỗi năm.
Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại Lương Hoàng Thái nhận định trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu nhiều biến động, các công cụ phòng vệ thương mại như thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ giúp duy trì môi trường cạnh tranh lành mạnh, bảo vệ quyền lợi doanh nghiệp và người lao động.
Nhà máy thép Hòa Phát ở Dung Quất vào tháng 4/2024. Ảnh: Giang Huy
Theo đó, tổng doanh thu hàng năm của các doanh nghiệp sản xuất tham gia các vụ việc phòng vệ thương mại ước gần 600.000 tỷ đồng, với hơn 56.000 lao động trực tiếp các ngành sắt thép, thực phẩm, vật liệu xây dựng, hóa chất, gỗ, sợi, nhựa.
Ông Nguyễn Hữu Trường Hưng, Trưởng phòng Điều tra Thiệt hại và Tự vệ, Cục Phòng vệ thương mại ví dụ áp thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp đường mía góp phần đưa nhập khẩu đường từ 1,2 triệu tấn niên vụ 2020-2021 còn 300.000 tấn niên vụ 2024-2025, với giá đường trong nước cải thiện, sản lượng tăng gấp đôi.
Hay trong ngành thép, nhập khẩu phôi từ 1,6 triệu tấn vào 2015 đã về 0 sau một thập niên. "Các biện pháp phòng vệ thương mại đã bảo vệ được các ngành công nghiệp chủ chốt và là biện pháp các nước khác cũng thực hiện", ông Hưng nói.
Trên thế giới, các nền kinh tế ngày càng ý thức việc tận dụng các công cụ phòng vệ thương mại để bảo vệ các ngành sản xuất chủ lực quốc gia. Ông Lê Sỹ Giảng, Giám đốc GH Consults thống kê từ dữ liệu của WTO cho thấy số vụ phòng vệ thương mại xu hướng tăng suốt 20 năm qua, trung bình hàng năm hơn 200 vụ những năm 2000 và đã lên trên 450 vụ hồi năm ngoái.
Riêng chống bán phá giá, Ấn Độ dẫn đầu thế giới khi phát động hơn 1.200 vụ điều tra. Tiếp đến là Mỹ (989 vụ) và EU (589 vụ). Trong đó, kim loại là mặt hàng vướng điều tra nhiều nhất.
Để tiếp tục tận dụng tốt công cụ phòng vệ thương mại trong chống cạnh tranh không lành mạnh và tránh nguy cơ Việt Nam thành nơi tiêu thụ hàng dư thừa, Cục Phòng vệ thương mại kêu gọi doanh nghiệp tăng chủ động trao đổi thông tin.
"Sự phối hợp hiện chưa cao. Có vụ doanh nghiệp thiệt hại đến mức đóng cửa nhà máy mà không dám khởi kiện vì sợ lộ bí mật kinh doanh", ông Hưng ví dụ. Ngoài ra, doanh nghiệp cũng cần tăng minh bạch trong hệ thống sổ sách kế toán.
Phó chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam Lê Việt ủng hộ tăng cường áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại để bảo vệ sản xuất trong nước, đảm bảo cạnh tranh công bằng, đặc biệt trong bối cảnh dư thừa công suất thép toàn cầu.
Ông Vũ Văn Thanh, Tổng giám đốc Hoa Sen Group, cho rằng bên cạnh các biện pháp phòng vệ bằng thuế quan, cần sự phối hợp của biện pháp kỹ thuật để bảo vệ được sản xuất trong nước. Ví dụ, cần sớm hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn quản lý chất lượng thép lưu thông trên thị trường Việt Nam.
Ngoài ra, các chuyên gia cảnh báo nguy cơ hàng nước ngoài tìm cách lẩn tránh các biện pháp phòng vệ thương mại bằng cách đầu tư nhà máy tại Việt Nam để hoàn thiện những khâu cuối cùng của sản phẩm với giá trị gia tăng thấp. Điều này tạo nguy cơ cạnh tranh không bình đẳng, tạo rủi ro về gian lận xuất xứ khi thành phẩm được tiếp tục xuất bán đến thị trường khác.
Ông Chu Thắng Trung, Phó cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại cho biết đang theo dõi xu hướng này và sẽ có cảnh báo khi năng lực sản xuất - xuất khẩu của một nhóm hàng nào đó tăng đột biến do chuyển dịch FDI đến Việt Nam.
Viễn Thông
.
