Theo báo cáo của Công ty xếp hạng tín nhiệm đầu tư Việt Nam (VIS Rating), mảng cho vay truyền thống của ngân hàng đang chịu áp lực từ sự cạnh tranh gay gắt, biên lợi nhuận mỏng hơn và hạn mức tăng trưởng tín dụng. Tính đến 3 tháng đầu năm, biên lãi ròng (NIM) của các ngân hàng đã giảm 35 điểm cơ bản xuống còn 2,9% so với cùng kỳ năm trước.
Trong bối cảnh đó, ngày càng nhiều ngân hàng gia tăng các dịch vụ môi giới chứng khoán và thị trường vốn - những mảng có biên lợi nhuận cao hơn so với hoạt động cho vay truyền thống, đồng thời cũng nhằm củng cố và phát triển hệ sinh thái tài chính.
Ghi nhận của VnExpress cho thấy, nửa năm qua, một số ngân hàng tư nhân như Sacombank, SeABank, MSB đã công bố kế hoạch mua cổ phần, hay như VIB, OCB dự kiến hợp tác chiến lược với các công ty chứng khoán.
Dù việc đầu tư vào công ty con trong lĩnh vực chứng khoán sẽ làm giảm tỷ lệ an toàn vốn trong ngắn hạn, các ngân hàng cho rằng mở rộng sang lĩnh vực này nhìn chung sẽ cải thiện khả năng sinh lời. Năm 2024, một số công ty chứng khoán liên kết với ngân hàng như TCBS đã đóng góp đáng kể - gần 20% - vào lợi nhuận của ngân hàng mẹ.
Một số công ty chứng khoán đóng góp đáng kể vào lợi nhuận ngân hàng mẹ. Nguồn: VIS Ratings
Đồng thời, trong ba năm qua, các công ty chứng khoán liên kết ngân hàng tư nhân đã vươn lên vị thế đáng kể trong top 30 quy mô tài sản, nhờ các đợt tăng vốn lớn. Thị phần cho vay ký quỹ của các công ty này cũng tăng từ 19% năm 2022 lên 30% năm 2024, phản ánh tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ.
Theo VIS Ratings, các công ty liên kết với ngân hàng thường tận dụng nguồn vốn và mạng lưới khách hàng của ngân hàng mẹ để mở rộng thị phần môi giới và phân phối trái phiếu. Đây là lợi thế mà các công ty chứng khoán không thuộc hệ sinh thái ngân hàng khó cạnh tranh. Do đó, VIS Rating kỳ vọng các công ty liên kết với ngân hàng tư nhân sẽ tiếp tục dẫn dắt tăng trưởng lợi nhuận ngành trong 12-18 tháng tới.
Trong ba năm qua, tỷ suất lợi nhuận trên bình quân tổng tài sản (ROAA) của các công ty này cũng đạt trung bình 5,5%, vượt trội so với mức 3,5% của các công ty cùng ngành. Ngược lại, tăng trưởng lợi nhuận của các công ty chứng khoán có vốn nước ngoài và quy mô nhỏ trong nước sẽ chậm hơn, do hạn chế về tập khách hàng và quy mô hoạt động làm giảm khả năng cạnh tranh.
Là mảng có biên lợi nhuận tốt, song VIS Rating cũng khuyến nghị các công ty chứng khoán liên kết này thận trọng trong việc lựa chọn khách hàng và quản lý tài sản đảm bảo khi mở rộng mảng trái phiếu doanh nghiệp.
Tỷ trọng đầu tư trái phiếu, cho vay ký quỹ và các khoản phải thu trong cơ cấu tài sản của các công ty chứng khoán liên kết ngân hàng.
Các ngân hàng và công ty chứng khoán liên kết thường hợp tác chặt chẽ để cho vay các doanh nghiệp lớn - chủ yếu trong lĩnh vực bất động sản và năng lượng tái tạo - thông qua các khoản cho vay khách hàng, đầu tư trái phiếu hoặc cho vay ký quỹ.
Một số doanh nghiệp gần đây đã vướng vào các vấn đề pháp lý liên quan đến dự án hoặc chậm trả trái phiếu doanh nghiệp. Ngoài ra, các công ty chứng khoán cũng có thể cam kết mua lại trái phiếu đã bán cho khách hàng cá nhân như một phần của hoạt động phân phối trái phiếu.
Do đó, việc các ngân hàng và công ty chứng khoán tập trung tín dụng cao vào các doanh nghiệp lớn đang làm gia tăng rủi ro hoạt động, và sẽ dễ bị tổn thương trước các rủi ro tín dụng liên quan đến từng khách hàng lớn, từ đó có thể dẫn đến tình huống rút tiền hàng loạt từ khách hàng.
Để hạn chế tổn thất tín dụng, theo hãng xếp hạng tín nhiệm này, các ngân hàng và công ty chứng khoán liên kết cần thiết lập tốt tiêu chí lựa chọn khách hàng mới và tăng cường quản lý tài sản đảm bảo.
Quỳnh Trang
