"Đây là thời điểm tuyệt vời để mua", Tổng thống Mỹ Donald Trump viết trên Truth Social sáng 9/4 (theo giờ Mỹ), ngay trước khi ra quyết định hoãn áp thuế. Lập tức, chứng khoán Mỹ có một phiên giao dịch tốt thứ nhì lịch sử. Nhưng để đi đến một phiên giao dịch bùng nổ ấy, nước Mỹ và thị trường tài chính toàn cầu đã có một tuần chao đảo.
Đúng một tuần trước khi dòng chia sẻ "tuyệt vời để mua" được đăng, ngày 2/4 (giờ Mỹ), tại Vườn Hồng, Nhà Trắng, ông Trump đã giơ cao chiếc bảng công bố mức thuế đối ứng với 180 nền kinh tế. Việt Nam thuộc nhóm các nước chịu mức thuế cao nhất (46%).
6 giờ sau chứng khoán Việt Nam mở cửa. Sự căng thẳng và bi quan tột độ bao trùm thị trường. Nhà đầu tư đua nhau bán tháo khiến sàn TP HCM chỉ còn 5 mã tăng điểm, trong khi số cổ phiếu giảm gấp 100 lần.
VN-Index hôm đó mất 6,68%, gần tiệm cận biên độ tối đa 7% theo quy chế của cơ quan quản lý thị trường. "Nhà đầu tư hoảng loạn quá mức", lãnh đạo một công ty chứng khoán nói và kỳ vọng trạng thái cân bằng sớm trở lại.
Tuy nhiên, vượt xa mọi kịch bản phân tích, sự hoảng loạn kéo dài thêm 3 phiên. Áp lực bán giải chấp xuất hiện khắp nơi. Vốn hóa thị trường bị thổi bay 1,24 triệu tỷ đồng, tương đương khoảng 48 tỷ USD. Riêng sàn TP HCM mất hơn 36 tỷ USD vốn hóa khi chỉ số đại diện giảm 17%.
Vài nhóm phân tích gọi đây là cơ hội tốt trong lúc thị trường xấu. Nhiều lãnh đạo doanh nghiệp lên tiếng trấn an rằng thuế quan "tác động không đáng kể". Hàng loạt thông báo mua cổ phiếu được phát ra.
Dù vậy, mọi nỗ lực không đủ giúp hồi sức thị trường, cho đến khi ông Trump công bố hoãn áp thuế và sắp xếp đàm phán chi tiết với Việt Nam. VN-Index như người ốm mới dậy, tăng 74 điểm và thị trường rơi vào cảnh có người mua nhưng không ai bán. Một nhóm phân tích trong nước gọi sự thay đổi chóng mặt này cho cảm giác "mùa xuân thứ hai đang đến".
Theo một báo cáo của Bloomberg, đòn thuế đối ứng đã thổi bay khoảng 10.000 tỷ USD trên các thị trường chứng khoán lớn toàn cầu, trong đó Mỹ bị ảnh hưởng nặng nhất khi bốc hơi gần 6.000 tỷ đồng.
Apple sau nhịp điều chỉnh mạnh khoảng 23% đã mất ngôi công ty giá trị nhất nước Mỹ vào tay Microsoft hôm 8/4. Nhưng nhờ quyết định của Trump, cổ phiếu Táo Khuyết đã phục hồi hơn 15% để trở lại vị trí số một thế giới sau đó một ngày.
Trong một tuần biến động vì chính sách thuế quan, S&P 500 lần đầu xuống dưới mốc 5.000 điểm trong gần một năm. Chỉ số DJIA cũng có hai phiên liên tiếp mất trên 1.500 điểm.
Thế nhưng, người đứng đầu nước Mỹ bày tỏ không lo lắng về những biến động tiêu cực của thị trường chứng khoán Mỹ. "Tôi không muốn bất kỳ thứ gì đi xuống. Nhưng đôi khi bạn phải dùng thuốc để chữa trị", ông nói vào ngày 6/4.
Diễn biến S&P 500 - chỉ số đại diện cho 500 doanh nghiệp lớn nhất nước Mỹ trong một tuần căng thẳng vì thuế quan.
Phía bên kia địa cầu, Trung Quốc liên tục tung đòn trả đũa, nhưng các chỉ số quan trọng của thị trường này cũng không khả quan hơn. Hôm 7/4, chỉ số CSI 300 và Shanghai Composite đều mất hơn 7%. Tại thị trường Hong Kong, Hang Seng Index giảm hơn 13,2% - mức lớn nhất kể từ sau cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997. Sau đó, các doanh nghiệp thuộc sở hữu của nhà nước Trung Quốc đã phải tăng mua cổ phiếu để hỗ trợ thị trường.
Sự căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế cũng ảnh hưởng tới thị trường tiền tệ. Giá nội tệ Trung Quốc (CNY) so với USD xuống thấp nhất 18 năm trở lại đây. Trong khi đó, ở Việt Nam, tỷ giá USD/VND tăng mạnh và lần đầu vượt mốc 26.000 đồng.
Chứng khoán thế giới bị bán mạnh, câu hỏi được quan tâm là nhà đầu tư đổ tiền vào đâu. Câu trả lời là vàng - kênh trú ẩn truyền thống. Tâm lý này kích hoạt sóng tăng giá cho thị trường kim loại quý ngay sau công bố áp thuế của ông Trump.
Giá thế giới vọt lên đỉnh mới 3.169 USD một ounce và nhiều chuyên gia tự tin mất không lâu để vàng vượt ngưỡng 3.200 USD. Các công ty kim hoàn trong nước ngày 3/4 cũng liên tục đuổi theo diễn biến thế giới, nâng giá lên kỷ lục gần 103 triệu đồng một lượng.
Tuy nhiên, Nhà Trắng khi đó phủ nhận tin đồn tạm dừng thuế quan vào đầu tuần này đã tạm khép lại những ngày tươi sáng của vàng. Thị trường kim loại quý nhảy múa, đảo chiều từ tăng thành giảm, vì áp lực bán tháo để nộp thêm tiền cho các tài khoản chứng khoán bị "call margin". Có thời điểm mỗi ounce vàng giảm gần 72 USD so với đóng cửa tuần trước, xuống 2.963 USD. Nhiều nhà vàng trong nước cũng hạ giá bán xuống sát mốc 100 triệu đồng.
Khi ông Trump hoãn thuế với nhiều nền kinh tế (trừ Trung Quốc), giá vàng lại dậy sóng, bật lên 3.117 USD. Phiên tăng mạnh nhất 18 tháng qua là minh chứng cho nhu cầu trú ẩn của nhà đầu tư khi căng thẳng thương mại Mỹ - Trung Quốc chưa hạ nhiệt. Chủ tịch một công ty quản lý tài sản dự báo phe săn hàng giá rẻ sẽ nhập cuộc trong những ngày tới.
Biến động thế giới lập tức hâm nóng đà tăng của vàng trong nước. SJC hôm nay điều chỉnh mỗi lượng vàng miếng tăng tới 2 triệu đồng, lập kỷ lục mới gần 104 triệu đồng.
Dù thuế đối ứng cao được hoãn với hầu hết nền kinh tế, mọi chuyện vẫn chưa kết thúc, đúng như thông điệp được ông Trump nói ở Bãi cỏ phía Nam Nhà Trắng, khoảng một giờ sau thông báo.
Jake Colvin, Chủ tịch Hội đồng Thương mại Đối ngoại Quốc gia Mỹ cũng nói rằng đừng vội vui mừng vì hoãn thuế phần nào giảm bớt tác động ngay lập tức. Tuy nhiên, theo Colvin, thuế 10% với hầu hết nước vẫn được giữ nguyên cùng với mức thuế rất cao với hàng hoá Trung Quốc, các mặt hàng thép, nhôm, ôtô và sẽ còn những sắc thuế cao hơn nữa trong tương lai.
Các kênh đầu tư đã phát tín hiệu tích cực nhưng mọi chuyện chưa kết thúc, đặc biệt với các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh.
Theo lãnh đạo Sở Công Thương TP HCM, trong ngắn hạn, doanh nghiệp có thể buộc giảm mạnh lượng hàng xuất hoặc tạm ngừng xuất khẩu sang Mỹ để tránh thua lỗ. Những nhóm ngành bị ảnh hưởng nghiêm trọng gồm dệt may, giày dép, điện tử và linh kiện, đồ gỗ và nội thất, thủy sản.
Ngoài tác động kinh tế, lãnh đạo TP HCM còn lo lắng thuế quan sẽ để lại những tác động về mặt xã hội khi lao động bị thất nghiệp, giảm giờ làm, ảnh hưởng sức mua, hoạt động tiêu dùng.
"Tình trạng của nhiều doanh nghiệp xuất hàng sang Mỹ hiện nay là dừng tuyển nhân sự, tâm lý người lao động hoang mang vì sợ sắp tới không còn đơn hàng", ông Trần Việt Anh, Phó chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp TP HCM nói tại một hội thảo ngày 9/4.
Theo giới chuyên gia, tăng trưởng của các kênh đầu tư trong trung và dài hạn cũng sẽ phụ thuộc rất nhiều vào cách doanh nghiệp giải quyết các bài toán khó để hạn chế ảnh hưởng từ chính sách của Mỹ.
Phương Đông - Anh Tú
