Chiều 24/10, Quốc hội thảo luận tại nghị trường dự thảo Luật Dầu khí (sửa đổi). Tiếp thu ý kiến đại biểu ở lần thảo luận tại kỳ họp thứ 3 (tháng 6/2022), Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh, cho biết dự thảo luật lần này đã bổ sung cơ chế, hình thức thực hiện đề án điều tra cơ bản dầu khí.
Thảo luận sau đó, nhiều đại biểu cho rằng việc này là hoạt động đặc thù của dầu khí, nhưng họ băn khoăn các điều kiện đưa ra chưa rõ ràng, cụ thể. Tại khoản 3 Điều 12, quy định "cá nhân tham gia thực hiện điều tra cơ bản về dầu khí phải liên danh với tổ chức để có đủ điều kiện thực hiện...".
Bà Cầm Thị Mẫn, đại biểu tỉnh Thanh Hoá, nhận xét quy định này được hiểu chỉ tổ chức mới tham gia điều tra cơ bản về dầu khí, còn cá nhân thì không. Trường hợp cá nhân muốn tham gia phải liên danh với tổ chức để có đủ điều kiện. Đây là quy định không cần thiết.
"Thực tế cá nhân muốn làm có thể liên danh hoặc tự thành lập pháp nhân, tức là họ trở thành một tổ chức mà không nhất thiết phải liên danh với tổ chức khác", bà nêu.
Đại biểu Hoàng Thị Thanh Thuý (Tây Ninh) cũng cho rằng quy định như trên làm mất đi quyền tự chủ, tính độc lập của cá nhân trong điều tra cơ bản về dầu khí. Bà Thuý phân tích, nếu cá nhân đủ năng lực về tài chính, kỹ thuật và kinh nghiệm trong điều tra cơ bản dầu khí, họ có thể tự mình thực hiện mà không cần phải liên danh với bất kỳ tổ chức, cá nhân khác.
Điểm mâu thuẫn khác giữa các điều khoản tại dự thảo luật cũng được bà Thuý chỉ ra, là khoản 2, Điều 12 nêu "tổ chức không đáp ứng đủ điều kiện phải liên danh với tổ chức, cá nhân để thực hiện điều tra cơ bản dầu khí". Nhưng đến khoản 3 của điều luật này hạn chế việc liên danh giữa các cá nhân với nhau, chỉ cho phép cá nhân liên danh với tổ chức. Trong khi Điều 5 lại nêu Nhà nước khuyến khích tổ chức, cá nhân đầu tư vào điều tra cơ bản dầu khí...
"Không nên hạn chế tính độc lập, tự chủ của cá nhân. Tức là, nếu họ có đủ năng lực, điều kiện, có thể độc lập thực hiện điều tra cơ bản về dầu khí mà không cần phải liên danh với bất kỳ tổ chức nào", nữ đại biểu tỉnh Tây Ninh đề nghị.
Đại biểu Hoàng Thị Thanh Thuý (Tây Ninh). Ảnh: Hoàng Phong
Trong khi đó, đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh (Khánh Hoà), cho rằng điều tra cơ bản về dầu khí có tính rủi ro cao, vốn lớn, nên ngoài nguồn lực từ ngân sách cần huy động thêm từ tổ chức, cá nhân khác.
Tuy nhiên, ông nhắc lại bài học thất bại của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) khi đầu tư tại mỏ Junin (dự án đầu tư ra nước ngoài bị thua lỗ của PVN tại Venezuela), cũng như một số dự án đầu tư khác, và lưu ý dự luật cần bổ sung quy định về cơ chế thực hiện điều tra cơ bản dầu khí. Chẳng hạn, nếu quy mô dự án điều tra cơ bản trên 100 USD, thẩm quyền quyết định thuộc Thủ tướng, còn trên 200 triệu USD thì do Quốc hội duyệt.
"Việt Nam chưa có nhiều kinh nghiệm, cần khuyến khích các nhà đầu tư quốc tế tham gia và tự chịu rủi ro. Nếu PVN đầu tư ra nước ngoài cũng chỉ đầu tư sau khi thẩm định kết quả điều tra cơ bản từ công ty quốc tế có uy tín, tuyệt đối không để lặp lại bài học mỏ Junin (Venezuela) một lần nữa", đại biểu Thịnh nói.
Ông Nguyễn Minh Đức, Phó chủ nhiệm Uỷ ban Quốc phòng an ninh (đại biểu TP HCM) cũng đề nghị bổ sung các điều kiện cụ thể hơn, nhất là quyền, nghĩa vụ với cá nhân là người nước ngoài khi muốn tham gia điều tra cơ bản dầu khí. Việc này nhằm đảm bảo vừa phát triển kinh tế, vừa đảm bảo quốc phòng, an ninh.
Giải trình sau đó, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên, cho biết điều tra cơ bản là hoạt động quan trọng, nhà nước thống nhất quản lý, làm căn cứ cho việc tìm kiếm, thăm dò dầu khí sau này.
Trước đây PVN được hình thành và sử dụng Quỹ tìm kiếm, thăm dò dầu khí phục vụ điều tra cơ bản dầu khí. Hiện quỹ này không còn nên kinh phí cho điều tra cơ bản, ngoài nguồn lực nhà nước, cần thêm nguồn vốn của các tổ chức, cá nhân khác.
Ngoài ra, ông Diên hoạt động này thực hiện theo cơ chế giao nhiệm vụ trên cơ sở danh mục đề án được Thủ tướng phê duyệt. Vì thế việc ký kết thỏa thuận giữa PVN và tổ chức khác chỉ được thực hiện khi không sử dụng vốn ngân sách nhà nước.
Điểm mới nữa tại dự luật lần này là bổ sung quy định về chính sách khai thác mỏ dầu khí tận thu nhằm mang lại nguồn thu cho ngân sách.
Ông Nguyễn Tâm Hùng (đại biểu tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) nêu thực trạng hiện một số mỏ, lô dầu khí sản lượng giảm, hết hạn hợp đồng khai thác, hoặc nhà thầu chấm dứt hợp đồng sớm... nên bị giảm hiệu quả kinh tế. Nhưng lại chưa có quy định, cơ chế ưu đãi khiến việc khai thác tận thu mỏ gặp khó khăn. Ông Hùng nói đây cũng là rào cản cho các đối tác muốn đầu tư vào khai thác dầu khí, trong đó có dự án tận thu mỏ dầu khí tại Việt Nam.
Dự thảo luật hiện đã bổ sung chính sách này, nhưng theo ông Hùng, "còn để mở, chưa tận thu được mỏ dầu khí". Đại biểu tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đề nghị luật hoá các chính sách khai thác tận thu đặc thù, phân biệt với cơ chế phân chia sản phẩm và nguyên tắc thu hồi chi phí của hợp đồng chia sản phẩm dầu khí.
Giải trình thêm, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên nói, PVN thực hiện khai thác với mỏ dầu khí tận thu theo nguyên tắc doanh thu trừ chi phí. Tức là, khoản chênh lệch giữa doanh thu và chi phí thực hiện khai thác tận thu dầu khí sẽ được nộp vào ngân sách.
Ông Diên cho rằng quy định như vậy cùng việc kiểm soát chặt chi phí hoạt động dầu khí sẽ tạo cơ chế đột phá, khả thi khai thác tận thu tài nguyên dầu khí, đặc biệt là khi giá dầu thô trên thị trường thế giới biến động bất thường, bảo đảm nguồn thu cho ngân sách nhà nước.
Trường hợp doanh thu trừ chi phí thấp hơn nghĩa vụ thuế tài nguyên dầu khí phải nộp, ông Diên nhìn nhận vẫn bảo đảm nguồn thu, thay vì phải kết thúc sớm dự án, dẫn tới lãng phí tài nguyên quốc gia.
Theo chương trình, dự thảo Luật Dầu khí (sửa đổi) sẽ được Quốc hội thông qua vào cuối kỳ họp này.
