"Tôi sẽ không để các chính trị gia hủy hoại những gì chúng tôi đã gây dựng qua bao thế hệ đâu", Woldenberg - CEO công ty đồ chơi giáo dục Learning Resources cho biết. Đây là một doanh nghiệp gia đình ở vùng ngoại ô Chicago, do mẹ ông sáng lập.
Ngày 5/11, Woldenberg sẽ cùng nhóm luật sư của hãng Akin Gump có mặt tại Tòa án Tối cao Mỹ để tìm kiếm một chiến thắng mang tính lịch sử. 9 thẩm phán sẽ nghe tranh luận của các bên trong vụ Learning Resources kiện ông Trump cùng hai vụ kiện liên quan khác. Một vụ do các bang ủng hộ đảng Dân chủ khởi kiện. Vụ còn lại do tổ chức phi lợi nhuận Liberty Justice Center đại diện cho 5 doanh nghiệp nhỏ khởi xướng. Trong đó, các nguyên đơn đều cho rằng thuế nhập khẩu của ông Trump là trái pháp luật.
Thông thường, tòa án phải mất vài tháng mới ra phán quyết. Tuy nhiên, chính quyền Trump đã yêu cầu đẩy nhanh tiến độ lần này.
CEO Learning Resources Rick Woldenberg tại nhà kho ở Illinois ngày 11/4. Ảnh: AP
Các tập đoàn lớn của Mỹ hiện đứng ngoài các tranh chấp pháp lý về thuế nhập khẩu. Ngược lại, khoảng chục doanh nghiệp nhỏ lại trở thành nguyên đơn trong nhiều vụ kiện ở tòa cấp thấp. 700 doanh nghiệp khác thì ký tên ủng hộ nhóm vận động We Pay The Tariffs, phản đối chính sách thuế của ông Trump.
Giáo sư John Horn thuộc Đại học Washington ở St. Louis cho biết thuế nhập khẩu gây thiệt hại nặng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, vì họ "không có sự linh hoạt như các tập đoàn lớn". Các công ty lớn có đủ tiền dự trữ để mua hàng tồn kho trước khi thuế có hiệu lực, đồng thời điều chỉnh chuỗi cung ứng.
Một nguyên nhân khác khiến doanh nghiệp lớn không khởi kiện, là họ tập trung vận động hành lang để xin miễn trừ. Đây là điều doanh nghiệp nhỏ không thể làm.
Woldenberg cho biết chi phí pháp lý đã lên tới hàng triệu USD, nhưng ông coi đây là cái giá cần thiết. "Hàng trăm nghìn doanh nghiệp ở Mỹ đang trong hoàn cảnh tương tự chúng tôi. Nhưng tôi là người duy nhất tự bỏ tiền ra khởi kiện", ông nói.
Ngày 2/4, Tổng thống Mỹ công bố áp thuế 10% với hầu hết đối tác thương mại, và từ 11%-50% với hàng chục nền kinh tế khác. Ông viện dẫn Đạo luật Quyền Kinh tế Khẩn cấp (IEEPA), tuyên bố thâm hụt thương mại là "tình trạng khẩn cấp" của quốc gia, dù Mỹ đã thâm hụt liên tục từ năm 1975. Năm nay, thuế nhập khẩu đã mang về cho ngân sách Mỹ khoảng 100 tỷ USD.
Tòa phúc thẩm liên bang khu vực Washington và Tòa án Thương mại Quốc tế (CIT) tại Manhattan đều ra phán quyết các chính sách thuế này bất hợp pháp, cho rằng Tổng thống đã vượt quá thẩm quyền.
IEEPA được quốc hội Mỹ thông qua năm 1977, dưới thời tổng thống Jimmy Carter. Đạo luật trao quyền điều tiết thương mại cho tổng thống sau khi tuyên bố tình trạng khẩn cấp để đối phó "bất kỳ mối đe dọa bất thường nào nhằm vào an ninh quốc gia, chính sách đối ngoại hoặc kinh tế Mỹ bắt nguồn hoàn toàn hoặc phần lớn từ ngoài Mỹ". Đạo luật cho phép tổng thống "chặn các giao dịch, đóng băng tài sản để đối phó với nguy cơ" và phải báo cáo tình hình với quốc hội 6 tháng một lần. Trong trường hợp Mỹ bị tấn công, tổng thống có thể tịch thu tài sản có liên quan đến quốc gia, tổ chức hoặc cá nhân hỗ trợ cuộc tấn công đó.
Ông Trump là tổng thống đầu tiên dùng IEEPA để áp thuế, với lý do Mỹ mất cân bằng thương mại, suy giảm năng lực sản xuất và cần chặn dòng chảy ma túy xuyên biên giới.
Learning Resources cho biết họ đã phải cắt giảm kế hoạch mở rộng và tăng dự trữ tiền mặt. Woldenberg đã hủy dự án xây một tòa nhà mới với diện tích 55.700 m2, gồm khu nhà kho và văn phòng dành cho 500 nhân viên. Ông cũng từ bỏ kế hoạch tuyển thêm 30 nhân viên trong năm 2025, đồng thời cắt giảm các khoản chi khác như marketing và đào tạo.
"Tôi đã dự đoán công ty sẽ phải giảm cả quy mô và lợi nhuận. Cả hai đều đã xảy ra", Woldenberg nói.
David Levi - nhà sáng lập MicroKits - một hãng đồ chơi nhỏ ở Virginia cũng là bị đơn trong vụ kiện tại Tòa án Tối cao. Levi nhập khẩu các linh kiện điện tử nhỏ, chủ yếu từ Trung Quốc, sau đó lắp ráp sản phẩm cùng một nhân viên bán thời gian.
Khi thuế nhập khẩu hàng Trung Quốc tăng vọt lên hơn 100% đầu năm nay, anh phải tạm ngừng nhập hàng và giảm tốc độ sản xuất để vẫn có việc cho nhân viên bán thời gian. Anh giảm giờ làm của người này từ 25 giờ xuống 15 giờ một tuần. Số đồ chơi lắp ráp được vì thế cũng giảm hàng nghìn chiếc so với kế hoạch ban đầu.
MicroKits được Levi sáng lập năm 2020, từng tăng trưởng 30% mỗi năm và đặt mục tiêu đạt doanh thu 1 triệu USD năm nay. Tuy nhiên, vì thuế nhập khẩu, doanh thu năm nay chỉ còn khoảng 400.000 USD.
Một số linh kiện anh cần gần như không được sản xuất ở Mỹ. Loại được sản xuất trong nước thì lại chỉ dành cho lĩnh vực hàng không vũ trụ và y tế, với giá cao gấp 10 lần.
Levi cho biết anh đã lường trước việc phải nộp thuế và các khoản phí nhập khẩu khi thành lập MicroKits. Tuy nhiên, anh không dự đoán được mức độ bất ổn do chính phủ liên tục điều chỉnh thuế mà không báo trước. "Khi thuế tăng vượt 100% rồi lại giảm xuống, bạn chỉ có thể đoán xem điều gì sẽ xảy ra tiếp theo, chứ không thể lập kế hoạch dài hạn", Levi nói.
Anh tình cờ thấy website của Liberty Justice Center kêu gọi các doanh nghiệp tham gia vụ kiện. Tổ chức luật phi lợi nhuận này đại diện cho anh và bốn doanh nghiệp khác hoàn toàn miễn phí.
"Sau khi kêu gọi, chúng tôi nhận được phản hồi áp đảo từ các doanh nghiệp nhỏ trên toàn nước Mỹ. Chúng tôi đã trao đổi với hàng chục chủ doanh nghiệp và chọn ra 5 người có câu chuyện phản ánh rõ nhất thiệt hại do thuế gây ra", luật sư Jeffrey Schwab thuộc Liberty Justice Center cho biết.
Victor Schwartz, người sáng lập hãng phân phối rượu V.O.S. Selections, cũng là một trong năm nguyên đơn đó. Schwartz cho biết ông cảm thấy có "trách nhiệm" phải chống lại các mức thuế của ông Trump, khi công ty ông đã thiệt hại khoảng 200.000 USD. Thuế nhập khẩu ảnh hưởng nặng nề đến các hãng nhập khẩu rượu, khi họ phải đối mặt với cả lạm phát, đồng USD suy yếu và mức tiêu thụ đồ uống có cồn tại Mỹ giảm.
"Tôi bị sốc khi thấy những người có nhiều quyền lực và tiền bạc hơn lại chẳng làm gì", Schwartz nói.
Hà Thu (theo Reuters, CNN)
