Là công chức về hưu với mức lương hàng tháng 10.000 nhân dân tệ và không có con, bà Wang có thể thoải mái chi tiêu cho bản thân. Bà thường xuyên uống sữa nhập khẩu từ New Zealand và cũng vừa chi 1.200 nhân dân tệ mua một đôi giày Adidas mới. "Tôi tập trung vào chất lượng cuộc sống. Đây là mục tiêu quan trọng nhất", bà Wang cho biết trên Reuters.
Wang là một trong khoảng 300 triệu người về hưu tại Trung Quốc - lực lượng nòng cốt của "nền kinh tế bạc" (silver economy) đang được nước này thúc đẩy mạnh tay.
Kinh tế bạc không phải là khái niệm mới ở nước này. Nhiều năm qua, họ tích cực thích ứng với tình trạng già hóa dân số. Khi số người cao tuổi tăng lên và thói quen chi tiêu thay đổi, kinh tế bạc cũng trở thành động lực tăng trưởng mới cho nhiều lĩnh vực. Việc tập trung vào nhóm người cao tuổi sẽ giải phóng tiềm năng tiêu dùng mới, đặc biệt trong bối cảnh tiêu dùng nội địa của Trung Quốc ì ạch, khiến nền kinh tế thường xuyên rơi vào giảm phát.
Người mua hàng trong một quầy trang sức tại Thượng Hải. Ảnh: Reuters
Tuần trước, tại Hội nghị Trung ương 4, các lãnh đạo cấp cao Trung Quốc đã thông qua các khuyến nghị về xây dựng kế hoạch 5 năm lần thứ 15 cho phát triển kinh tế - xã hội. Trong đó, quốc gia này đặt ra nhiều mục tiêu về khoa học - công nghệ, tiêu dùng nội địa, hợp tác quốc tế và mô hình tăng trưởng mới.
Trong cuộc họp báo được tổ chức một ngày sau đó, Lei Haichao - Giám đốc Ủy ban Sức khỏe Quốc gia Trung Quốc kêu gọi cải tiến chính sách nhằm phát triển các ngành ngành chăm sóc người cao tuổi, tối ưu hóa việc cung cấp dịch vụ cơ bản và phát triển các mô hình kết hợp với y tế. Ông cũng cho rằng Bắc Kinh cần thực thi ổn định và có trật tự việc tăng dần tuổi nghỉ hưu, tối ưu hóa chính sách giới hạn độ tuổi trong các lĩnh vực như việc làm và an sinh xã hội, đồng thời phát triển nền kinh tế bạc.
Các dịch vụ hướng tới người cao tuổi đã được đề cập trong chính sách từ 2021, nhưng năm nay được tập trung mạnh hơn. Giới chức Trung Quốc đã đưa ra ít nhất 20 tuyên bố về vấn đề này từ đầu năm, thúc giục các công ty cải thiện dịch vụ tài chính, y tế và chăm sóc người cao tuổi, đồng thời tập trung vào các mô hình kinh doanh mới.
CGTN tháng này trích số liệu cho thấy nền kinh tế thứ hai thế giới được dự báo có tình trạng già hóa dân số nghiêm trọng vào năm 2050. Khi đó, số người cao tuổi tại đây được dự báo vượt 500 triệu, tương đương hơn 40% dân số nước này.
Dù vậy, trên Global Times, Zhou Haiwang - Phó giám đốc Viện Dân số và Phát triển thuộc Học viện Khoa học xã hội Thượng Hải cho biết đặc điểm nổi bật của quá trình già hóa ở Trung Quốc là phần lớn thuộc độ tuổi 60-70, nhìn chung có sức khỏe tốt và lối sống năng động. Nhiều người nghỉ hưu dành thời gian cho các hoạt động như học chụp ảnh, vẽ tranh, chơi nhạc cụ, hoặc tham gia các nền tảng trực tuyến như sáng tạo video hay livestream. Điều này giúp họ có nhiều nhu cầu hơn là chỉ ăn, mặc và ở.
Theo Viện Phát triển Công nghiệp thông tin điện tử Trung Quốc, quy mô kinh tế bạc tại đây đạt 8.300 tỷ nhân dân tệ (tương đương 6% GDP) năm 2024. Con số này được dự báo vượt 25.000 tỷ nhân dân tệ vào 2030. Sự phát triển của kinh tế bạc có thể tạo thêm 100 triệu việc làm cho nước này, tính đến năm 2050.
Khách hàng trải nghiệm xe lăn thông minh tại một triển lãm ở Bắc Kinh tháng 9/2025. Ảnh: VCG
Các nhà kinh tế học giải thích bốn thập kỷ tăng trưởng nhanh chóng của Trung Quốc đã giúp nhiều người cao tuổi tích lũy được một khoản đáng kể. Việc này cho phép họ chi tiêu thoải mái hơn so với các thế hệ người cao tuổi trước đó.
Theo hãng nghiên cứu Euromonitor International, tổng chi tiêu của các hộ gia đình Trung Quốc do người từ 60 tuổi trở lên làm chủ dự kiến tăng 129% trong giai đoạn 2015-2025. Mức này cao hơn đáng kể so với mức tăng 79% chung của cả nước.
"Điều này cho thấy nhóm người cao tuổi tăng về số lượng và chi tiêu", Jana Rude - Giám đốc phụ trách nghiên cứu người tiêu dùng toàn cầu tại Euromonitor nhận định.
Liu Xiuqin, chủ sở hữu của hai viện dưỡng lão đã đầu tư hơn 800.000 nhân dân tệ (khoảng 112.000 USD) để mở một trường học cho người cao tuổi ở Bắc Kinh. Gần 200 học viên đã tham gia các lớp khiêu vũ, ca hát, yoga và đào tạo người mẫu với mức học phí khoảng 1.000 nhân dân tệ (140 USD) cho mỗi học kỳ. Ngoài giờ học, Liu còn tổ chức các buổi sinh hoạt để học viên giao lưu.
Lao Feng Xiang - hãng trang sức hơn 100 năm tuổi - cũng bước chân vào kinh tế bạc nửa năm qua. Hồi tháng 6, họ ra mắt loại mắt kính AI được quảng cáo là "thân thiện với người cao tuổi", hỗ trợ đọc chữ nhỏ như nhãn thuốc hay thực đơn. Loại kính này cung cấp chỉ dẫn bằng giọng nói khi người đeo bị lạc, và thậm chí có thể thực hiện "đối thoại cảm xúc".
Hãng công nghệ Xiaomi cho biết đã tích hợp nhiều tính năng thân thiện với người già trên điện thoại và TV. Họ cũng có loại đèn và điều hòa thông minh có thể điều khiển từ xa, giúp con cái hỗ trợ cuộc sống cho cha mẹ lớn tuổi.
Tập đoàn bảo hiểm và y tế Ping An ghi nhận sản phẩm và dịch vụ cho người cao tuổi là lĩnh vực tăng trưởng mạnh. Từ cuối năm ngoái, hãng đã ra mắt hàng trăm dịch vụ chăm sóc tại nhà, gồm hệ thống AI giám sát sức khỏe và rủi ro môi trường. Đây là hệ thống nâng cấp cho gói dịch vụ được giới thiệu từ năm 2021 và hiện có mặt tại 75 thành phố.
Dù vậy, các nhà kinh tế học cảnh báo người cao tuổi nhìn chung vẫn không chi tiêu quá nhiều. Không phải ai cũng có mức lương hưu hào phóng như Wang. Trung bình, người nghỉ hưu ở thành thị nhận khoảng 3.000 nhân dân tệ mỗi tháng, còn ở nông thôn chỉ 200 nhân dân tệ.
Tại Bắc Kinh, công ty của Cui Yang cung cấp dịch vụ cắt tóc tại nhà với giá 30 nhân dân tệ (4,20 USD), đưa đón người già đến bệnh viện là 50 nhân dân tệ (7 USD) mỗi giờ và nhiều dịch vụ khác. Dù nhận được trợ cấp từ chính phủ, như miễn phí tiền thuê mặt bằng, Cui vẫn lỗ. Cô cho biết công việc kinh doanh này sẽ khó tồn tại nếu không có trợ cấp.
"Mức chi tiêu của thế hệ lớn tuổi khó đủ mạnh để bù đắp áp lực giảm phát hay thúc đẩy tăng trưởng kinh tế", Alicia Garcia Herrero - kinh tế trưởng khu vực châu Á - Thái Bình Dương của Natixis nhận định.
Qiao Li (66 tuổi) là một ví dụ điển hình. Gần đây, khoản chi lớn nhất của ông là 50.000 nhân dân tệ cho một chiếc vòng cổ bằng gỗ và đá ngọc lam. Nhưng ngoài việc đó ra, ông vẫn thích dùng tiền dư để mua rau chia cho họ hàng hơn.
Hà Thu (theo Reuters, Global Times, CGTN)
