Ở độ sâu 20 m dưới Vịnh Thái Lan (vùng biển giáp Campuchia và Việt Nam), cá hồng, trầm bì và cá cờ bơi lội quanh ngõ ngách trên tàu chiến HTMS Hanhak Sattru. Trong khi đó, hà, tảo và san hô non bám vào thang sắt và súng máy trên boong tàu.
Con tàu này cùng tàu chiến HTMS Suphairin được Hải quân Hoàng gia Thái Lan đánh đắm vào năm 2023, sau khi loại bỏ vật liệu nguy hiểm.
Việc đánh đắm tàu hết niên hạn được Thái Lan thực hiện nhằm tạo rạn san hô nhân tạo, điểm du lịch lặn biển. Đồng thời, giới khoa học có điều kiện thực hiện nghiên cứu đầu tiên về tác động của việc đánh đắm tàu lên môi trường biển.
"Rất khó để thu thập thông tin từ các tàu đắm do tai nạn", Piers Baillie, nhà sáng lập và Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu biển Global Reef (nằm trên đảo du lịch Koh Tao), giải thích.
Với hai con tàu trên, được sự hỗ trợ từ lực lượng hải quân, Cục Tài nguyên biển - Duyên hải (Bộ Tài nguyên và Môi trường), Global Reef có thể thu thập dữ liệu trước và sau khi đánh đắm tàu xuống đáy đại dương.
Theo dữ liệu ban đầu của Global Reef, xác tàu đã thu hút cá từ các rạn san hô tự nhiên và tạo môi trường sống cho cá sinh sản, gồm những loài có nguy cơ tuyệt chủng. Tức là, những con tàu đắm đóng vai trò như một công cụ tăng trữ lượng cá. Điều này rất quan trọng trong bối cảnh quần thể này suy giảm do biến đổi khí hậu và hoạt động du lịch quá tải.
Một con tàu đắm tại Vịnh Thái Lan. Ảnh: Global Reef
Du lịch là ngành kinh tế trọng điểm của Thái Lan, thu hút hơn 35 triệu lượt du khách vào năm ngoái. Trong đó, Koh Tao là một trong những điểm lặn nổi tiếng toàn cầu, thu hút hơn nửa triệu du khách mỗi năm. Hòn đảo này có tới hơn 80 trung tâm dạy lặn, huấn luyện khách du ngoạn dưới đáy biển ngắm cá voi, rùa biển, cá kẽm. Hoạt động du lịch quá mức đã đe dọa hệ sinh thái tự nhiên.
Tại Koh Tao, một số loài đang bị đe dọa như cá đuối, mú, mập tre. Các rạn san hô, môi trường nương náu của sinh vật biển vùng này cũng bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ tăng cao, cộng thêm va chạm từ tàu, thuyền.
Từ những năm 1970, Thái Lan đã xây dựng nhiều loại rạn san hô nhân tạo dọc bờ biển, gồm tàu đắm. Với những ngóc ngách bí ẩn, xác tàu đắm là nơi trú ẩn tuyệt vời để bảo vệ sinh vật biển.
"Chúng cung cấp môi trường sống cho những loài quý giá, bị săn bắt nhiều và có nguy cơ tuyệt chủng", Baillie nói. Ông thêm rằng xác tàu là vật cản lớn khiến ngư dân và tàu đánh cá không thể kéo lưới đánh bắt.
Cá bơi lội quanh một chiếc tàu đắm dưới Vịnh Thái Lan. Ảnh: Global Reef
Những chiếc tàu dưới đáy biển còn trở thành điểm du lịch hấp dẫn với du khách ưa khám phá, giúp giảm áp lực lên rạn san hô tự nhiên. Global Reef đang hoàn thiện báo cáo nghiên cứu về tác động của tàu đắm, đóng góp thêm luận cứ khoa học để cơ quan quản lý lên kế hoạch tạo rạn san hô nhân tạo tới đây.
Cũng như nhiều nước khác, Thái Lan tham gia Khung đa dạng sinh học toàn cầu Côn Minh - Montreal, hướng tới mục tiêu bảo tồn ít nhất 30% đất liền và đại dương của Trái Đất vào 2030. Hoạt động bảo vệ hệ sinh thái biển dựa trên một phần doanh thu du lịch.
Nhiều nghiên cứu chứng minh tàu đắm tạo hệ sinh thái mới và phát triển quần thể sinh vật biển. Theo báo cáo từ Đại học Plymouth và Quỹ Biển Xanh công bố năm 2023, mật độ sinh vật biển trung bình tại nơi có tàu đắm cao gấp 3 lần khu vực bị đánh bắt bằng lưới kéo đáy. Đây là loại lưới rà sát tầng đáy biển, dùng để đánh bắt cá và sinh vật tầng này.
Với vùng biển cấm đánh bắt bằng lưới kéo đáy, mật độ sinh vật nơi tàu đắm vẫn cao gấp 2-2,5 lần so với khu vực ngoài bán kính 50 m.
Bảo Bảo (theo The Guardian, BBC)
