Hà Lệ Diễm, nữ đạo diễn người dân tộc Tày với tác phẩm điện ảnh Children of the Mist (Những đứa trẻ trong sương) trở thành một trong 15 tác phẩm nằm trong danh sách đề cử rút gọn giải Oscar 2023. Điều này đã đánh dấu bước tiến mới trong hành trình mang phim Việt vươn tầm quốc tế.
Những đứa trẻ trong sương là bộ phim xoay quanh cô bé người Mông và hành trình đi kiếm tương lai của chính mình. Dù bộ phim chỉ có thời lượng 92 phút nhưng Hà Lệ Diễm đã thành công đặc tả nỗi buồn và những phong tục của người Mông đến khán giả.
Bộ phim Việt với nhiều giải thưởng quốc tế
Những đứa trẻ trong sương là phim tài liệu Việt Nam đầu tiên có nhà phát hành quốc tế. Mặc dù là phim Việt Nam nhưng người Việt khi xem đều phải đọc phụ đề vì trong phim có cả tiếng Mông.
Dù chỉ là bộ phim đầu tay nhưng Hà Lệ Diễm cùng đứa con tinh thần của mình đã gặt hái được nhiều thành tích nổi bật tại các Liên hoan phim quốc tế.
Năm 2021, tại Liên hoan phim tài liệu quốc tế Amsterdam (IDFA), nữ đạo diễn trẻ đã đoạt giải: Đạo diễn xuất sắc nhất, giải thưởng cá nhân quan trọng nhất và giải Tuyên dương của ban giám khảo.
Ban giám khảo tại IDFA chia sẻ lý do vì sao giải thưởng này hoàn toàn xứng đáng với nữ đạo diễn: "Những nhà làm phim tài liệu đôi khi gặp trở ngại khi họ cố gắng thiết lập mối quan hệ thân thiết với các nhân vật trong phim mà chính việc đó lại gây cản trở đến vai trò đạo diễn của họ.
Nhưng Diễm với phim dài đầu tay đã dàn xếp được sự cân bằng đầy khó khăn đó, phân định cảm xúc rõ ràng mà không cố ép bản thân vào câu chuyện cảm động của cô bé người Mông kẹt giữa thời thơ ấu và sự trưởng thành, giữa văn hóa truyền thống và hiện đại.
Với cách ứng xử nhạy cảm và tử tế của cô dành cho các nhân vật của mình, giải thưởng "Đạo diễn xuất sắc nhất" được trao cho Hà Lệ Diễm với tác phẩm "Children of the Mist".
Hà Lệ Diễm đạt giải Đạo diễn xuất sắc nhất tại IDFA (Ảnh: NVCC).
Chưa dừng lại ở đó, Những đứa trẻ trong sương tiếp tục được tham dự hơn 100 liên hoan phim quốc tế khác nhau trên thế giới. Các rạp lớn ở Mỹ, Đài Loan, Hà Lan và Singapore đều có sự xuất hiện của bộ phim này.
Mặc dù chỉ là bộ phim đầu tay, Hà Lệ Diễm đã mang về cho mình nhiều giải thưởng khác nhau như: Phim tài liệu Quốc tế xuất sắc nhất tại Liên hoan phim Quốc tế Guanajuato (Mexico), Phim tài liệu xuất sắc nhất tại Liên hoan phim Quốc tế Doxa (Canada, Áo), Giải Perception Chance Project được trao bởi Liên Hiệp Quốc... và rất nhiều giải thưởng khác.
Tiếng nói của những đứa trẻ dân tộc
Nói về nguồn cảm hứng của mình, Hà Lệ Diễm cho biết: "Năm 2017 mình theo các bạn người Mông tới làm workshop về quay phim, vẽ, chụp ảnh cho các bạn nhỏ ở làng của Di. Bọn mình được bố của Di cho ở lại nhà.
Mới đầu gặp Di, mình thấy Di giống hệt mình lúc còn nhỏ, từ ngoại hình, gương mặt, cho đến tính cách hay tò mò, bồng bột, dễ vui, dễ buồn, dễ giận.
Mình và Di rất giống nhau. Chúng mình đều sinh ra và lớn lên ở vùng núi, cha mẹ là người dân tộc và không nói tiếng Việt. Cả hai đều có bạn bè và tuổi thơ hồn nhiên, luôn nghĩ mình là người tự do trong những thế giới huyền ảo mình tự tưởng tượng nên".
Di (bên trái) đã trở thành nguồn cảm hứng cho Hà Lệ Diễm (bên phải) sản xuất "Những đứa trẻ trong sương" (Ảnh: NVCC).
Vì thế, khi mình nhìn thấy Di vui đùa cùng bạn bè, mình lại nhớ về ngày xưa mình cũng từng như thế. Nhưng rồi nhiều biến cố xảy ra, mình và các bạn không còn ở bên nhau.
Mình muốn lưu giữ những ký ức tuổi thơ đẹp nhất trong cuộc đời mình, thế là Những đứa trẻ trong sương ra đời".
Với Hà Lệ Diễm, "Những đứa trẻ trong sương" là tiếng nói của những đứa trẻ về quyền được lắng nghe và thấu hiểu từ gia đình, người thân, thầy cô, xã hội; quyền được đi học; quyền quyết định cho tương lai của mình.
"Đây là những quyền lợi mà bất kỳ trẻ em nào cũng đều phải có", nữ đạo diễn người Tày cho biết.
Bộ phim được đề cử vào danh sách rút gọn giải Oscar 2023
Viện Hàn lâm và Khoa học nghệ thuật điện ảnh công bố danh sách đề cử rút gọn giải Oscar 2023. Những đứa trẻ trong sương đã vượt qua 130 bộ phim khác và trở thành một trong 15 bộ phim góp mặt vào trong danh sách này.
Chia sẻ với Dân trí, Hà Lệ Diễm cho biết chính bản thân cô cũng rất bất ngờ khi bộ phim của mình xuất hiện trong danh sách rút gọn: "Tối hôm công bố danh sách rút gọn, mình kiểm tra không thấy tên bộ phim xuất hiện trong danh sách nên mình ngủ đến sáng. Tỉnh dậy thì mình thấy mọi người nhắn tin chúc mừng, lúc đó mình mới biết là bộ phim đã nằm trong danh sách đề cử".
Nói về điểm mạnh giúp cho bộ phim vào đề cử rút gọn giải Oscar 2023, Hà Lệ Diễm cho biết điều đó có thể xuất phát từ sự đồng cảm, thấu hiểu những nỗi buồn, sự cô độc khi trưởng thành của cô bé Di - nhân vật chính trong bộ phim và cũng là nguồn cảm hứng cho nữ đạo diễn.
Bộ phim đầu tay của nữ đạo diễn trẻ nằm trong danh sách đề cử rút gọn giải Oscar 2023 (Ảnh: NVCC).
"Qua Những đứa trẻ trong sương, khán giả dường như được lắng nghe, khám phá và tìm hiểu thêm về cuộc sống, văn hóa của cộng đồng người Mông. Bên cạnh đó, bộ phim còn có nhiều khoảng lặng để khán giả được sống trong thế giới riêng của mình", Lệ Diễm bộc bạch.
Nói về dự định tương lai mang Những đứa trẻ trong sương về Việt Nam, Diễm cho hay: "Còn tùy vào tình hình đối tác, nhà phát hành, rạp và kế hoạch cá nhân của mình, nhà sản xuất phim. Nhưng nhìn chung, cả nhóm sản xuất vẫn đang lên kế hoạch công chiếu ở Việt Nam đầu năm 2023".
Rẽ hướng từ làm báo sang làm phim
Trước khi trở thành đạo diễn, Hà Lệ Diễm từng là sinh viên khoa Báo chí, Đại học Khoa học Xã hội Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội. Chia sẻ về quyết định rẽ hướng của mình, Lệ Diễm cho biết: "Lúc nhỏ, mình nghĩ làm phóng viên thì sẽ đi và khám phá nhiều vùng đất mới. Tuy nhiên, mình nhận ra là mình viết rất kém, dàn trang báo thì xấu, phát thanh thì giọng đọc dở.
Sau đó, mình may mắn được tham gia khóa học làm phim tài liệu miễn phí và có cơ hội tiếp xúc với điện ảnh. Từ đó, mình bắt đầu bén duyên với làm phim tài liệu.
Mình nhận ra rằng khi đi theo con đường làm phim tài liệu, mình được làm việc tự do, không theo giờ hành chính, có thể chủ động thu xếp công việc để dành thời gian cho bản thân, gia đình. Vì vậy, mình chuyển sang làm phim tài liệu.
Năm 2016 mình may mắn được nhận vào khóa học phim tài liệu trực tiếp trong 3 tháng của Varan Việt Nam. Từ đó, mình hiểu thêm về quay hiện trường phải làm như thế nào, thu thanh trực tiếp, thực hiện cấu trúc của một bộ phim ngắn ra sao.
Năm 2017 mình bắt đầu nói ý tưởng làm Những đứa trẻ trong sương với chị Trần Phương Thảo - nhà làm phim tài liệu độc lập và là giảng viên của mình năm 2016. Từ đó, mình bắt đầu thực hiện Những đứa trẻ trong sương".
Nhận ra mình không phù hợp với báo chí, Diễm quyết định rẽ hướng sang làm phim (Ảnh: NVCC).
Rẽ hướng sang làm phim, nữ đạo diễn trẻ cũng gặp không ít khó khăn. Cô nhớ lại khoảng thời gian bị mất phương hướng, không đủ tiền để đi xe bus về phòng trọ, lịch làm việc căng thẳng, không biết phải tiếp tục nuôi đam mê làm phim tài liệu của mình như thế nào.
"Quãng thời gian đó rất tăm tối. Tuy nhiên, nhờ có chị Thảo, giảng viên phim tài liệu của mình mà mình dần tìm thấy được mục tiêu.
Bài học mà mình rút ra được là một khi trò sẵn sàng thì thầy ắt sẽ xuất hiện. Mình phải chứng minh cho mọi người thấy được đam mê, quyết tâm, nhiệt huyết và năng lượng của mình thì họ mới tin và giúp mình được", Diễm nhớ lại thời gian khó khăn về trước.
Đối với các bạn trẻ cũng có niềm đam mê về phim điện ảnh, Hà Lệ Diễm nhắn nhủ: "Hãy ra ngoài và tiếp xúc với thực tế nhiều hơn. Đọc sách, báo, ghi chép cũ để tìm nguồn cảm hứng. Nếu bạn không có đủ kinh phí, bạn vẫn có thể làm phim với các loại máy móc đơn giản. Nhưng tuyệt đối bạn không được bỏ cuộc vì nỗ lực là điều kiện cần và đủ của thành công".
