Đại học Bách khoa và Công nghệ TP HCM là hai trường khác nhau, một công lập và một tư thục, nhưng cùng có tên tiếng Anh là Ho Chi Minh City University of Technology. Sau nhiều năm, hai trường này buộc phải định danh bằng tên viết tắt: HCMUT và HUTECH.
Đây chỉ là một trong số hàng loạt trường hợp gây bối rối về tên gọi tiếng Anh của các trường. Tình trạng phổ biến nhất là các trường có tên tiếng Việt khác nhau nhưng tên tiếng Anh tương đồng.
Cùng là Bách khoa, trường ở TP HCM là Ho Chi Minh City University of Technology, còn ở Hà Nội là Hanoi University of Science and Technology. Tên tiếng Anh của Đại học Bách khoa Hà Nội gần giống tên của trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội - University of Science and Technology of Hanoi. Khác biệt chỉ nằm ở địa danh "Hà Nội" đặt đầu và cuối, dẫn đến tên viết tắt của hai trường này cũng gần giống nhau: HUST và USTH.
Hay cũng là Đại học Công nghệ, ngôi trường trực thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội có tên là University of Engineering and Technology, còn trường khác ở TP HCM là University of Technology.
Khác biệt rõ nét nhất là ở các trường Sư phạm.
| Tên tiếng Việt | Tên tiếng Anh |
| Trường Đại học Sư phạm Hà Nội | Hanoi National University of Education |
| Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 | Hanoi Pedagogical University 2 |
| Trường Đại học Sư phạm TP HCM | Ho Chi Minh City University of Education |
| Trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng | University of Science and Education |
Sự chồng chéo còn xảy ra ở tên viết tắt. Chẳng hạn như Đại học Thủy lợi có tên tiếng Anh Thuyloi University, viết tắt là TLU.
Điều này khiến sinh viên Đại học Thăng Long - Thang Long University, nhiều lần ngỡ ngàng khi giới thiệu học ở "TLU" nhưng bị hiểu nhầm thành Đại học Thủy lợi.
Một số trường dù không thuộc hệ thống đại học quốc gia hay có yếu tố nước ngoài vẫn đưa từ "National" (Quốc gia) hay "International" (Quốc tế) vào tên gọi như Đại học Lâm nghiệp (Vietnam National University of Forestry) hay các trường tư thục như Hồng Bàng, Sài Gòn (Hong Bang International University, The Saigon International University).
Hiệu phó một trường đại học ở TP HCM nhận định việc dịch tên trường đại học sang tiếng Anh còn lộn xộn, "mạnh ai nấy đặt", do quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo còn chung chung. Việc này không chỉ gây bối rối cho phụ huynh mà còn để lại nhiều hệ lụy.
Cách đây 5-10 năm, khoảng 15-20% bài báo khoa học của giảng viên trường này bị các hệ thống dữ liệu học thuật quốc tế xếp vào danh mục của trường khác, có tên tiếng Anh tương tự.
Việc xét duyệt học bổng thạc sĩ, tiến sĩ cũng gặp rắc rối. Nhiều giáo sư nước ngoài đã gửi thư mời hoặc cấp học bổng nhầm địa chỉ vì cái tên tiếng Anh quá giống nhau.
"Đây là thiệt thòi cho sinh viên", ông nhìn nhận, cho biết trường phải đăng bài giải thích, hướng dẫn cách phân biệt cho thí sinh, phụ huynh, đối tác. Trường cũng chủ động đổi tên viết tắt tiếng Anh và yêu cầu giảng viên ghi thông tin này trong bài báo khoa học, nên tình hình được cải thiện dần.
"Mặc dù tên tiếng Anh của trường có trước, được đăng ký bản quyền nhưng trường kia dịch đúng và sát nghĩa với tên tiếng Việt của họ nên chúng tôi không biết làm sao ngoài cách tự thương thảo", ông nói.
Logo một số trường đại học.
Tuy nhiên trường hợp nhầm lẫn như trên là hy hữu. Lãnh đạo một trường đại học ở Hà Nội nhìn nhận việc đặt tên tiếng Anh đã có từ lâu để thuận tiện khi làm việc với đối tác nước ngoài.
Hầu hết trường dịch sát câu chữ nhưng cũng có nơi chọn tên tiếng Anh thể hiện đặc trưng về chương trình đào tạo. Ngoài ra, các trường cũng quan sát đồng nghiệp để tránh bị trùng. Vì vậy, tên tiếng Anh có sự đa dạng.
"Điều đó lại đỡ gây nhầm lẫn cho phụ huynh, sinh viên và đối tác quốc tế", ông nhìn nhận.
TS Quang Nguyen, giáo viên tiếng Anh với hơn 20 năm kinh nghiệm, cũng cho rằng sự đa dạng này hầu như không gây ảnh hưởng gì. Tham gia nhiều hội thảo quốc tế và có thời gian dài học tập, làm việc tại Mỹ, ông chưa từng gặp trường hợp nhầm lẫn về tên gọi đại học.
"Tên tiếng Anh hầu như chỉ dùng để làm việc với người nước ngoài. Đặt tên sao để họ nhận diện ra là được", ông Quang nói.
Bộ Giáo dục và Đào tạo đang dự kiến quy định nguyên tắc đặt tên cơ sở giáo dục. Trong đó, với tên tiếng nước ngoài hoặc tên giao dịch quốc tế, các trường phải dịch tương đương tiếng Việt, không được làm tăng mức độ, vị thế hoặc loại hình.
Ông Quang cho rằng cần làm rõ yêu cầu "dịch tương đương tiếng Việt", song cho rằng không nên "dịch sát từng chữ" một cách máy móc. Ví dụ, nếu dịch từ "Bách khoa" trong "Đại học Bách khoa" thành "100 faculties" thì nghe rất kỳ. Thay vào đó, các trường được dịch theo bản chất, đặc trưng đào tạo.
Về yêu cầu không được làm tăng mức độ, vị thế hoặc loại hình khi đặt tên, các chuyên gia đều cho rằng hợp lý.
"Một đại học trong nước bình thường nhưng thêm từ international vào tên có thể dẫn đến những hiểu nhầm về bản chất của trường đó", lãnh đạo đại học ở Hà Nội nói.
Dương Tâm - Lệ Nguyễn
