Có những loài hoa cứ nhìn thấy là thấy Tết, cứ ngửi thấy hương là thấy mùa xuân về. Nếu đào, mai rực rỡ báo hiệu xuân sang, thì thủy tiên với hương thơm thanh khiết, ngọt ngào lại là nốt trầm tinh tế, gợi nhắc về những cái Tết cổ truyền đầm ấm. Nhiều chị em thường ngại trồng thủy tiên vì sợ lá mọc quá cao, che mất hoa hoặc đổ rạp kém duyên. Thế nhưng, chỉ cần nắm vững vài "thủ thuật" điều chỉnh nước và ánh sáng dưới đây, bạn hoàn toàn có thể tự tay tạo tác một bát "kim trản ngân đài" thấp, mập, rễ trắng muốt để dâng lên ban thờ gia tiên hay đặt nơi bàn trà tiếp khách.
Ký ức về mùi hương và thú chơi tao nhã ngày Xuân
Tôi cũng chẳng nhớ rõ mình bắt đầu "nghiện" trồng thủy tiên từ cái Tết năm nào, chỉ biết rằng giờ đây, nếu thiếu đi bát hoa trắng muốt với hương thơm ngào ngạt ấy, không khí xuân trong nhà dường như bớt đi vài phần thi vị. Mùi hương của thủy tiên lạ lắm, nó thanh tao, u tịch như hoa mai trắng (bạch mai) hay hoa lạp mai, nhưng lại đậm đà và ngọt ngào hơn, thiếu đi chút lạnh lẽo cô liêu mà thay vào đó là sự ấm áp, hòa hợp lạ kỳ với không khí đoàn viên sum họp. Ngày xưa, các cụ nhà mình vẫn thường ví von thủy tiên là "nàng tiên nước", là loài hoa của sự thanh sạch, "băng cơ ngọc cốt".
Nhớ những ngày thơ bé, cứ mỗi độ gió heo may về, bố tôi lại tỉ mẩn ngồi gọt củ, ngâm vào trong những chiếc bát chiết yêu hay chậu tử sa sẫm màu. Đến sát Giao thừa, khi những chùm rễ trắng phau như râu ông bụt mọc dài, những nụ hoa bắt đầu hé lộ nhụy vàng, cả nhà lại quây quần chờ đợi khoảnh khắc hoa nở. Người xưa bảo "thủy tiên là hoa của các vị tiên", chưng thủy tiên ngày Tết không chỉ để ngắm, để ngửi hương thơm tẩy trần mà còn là gửi gắm vào đó ước vọng về sự may mắn, cát tường, vạn sự hanh thông như dòng nước trong lành nuôi dưỡng hoa.
Bí mật của những bát hoa "chân ngắn" mập mạp
Nhiều chị em mua củ về thường gặp tình trạng "tốt lá hại hoa", lá cứ mọc vống lên cao lêu nghêu rồi đổ rạp xuống, trong khi hoa thì bé xíu, lọt thỏm ở giữa. Thực ra, trồng thủy tiên không khó, cái khó là làm sao "ép" được nó lùn, mập và khỏe mạnh. Năm nay, tôi xin chia sẻ lại những kinh nghiệm thực chiến đúc kết được sau nhiều mùa hoa, để chị em nào cũng có thể tự tin khoe thành quả.
Điều tiên quyết nằm ở khâu chọn "giống". Đừng ham rẻ mà chọn những củ nhỏ, nhẹ tay. Hãy lựa những củ to, tròn, cầm chắc nịch, lớp vỏ nâu bên ngoài bóng đẹp, không có vết thâm đen hay nấm mốc. Nếu củ đã nhú mầm, hãy đếm thử số lượng mầm, củ nào càng nhiều mầm mập mạp thì sau này hoa càng sai, dáng càng đẹp. Củ mua về (thường là củ đã được nhà vườn gọt sẵn hoặc xử lý cơ bản), bạn cần làm sạch lớp vỏ nâu khô, cạo nhẹ phần đáy củ cho sạch đất cũ rồi ngâm trong nước sạch khoảng 2 ngày để "đánh thức" củ, nhớ thay nước hàng ngày để loại bỏ nhớt bẩn.
Sau khi lên chậu, bí quyết sống còn để thủy tiên không bị "vống" chính là kiểm soát nước và ánh sáng theo quy tắc: "Ngày nhiều nước, đêm cạn khô". Ban ngày, bạn đổ nước sạch ngập khoảng 1/3 củ để rễ hút nước nuôi cây. Nhưng đến tối, hãy chịu khó chắt hết nước trong bình ra. Việc làm này giúp hãm sự phát triển của lá vào ban đêm (thời điểm cây dễ mọc dài nhất), đồng thời giúp rễ khỏe hơn. Cứ lặp lại quy trình "ngày đổ - đêm chắt" này cho đến khi hoa bắt đầu nở thì mới duy trì mực nước ổn định.
"Tắm nắng" và "ướp lạnh" - Công thức vàng cho sắc hoa rực rỡ
Thủy tiên là loài hoa ưa sáng và ưa lạnh. Một sai lầm kinh điển là nhiều người sợ hoa rét, mang vào để trong phòng kín, ấm áp và thiếu sáng. Kết quả là lá mọc dài thượt, yếu ớt tìm ánh sáng. Nguyên tắc vàng ở đây là: "Chênh lệch nhiệt độ càng lớn, hoa càng đẹp". Ban ngày, hãy mang bát hoa ra ngoài trời, nơi có nhiều nắng nhất. Nắng càng to, cây càng quang hợp tốt, lá càng xanh đậm và dày dặn, chiều cao cây sẽ được kìm hãm lại. Tuyệt đối hạn chế phơi nắng qua cửa kính vì hiệu quả sẽ giảm đi một nửa, lại còn bị hiệu ứng nhà kính làm nóng cây.
Ban đêm là lúc cần "ép" cây bằng cái lạnh. Nếu nhiệt độ ngoài trời từ 5-15 độ C, hãy cứ để mặc em nó ngoài hiên (miễn là tránh sương muối quá nặng). Cái lạnh sẽ giúp hoa phân hóa mầm tốt hơn, hương thơm đậm hơn. Đặc biệt với các chị em ở miền Nam hoặc những ngày Tết trời nồm ấm, buổi tối có thể chắt hết nước rồi đặt bát thủy tiên vào... ngăn mát tủ lạnh. Nghe có vẻ lạ đời nhưng đây là cách cực hiệu quả để hãm hoa nở sớm và giữ cho dáng cây thấp đẹp.
Về dinh dưỡng, bản thân củ thủy tiên đã tích trữ đủ năng lượng để nuôi hoa. Tuy nhiên, nếu muốn hoa to hơn, màu sắc thắm hơn, bạn có thể "bồi bổ" thêm một chút. Thỉnh thoảng, hãy pha loãng phân lân kali (như Kali dihydro phosphate) với tỉ lệ thật loãng (1:1000) vào nước dưỡng hoa, hoặc phun sương nhẹ lên lá. Nhưng nhớ là chỉ "ăn nhẹ" thôi, đừng tham quá kẻo xót rễ.
Đợi chờ hoa nở - Thú vui tao nhã ngày cuối năm
Trồng thủy tiên là học bài học về sự kiên nhẫn. Từ lúc đặt củ vào bát nước, nhìn những chiếc rễ trắng muốt như tơ đâm ra, rồi những mầm lá xanh non đội vỏ chui lên, đến khi những nụ hoa "bụng bầu" tách vỏ... là cả một quá trình dài cả tháng trời. Có những lúc sốt ruột, thấy củ mãi im lìm, nhưng rồi một sáng ngủ dậy, thấy nụ hoa đã vươn cao, "mũm mĩm" như đứa trẻ, cảm giác ấy vui sướng khó tả.
Khi những bông hoa đầu tiên bung nở, lộ ra chiếc "chén vàng" đặt trên "đĩa bạc", hương thơm bắt đầu lan tỏa khắp phòng khách, ấy là lúc Tết đã thực sự gõ cửa. Đặt bát hoa lên bàn trà, hay vị trí trang trọng nhất trên bàn thờ gia tiên, thấy không gian như bừng sáng, ấm cúng và linh thiêng hơn hẳn. Một bát nước trong, vài viên sỏi trắng cố định gốc, rễ trắng, lá xanh, hoa vàng - tất cả hội tụ ngũ hành, mang lại sinh khí an lành cho gia chủ.
Có lẽ, vòng xoáy hối hả của cuộc sống hiện đại đã vô tình cuốn đi chút mặn mà, khiến chúng ta dần quên đi loài hoa tinh khôi này. Muốn cảm nhận trọn vẹn nét trang trọng, ấm cúng của thủy tiên ngày Tết, cứ lật giở những trang sách của cụ Vũ Bằng với áng văn bất hủ "Ăn Tết thủy tiên" là thấy rõ. Nhưng điều kỳ diệu là, ngay giữa thời đại số hóa và thay đổi chóng mặt này, chỉ cần thêm một bình thủy tiên trong nhà, ta đã có thể neo giữ và đánh thức được trọn vẹn không khí Tết xưa - một vẻ đẹp truyền thống mà ta tưởng chừng đã đánh mất.
Năm nay, hãy thử bớt chút thời gian, tự tay chăm sóc một bát thủy tiên xem sao. Để mỗi sáng thức dậy, thay nước ngắm hoa, thấy lòng mình tĩnh lại giữa những bộn bề lo toan ngày cuối năm. Và biết đâu đấy, khi bông hoa đầu tiên hé nở đúng đêm Giao thừa, một năm mới đầy tài lộc và may mắn cũng sẽ theo hương hoa mà ùa vào nhà bạn.
