Trong xã hội hiện đại với nhịp sống nhanh chóng và áp lực đè nặng, mỗi chúng ta đều phải đối mặt với những căng thẳng đến từ nhiều phía. Để ứng phó với những áp lực đó, nhiều người dần hình thành những khuôn mẫu hành vi tưởng chừng như là “thói quen tốt”.
Tuy nhiên, ít ai biết rằng, đằng sau những thói quen này là những nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe tâm lý, thậm chí có thể dẫn đến chứng trầm cảm. Và ngay sau đây là ba “thói quen sát thủ” tiềm ẩn này và xem bạn có đang mắc phải bất kỳ thói quen nào trong số đó hay không.
1. Trách bản thân quá mức: Rơi vào vòng xoáy tự dằn vặt
Chắc hẳn nhiều người trong chúng ta đã từng trải qua cảm giác này: Một việc nhỏ xảy ra vào ban ngày, đến tối nằm trên giường lại trằn trọc suy nghĩ, tự trách bản thân đã làm chưa đủ tốt, thậm chí bắt đầu nghi ngờ về năng lực và giá trị của chính mình. Hành vi tự vấn bản thân quá mức này, thực chất là một hình thức tự trừng phạt về mặt tâm lý.
Tự trách bản thân quá mức thường bắt nguồn từ việc theo đuổi sự hoàn hảo và nỗi sợ hãi thất bại. Mọi người hy vọng rằng bằng cách liên tục suy ngẫm và điều chỉnh hành vi của mình, họ có thể đạt được tiêu chuẩn cao hơn. Tuy nhiên, sự theo đuổi này thường là không thực tế, bởi vì không ai có thể hoàn hảo. Khi thực tế và lý tưởng có khoảng cách, con người sẽ rơi vào vực sâu của sự tự trách bản thân và cảm giác thất bại.
Vậy làm thế nào để phá vỡ vòng luẩn quẩn này? Trước hết, chúng ta cần nhận thức được những hạn chế của bản thân và chấp nhận sự không hoàn hảo của chính mình. Mỗi người đều có ưu điểm và nhược điểm riêng, đó là những yếu tố quan trọng tạo nên tính cách độc đáo của mỗi chúng ta.
Thứ hai, khi cảm thấy chán nản hay thất vọng, chúng ta có thể thử dùng những cách tích cực hơn để an ủi bản thân, chẳng hạn như tự nhủ “mình đã cố gắng hết sức rồi”, “thất bại lần này không có nghĩa là mình vô dụng”... Ngoài ra, liệu pháp hành vi nhận thức cũng là một công cụ hữu hiệu. Khi nhận thấy bản thân đang rơi vào vòng xoáy tự dằn vặt, chúng ta có thể thử áp dụng phương pháp này để điều chỉnh lối suy nghĩ của mình. Cụ thể là, chuyển sự chú ý từ những sai lầm và thiếu sót trong quá khứ sang vấn đề hiện tại và giải pháp, từ đó tránh rơi vào sự tự trách móc bản thân triền miên.
2. Kìm nén cảm xúc: Tự hủy hoại bản thân một cách từ từ
Trong suy nghĩ của rất nhiều người, mạnh mẽ và độc lập là những phẩm chất cần có của một người trưởng thành. Khi gặp khó khăn, thử thách, nhiều người sẽ chọn cách im lặng chịu đựng, chôn giấu cảm xúc tiêu cực sâu trong lòng. Họ cho rằng, chỉ có như vậy mới có thể giữ được sự bình tĩnh, lý trí và đối mặt tốt hơn với những thách thức trong cuộc sống.
Thế nhưng, cách làm này thực sự rất nguy hiểm. Việc kìm nén cảm xúc trong thời gian dài sẽ khiến áp lực tâm lý ngày càng tích tụ, cuối cùng có thể dẫn đến nhiều vấn đề tâm lý như rối loạn lo âu, trầm cảm... Hơn nữa, việc kìm nén cảm xúc còn có thể khiến các mối quan hệ xã giao trở nên căng thẳng, xa cách. Bởi lẽ, khi chúng ta không sẵn lòng thể hiện cảm xúc và nhu cầu của bản thân, người khác sẽ rất khó thấu hiểu nội tâm của chúng ta, từ đó dẫn đến những hiểu lầm và rạn nứt.
Việc học cách bộc lộ cảm xúc một cách hợp lý là vô cùng quan trọng. Khi gặp phải những chuyện không vui, chúng ta có thể thử giải tỏa cảm xúc bằng những cách thức phù hợp như tâm sự với bạn bè, viết nhật ký, tập thể dục thể thao... Đồng thời, chúng ta cũng cần học cách lắng nghe ý kiến, lời khuyên của người khác để có thể giải quyết vấn đề và giải tỏa áp lực hiệu quả hơn.
3. Theo đuổi sự hoàn hảo: Cái bẫy của chủ nghĩa cầu toàn
Theo đuổi sự hoàn hảo là đặc điểm chung của rất nhiều người. Họ đặt ra yêu cầu rất cao đối với bản thân và cả những người xung quanh, luôn mong muốn mọi thứ phải thật tốt, thật hoàn hảo. Tuy nhiên, sự theo đuổi này thường là không thực tế bởi trên đời này không hề tồn tại thứ gì là hoàn hảo tuyệt đối.
Chủ nghĩa hoàn hảo khiến con người ta luôn sống trong trạng thái lo lắng, căng thẳng bởi họ sợ mắc sai lầm, sợ bị người khác đánh giá, phán xét. Khi không đạt được mục tiêu hoàn hảo mà bản thân đề ra, họ sẽ cảm thấy tự ti, thất vọng về bản thân. Về lâu dài, chủ nghĩa hoàn hảo sẽ bào mòn tâm trí, khiến con người ta đánh mất đi niềm vui sống, thậm chí dẫn đến trầm cảm.
Vậy chúng ta cần làm gì để thoát khỏi cái bẫy của chủ nghĩa cầu toàn? Trước tiên, chúng ta cần phải uốn nắn suy nghĩ của bản thân, thay vì tập trung vào những thiếu sót, hãy học cách nhìn nhận, trân trọng những thành quả mà bản thân đã đạt được. Tiếp đến, chúng ta có thể thử hạ thấp kỳ vọng của bản thân xuống, đừng tự đặt ra những mục tiêu, yêu cầu quá cao. Đồng thời, chúng ta cũng cần học cách ghi nhận, trân trọng những ưu điểm của bản thân và những người xung quanh thay vì chỉ chăm chăm vào khuyết điểm.
Ba kiểu mẫu hành vi tưởng chừng như là “thói quen tốt” kể trên thực chất lại tiềm ẩn những nguy cơ khôn lường đối với sức khỏe tâm lý. Nếu chúng ta không chú ý và điều chỉnh kịp thời, rất có thể sẽ dẫn đến những vấn đề tâm lý như chứng trầm cảm. Chúng ta cần luôn cảnh giác, kịp thời phát hiện và điều chỉnh những thói quen xấu cũng như lối suy nghĩ lệch lạc của bản thân. Chỉ có như vậy, chúng ta mới có thể có được một tinh thần khỏe mạnh, tích cực để đương đầu với những thử thách, khó khăn trong cuộc sống.
