Trong phiên thảo luận về phát triển kinh tế - xã hội tại kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV hôm 30/10, đại biểu Châu Quỳnh Dao nêu thực trạng một bộ phận giới trẻ say mê các phim "tổng tài". Ở đó, không gian mạng dần trở thành nơi nhiều người học cách yêu và định nghĩa bản thân.
Những năm gần đây, các video ngắn chủ đề "ngôn tình" xuất hiện dày đặc trên mạng xã hội. Trong nước, năm 2024, một kênh YouTube phát sóng series Mẹ lao công học yêu kể về mối tình chênh lệch tuổi tác, đến nay gây sốt với hơn 500 triệu lượt xem. Sau đó, đơn vị sản xuất tiếp tục ra mắt loạt phim Dẫn dụ em vào lòng, xoay quanh mối quan hệ giữa Yên Hạ (diễn viên Ngọc Huyền đóng) và người anh trai nuôi Gia Thiên (Khoai Vũ), Tình đầu là sói - có sự góp mặt của Lê Hạ Anh và Kang Chul. Những đoạn phim ngắn xoay quanh nhân vật doanh nhân, thiếu gia còn đăng tải ở một số kênh YouTube, TikTok.
Điểm chung của các bộ phim này là tập trung xây dựng tình tiết mâu thuẫn trong thời gian ngắn, dẫn đến việc nội dung có thể thiếu chiều sâu, phi thực tế. Nhiều khán giả cho rằng nhiều dự án sao chép ý tưởng từ phim Trung Quốc, lạm dụng yếu tố cãi vã trong các mối quan hệ để tạo kịch tính. Mỗi tập khoảng 5-20 phút, đạt vài triệu lượt người xem, được ví như "thức ăn nhanh" vì dễ lan truyền.
Chủ tịch hôn nhân viên trong thang máy hoặc trong phòng làm việc sau đó bị bắt gặp - dạng nội dung thường thấy ở phim ngắn chủ đề "tổng tài". Video: Douyin
Theo Baidu, "tổng tài bá đạo" là kiểu nhân vật phổ biến trong văn học ngôn tình Trung Quốc thập niên 2000, chỉ hình tượng người đàn ông thành đạt, có phần lạnh lùng, kiểm soát người khác. Hàng loạt tiểu thuyết như Đạo tình (Chu Ngọc), Boss và tôi (Cố Mạn) hay Bên nhau trọn đời - từng nổi tiếng với độc giả trẻ ở nhiều nước châu Á - chuyển thể thành phim.
Những năm gần đây, với sự bùng nổ của các nền tảng video ngắn như Douyin, Kuaishou hay WeTV, dòng nội dung mô phỏng mô-típ "tổng tài và cô gái nghèo" phát triển mạnh ở Trung Quốc. Dạng phim hoặc video ngắn này giữ chất liệu từ ngôn tình truyền thống nhưng được rút gọn thời lượng, cao trào diễn ra liên tiếp, phù hợp thói quen xem nhanh của nhiều người.
Trên các kênh giải trí, hàng trăm video ngắn khai thác chuyện tình chàng sếp và cô nhân viên như Em là định mệnh của anh, Tổng tài yêu tôi, một phụ nữ mãn kinh, Tổng tài yêu tôi, một phụ nữ đơn thân, nuôi con nhỏ. Ở nền tảng Douyin, các đoạn phim ngắn gắn hashtag tiếng Trung "CEO độc đoán" đạt lượng xem lớn, nằm trong danh sách thịnh hành.
Các chủ đề được mở rộng, không dừng lại ở chuyện tình giữa sếp và nhân viên mà lan sang các mối quan hệ gia đình, mâu thuẫn mẹ chồng - nàng dâu, vợ chồng trẻ, người yêu cũ tái hợp. Những câu chuyện pha trộn yếu tố lãng mạn, kịch tính và hài hước, phản ánh cách con người đối mặt danh vọng và sự khác biệt giai cấp trong đời sống đô thị.
Theo báo cáo "Nhu cầu giải trí số 2024-2025" của Appota, người Việt dành trung bình 70 phút mỗi ngày để xem video dài trên YouTube và gần 60 phút cho video ngắn, chủ yếu trên TikTok. Không chỉ có châu Á, dữ liệu từ DataEye cho thấy trong quý I năm nay, hơn 270 triệu người dùng toàn cầu đã tải phim ngắn Trung Quốc về thiết bị cá nhân. Đến tháng 3, số ứng dụng thuộc thể loại này ở thị trường quốc tế đạt 237 nền tảng, tăng gần bốn lần so với cùng kỳ năm trước.
Dòng phim siêu ngắn (micro drama) đang là xu hướng toàn cầu với doanh thu khoảng hai tỷ USD mỗi năm, theo Variety. Thể loại này được thiết kế riêng cho người dùng điện thoại, sử dụng thao tác cuộn dọc quen thuộc như trên mạng xã hội. Sự bùng nổ của nó bắt đầu sau đại dịch, khi khán giả trở lại nhịp sống bận rộn và tìm đến những hình thức giải trí nhanh, gọn, dễ tiếp cận. Các "micro drama" được đầu tư bài bản, có nội dung và diễn xuất chuyên nghiệp.
Đại diện một công ty chuyên sản xuất thể loại phim ngắn tại TP HCM cho biết sau khi ra mắt nhiều sản phẩm, họ nhận thấy khán giả của dòng phim này là người trẻ lẫn người lao động ở độ tuổi trung niên. "Bối cảnh phim có thể lãng mạn, bay bổng nhưng cảm xúc nhân vật phải thật gần gũi. Đó mới là giá trị giúp một sản phẩm dù ngắn vẫn chạm đến trái tim người xem. Việc yêu thích câu chuyện không đồng nghĩa với ảo tưởng mà đơn giản là nhu cầu được giải trí để tái tạo năng lượng sau thời gian làm việc", đại diện đơn vị này nói.
Những video ngắn xoay quanh chuyện tình giữa chàng sếp và cô nhân viên thường lấy bối cảnh nơi công sở. Ảnh: Weibo
Giới chuyên môn nhận định thể loại tình cảm cho người xem cảm giác thoát ly khỏi đời sống thường nhật, nhưng cũng có thể tác động đến nhận thức xã hội. Hình ảnh những chàng trai sẵn sàng vượt mọi rào cản để yêu cô gái bình thường gợi lên sự đồng cảm. Cùng lúc, thuật toán mạng xã hội ưu tiên nội dung có mức tương tác cao.
Tuy nhiên, những video này thường khắc họa nhân vật nữ yếu thế, dễ tha thứ, còn nam chính có phần áp đặt, kiểm soát mọi khía cạnh của bạn gái. Việc lặp đi lặp lại hình mẫu đó khiến một bộ phận khán giả trẻ mặc nhiên coi quyền lực và chiếm hữu là "thước đo tình cảm".
Theo giáo sư Geng Song thuộc Đại học Hong Kong, bề ngoài các phim này tôn vinh tình yêu nhưng thực chất củng cố định kiến giới: đàn ông phải mạnh mẽ, phụ nữ phải dịu dàng, cam chịu. Trong khi xã hội hiện đại hướng đến bình đẳng, sự phổ biến của các bộ phim trên mang đến góc nhìn phiến diện về mối quan hệ.
Từ cuối năm ngoái, Tổng cục Phát thanh Truyền hình Trung Quốc yêu cầu chấn chỉnh việc hàng loạt phim về các chủ doanh nghiệp say mê yêu đương nơi làm việc. Cơ quan chức năng yêu cầu các đơn vị tăng cường quản lý bằng cách giảm số lượng, nâng chất lượng, không đặt tên phim liên quan "tổng tài bá đạo" với mục đích hút tương tác. Đồng thời, các nền tảng cần tăng cường quản lý nội bộ, nâng cao năng lực kiểm duyệt nội dung, không khuyến khích phim "phô trương giàu có và quyền lực" mà khích lệ xây dựng nội dung "hướng thiện, mỹ".
PGS. TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, nhận định trong thời đại giới trẻ dành phần lớn thời gian cho không gian mạng, các nền tảng cần hoàn thiện cơ chế phân loại độ tuổi, thậm chí tự động hạn chế nội dung có yếu tố gây hại tâm lý. Trường học cần đẩy mạnh giáo dục kỹ năng số, khả năng giao tiếp cảm xúc và xây dựng mối quan hệ lành mạnh.
Ở bài phỏng vấn với VnExpress sau kỳ họp, đại biểu Quốc hội Châu Quỳnh Dao cho rằng cần có chế tài đủ răn đe với các nền tảng cố tình khai thác tâm lý người dùng để thu lợi. Những bộ phim ngôn tình phi thực tế về lâu dài sẽ làm "lệch chuẩn" về văn hóa ứng xử.
Quế Chi - Phương Linh - Thu Giang
