Theo Variety ngày 17/3, Ben Stiller - tài tử Night at the Museum, "Người khổng lồ Hulk" Mark Ruffalo, minh tinh Cate Blanchett, Cynthia Erivo, ca sĩ Paul McCartney cùng nhiều diễn viên, đạo diễn, nhà văn gửi thư đến Văn phòng Chính sách Khoa học và Công nghệ của Nhà Trắng. Nội dung là lời phản bác đề xuất của Open AI và Google về việc chính phủ nên cho phép các công ty AI dùng sáng tác có bản quyền để huấn luyện trí tuệ nhân tạo, không cần xin phép hay bồi thường cho chủ sở hữu tác phẩm.
Ben Stiller (trái) và Mark Ruffalo là hai trong số nhiều ngôi sao ký thư phản đối khuyến nghị của Open AI, Google. Ảnh: WireImage
Các kiến nghị được Open AI, Google nộp ngày 13/3, trong bối cảnh Nhà Trắng khuyến khích mọi người đóng góp sáng kiến cho Bản Kế hoạch Hành động về AI (US AI Action Plan) - dự án duy trì, tăng cường vị trí hàng đầu của Mỹ trong việc kiểm soát AI toàn cầu. Các doanh nghiệp, đoàn thể trình bày ý tưởng qua website Federal Register từ ngày 25/2 đến 15/3.
Trong đó, Open AI nhận định việc áp dụng "sử dụng hợp lý" (fair use - thuật ngữ trong luật sở hữu trí tuệ Mỹ, cho phép mọi người dùng một số dữ liệu có bản quyền không cần sự đồng ý của chủ sở hữu) sẽ thúc đẩy sự phát triển của AI, mang nhiều lợi ích về mặt kinh tế, an ninh.
Phía Google kêu gọi chính phủ áp dụng các quy tắc bản quyền cân bằng (balanced copyright rules) như fair use và text-and-data mining exceptions (ngoại lệ trong việc khai thác văn bản, dữ liệu). Theo công ty, đây là những quyền lợi quan trọng cho phép AI học hỏi từ các kiến thức có sẵn, công khai nhằm phục vụ cho sự phát triển của khoa học và xã hội. Họ còn cho rằng thay đổi này không ảnh hưởng đáng kể đến chủ sở hữu tác phẩm, cũng như tránh các cuộc đàm phán kéo dài về quyền sử dụng.
Trong thư phản bác, đại diện giới Hollywood nhấn mạnh vị thế dẫn đầu thế giới của Mỹ trong lĩnh vực AI không được gây tổn hại các ngành công nghiệp sáng tạo. Theo họ, nền giải trí cung cấp việc làm cho hơn 2,3 triệu người với tổng mức lương vượt 229 tỷ USD hàng năm, đồng thời mang ảnh hưởng và quyền lực mềm của quốc gia đến nhiều khu vực trên thế giới. Do đó, đề xuất nới lỏng quyền bảo hộ bản quyền phim, chương trình truyền hình, tác phẩm mỹ thuật, văn học, âm nhạc và giọng nói cho các công ty AI đồng nghĩa "đang tìm cách hủy hoại sức mạnh kinh tế, văn hóa đất nước".
Ngoài ra, họ cho rằng Google và Open AI đang kêu gọi "một quyền miễn trừ đặc biệt" từ chính phủ để khai thác ngành công nghiệp sáng tạo, tri thức miễn phí dù các công ty có doanh thu khổng lồ, nguồn lực tài chính. "Không có lý do gì để làm suy yếu hay xóa bỏ các biện pháp bảo vệ luật bản quyền đã giúp nước Mỹ thịnh vượng", trích văn bản kêu gọi.
Ca khúc "Heal Me Lord" do AI tự sáng tác và mô phỏng giọng của Celine Dion, lấy cảm hứng từ niềm hy vọng, khả năng chữa lành thông qua âm nhạc. Video:YouTube Hill Realms
Lá thư trên là động thái mới nhất của ngành giải trí trong công cuộc đối phó AI xâm phạm quyền lợi. Gần đây, vấn đề AI khai thác trái phép tác phẩm khiến hai giới nghệ thuật và công nghệ đối đầu căng thẳng. Các nghệ sĩ liên tục ký văn bản kêu gọi cấm AI gia nhập lĩnh vực nghệ thuật vì cho rằng máy móc ăn cắp chất xám con người. Tháng 10/2024, hơn 13.000 nghệ sĩ ký thư phản đối việc dùng sáng tác của họ để đào tạo chatbot. Trước đó sáu tháng, khoảng 200 ca sĩ, nhạc sĩ vận động những công ty công nghệ ngừng dùng AI để làm nhạc. Tháng 2, hàng nghìn người kêu gọi hủy đấu giá tranh AI của Christie's.
Các tổ chức cũng có nhiều hoạt động chống trí tuệ nhân tạo. Theo Variety, Hiệp hội biên kịch Mỹ (Writers Guild of America) từng khuyến khích các hãng phim kiện những công ty công nghệ sử dụng trái phép kịch bản của họ. Tháng 12/2023, tờ New York Times đệ đơn lên Tòa án quận phía nam New York, kiện Open AI và Microsoft dùng bài viết của họ làm nguồn đào tạo chatbot trái phép.
Không chỉ ở Mỹ, một số nước khác cũng có các sự kiện bài AI. Ở Trung Quốc tháng 8/2023, nhiều họa sĩ tẩy chay Xiaohongshu - một trong những mạng xã hội lớn nhất nước - do công cụ tạo ảnh Trik AI trên nền tảng này âm thầm thu thập tranh của họ để dạy trí tuệ nhân tạo, theo CNN.
Tại Anh, nhiều người bất bình việc chính phủ đang cân nhắc cho phép các nhà phát triển công nghệ tự do dùng các sáng tác có bản quyền để huấn luyện AI. Tháng 2, hơn 1.000 nghệ sĩ Anh cùng thực hiện "album im lặng" Is This What We Want? để phản đối phương án này. Đĩa nhạc dài 47 phút, gồm 12 bản thu không lời, không nhạc chỉ có tạp âm. Tất cả tên bài ghép thành câu: "Chính phủ Anh không được hợp pháp hóa việc ăn cắp nhạc để mang lại lợi ích cho các công ty AI" (The British government must not legalize music theft to benefit AI companies).
Phương Thảo (theo Variety)
