Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature hôm 3/1/2024. Cuộc khảo sát đánh giá lại quần thể Vượn cao vít năm 2021, loài linh trưởng quý hiếm từng được cho rằng đã tuyệt chủng, do Tổ chức Fauna & Flora tại Việt Nam thực hiện. Đây là lần đầu tiên nhóm nghiên cứu áp dụng kỹ thuật "sinh trắc giọng hót", bằng cách sử dụng máy ghi âm để thu âm vượn hót và xác định chính xác giọng hót của từng cá thể.
Vượn cao vít (hay còn gọi vượn mào đen Đông Bắc), tên khoa học là Nomascus nasutus. Đây là loài Vượn hiếm thứ hai trên thế giới và thuộc danh sách 25 loài linh trưởng có nguy cơ tuyệt chủng cao nhất trên thế giới. Hiện loài này chỉ còn ở Khu bảo tồn Loài và Sinh cảnh Vượn cao vít tại huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng và Vùng rừng liền kề thuộc Khu bảo tồn thiên nhiên cấp quốc gia Bang Lượng, tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc.
Vượn cao vít đực toàn thân màu đen và có chỏm mào trên đỉnh đầu. Ảnh: Nguyen Duc Tho/ Fauna & Flora.
Theo các nhà khoa học, giọng hót của mỗi con vượn mang đặc trưng riêng, trong đó con đực đặc biệt hơn. Nhóm đã sử dụng 29 điểm nghe để theo dõi và ghi âm những đàn vượn cất tiếng hót "cao vít" trong khoảng thời gian từ trước khi mặt trời mọc đến buổi trưa. Thiết bị bay không người lái tầm nhiệt cũng được sử dụng để xác định cụ thể các đàn và đếm số lượng cá thể chính xác hơn. Hoạt động này được triển khai từ cuối tháng 10 đến đầu tháng 11/2021, phát hiện có 74 cá thể.
Trước đó các phương pháp giám sát được thực hiện bằng ống nhòm và máy ảnh nên có thể số lượng ước tính là 120 con. Nhóm nghiên cứu cũng gặp nhiều khó khăn ở địa hình núi đá vôi hiểm trở, dốc, và gần như không thể tiếp cận khi đàn vượn di chuyển rất nhanh trong tán rừng rậm rạp.
Chuyên gia cao cấp TS Oliver Wearn, trưởng nhóm nghiên cứu, cho biết Vượn cao vít là những "ca sĩ ồn ào". Chúng khẳng định lãnh thổ chủ yếu bằng cách hót và âm thanh này có thể nghe thấy ở khoảng cách xa tới hàng kilomet. Theo ông Oliver, mỗi con vượn đực trưởng thành đều có giọng hót riêng và họ tận dụng điều này để thực hiện cuộc khảo sát.
"Phương pháp sinh trắc giọng hót cho phép có bức tranh tổng thể chính xác hơn về quy mô quần thể loài, giúp nghiên cứu quần thể mà không làm ảnh hưởng của con người đến hành vi tự nhiên của chúng", ông Oliver nói.
Ông Nguyễn Đức Thọ, Quản lý dự án bảo tồn Vượn cao vít, Tổ chức Fauna & Flora tại Việt Nam, cho biết sử dụng công nghệ mới giám sát quần thể giúp tăng độ chính xác và cung cấp các dữ liệu đáng tin cậy hơn. Công nghệ mới cũng cho phép hiểu rõ hơn loài linh trưởng đặc biệt này.
Loài Vượn cao vít sống thành từng nhóm nhỏ trên cây. Video: GCT team /Fauna & Flora.
Loài vượn này được ghi nhận ở Việt Nam từ năm 1884, và đến năm 1965 thu được 3 tiêu bản ở huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng. Sau đó loài vượn này được coi là tuyệt chủng cho đến khi được Tổ chức Fauna & Flora tái phát hiện vào năm 2002. Theo đó, các nhà khoa học đã phát hiện một quần thể với khoảng 26 cá thể còn tồn tại trong khu rừng nhỏ, thuộc 2 xã Phong Nậm và Ngọc Khê thuộc huyện Trùng Khánh. Nhằm bảo tồn loài linh trưởng đặc biệt quý hiếm này, tỉnh Cao Bằng đã thành lập Dự án bảo tồn vượn cao vít, hoạt động từ tháng 3/2004 đến nay và thành lập Khu bảo tồn Loài và Sinh cảnh Vượn cao vít từ năm 2007.
Như Quỳnh
