Dân số thế giới đạt 8 tỷ người vào ngày 15/11/2022. Ảnh: Ayhan Altun
Cách đây khoảng 300.000 năm, khi người Homo sapiens bắt đầu xuất hiện, tổng dân số rất nhỏ, trong khoảng 100 - 10.000 người. Theo Joel E. Cohen, giám đốc Phòng thí nghiệm dân số ở Đại học Rockefeller và Đại học Columbia tại New York, do khởi đầu có quá ít người, mất khoảng 35.000 năm để dân số nhân loại tăng gấp đôi.
Sau khi nông nghiệp ra đời cách đây khoảng 15.000 - 10.000 năm, có khoảng 1 - 10 triệu người trên Trái Đất. Sau đó, dân số cần 1.500 năm để tăng gấp đôi. Tới thế kỷ 16, thời gian cần thiết để dân số tăng gấp đôi rút ngắn xuống 300 năm. Sang thế kỷ 19, con số giảm xuống còn 130 năm. Từ năm 1930 đến 1974, dân số trên Trái Đất tăng gấp đôi chỉ trong 44 năm. Nhưng liệu dân số có tiếp tục gia tăng ở tốc độ này và có giới hạn nào về số lượng người Trái Đất có thể chứa được?
Năm 1679, Antoni van Leeuwenhoek, nhà khoa học kiêm nhà phát minh kính viễn vọng, dự đoán Trái Đất có thể chứa 13,4 tỷ người. Ông tính toán Hà Lan chiếm 1/13.400 diện tích đất ở được trên Trái Đất, và nhân dân số 1 triệu người lúc đó của Hà Lan với 13.400. Trong 40 năm nghiên cứu, Cohen đã thu thập 65 ước tính, từ một tỷ người tới hơn một nghìn tỷ người. Ông cho biết trong một môi trường sống, dân số sẽ ổn định nếu tỷ lệ sinh đẻ bằng tỷ lệ tử vong. Nhưng những thay đổi môi trường như ô nhiễm hoặc dịch bệnh có thể làm tăng hoặc giảm sức tải của môi trường.
Theo Cohen giải thích, xét về dân số, sức tải phụ thuộc vào cả áp lực tự nhiên và lựa chọn của con người. Ví dụ, áp lực tự nhiên bao gồm sự khan hiếm thức ăn và môi trường khắc nghiệt. Lựa chọn của con người bao gồm tương tác giữa các nền kinh tế, nông nghiệp, cách con người sản xuất và tiêu thụ hàng hóa, tỷ lệ sinh đẻ, tuổi thọ trung bình và di cư.
"Nếu tính theo tỷ lệ mỗi cặp có hai con, dân số sẽ tăng trưởng tương đối ổn định. Nếu tỷ lệ sinh đẻ ít hơn hai, từ một thế hệ tới thế hệ tiếp theo, dân số sẽ sụt giảm. Nếu tỷ lệ sinh đẻ ở trên mức đó và đại đa số người dân sống sót, dân số sẽ gia tăng", Patrick Gerland, nhà nghiên cứu ở Vụ Dân số Liên Hợp Quốc tại New York, cho biết.
Nhiều quốc gia thu nhập thấp trên khắp thế giới có tỷ lệ sinh cao và quy mô gia đình lớn, đồng thời tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh cao và tuổi thọ ngắn. Nhưng khi đạt tới một mức phát triển kinh tế xã hội nhất định, ngày càng nhiều nước có xu hướng chỉ sinh hai con hoặc ít hơn trong mỗi gia đình.
Sự phát triển dân số toàn cầu đạt đỉnh vào thập niên 1960 và chậm lại kể từ sau đó. Năm 1950, tỷ lệ sinh đẻ trung bình là 5,05 trẻ mỗi phụ nữ, theo Cục Dân số Liên Hợp Quốc. Năm 2020, con số giảm xuống 2,44 trẻ mỗi phụ nữ. Theo Gerland, hiện nay giới nghiên cứu thống nhất dân số toàn cầu sẽ đạt đỉnh tiếp vào cuối thế kỷ này. Dự kiến dân số thế giới sẽ đạt 10,4 tỷ người vào thập niên 2080 và duy trì ở mức đó cho tới năm 2100.
Số lượng người mà Trái Đất có thể chứa được không phải con số cố định. Cách con người sản xuất và sử dụng tài nguyên thiên nhiên ảnh hưởng tới khả năng duy trì dân số của môi trường trong tương lai. Nói cách khác, có thể tồn tại giới hạn về số lượng người Trái Đất có thể chứa được, nhưng chúng ta không biết chính xác con số là bao nhiêu.
An Khang (Theo Live Science)
