Sự phụ thuộc chatbot AI 'phơi bày' qua sự cố ChatGPT

Là nhà sáng tạo nội dung Internet, Ngọc Mai sử dụng nhiều công cụ AI khác nhau, như ChatGPT để lên ý tưởng, Midjourney tạo ảnh hay Google Flow tích hợp Veo 3 để dựng video. "Tôi dùng nhiều app, nhưng thường ưu tiên 1-2 ứng dụng 'ruột' cho mục đích chuyên biệt và huấn luyện chúng thực hiện các yêu cầu cá nhân hóa. Do đó, khi một trong số đó gặp vấn đề, tôi phải loay hoay tìm công cụ thay thế nhưng cũng không thể đáp ứng lập tức nhu cầu", Mai nói.

Minh họa ChatGPT bị "sập". Ảnh: Digital Watch Observatory

Hà Vy, nhân viên phụ trách tài khoản mạng xã hội cho một công ty tài chính ở Đà Nẵng, cũng cảm thấy sốt ruột khi ChatGPT bất ngờ "sập" ngày 10/6. Cô cho biết thường dùng AI tạo bài viết cho fanpage vì nội dung ổn và tốc độ nhanh. "Tôi thử một số công cụ AI khác, nhưng vẫn không hài lòng. Sự cố khiến tôi nhận ra mình đã 'ít động não' quá lâu do phụ thuộc AI", Vy cho hay.

Lê Bình, sinh viên một trường đại học ở Dak Lak, cũng thừa nhận có tâm lý ỷ lại kể từ khi dùng AI trong học tập. Mỗi khi được giao một đề bài, cậu lập tức tìm đến các công cụ trí tuệ nhân tạo để lên ý tưởng, hỏi thông tin.

Hiện chưa có thống kê về người dùng chatbot AI tại Việt Nam. Nhưng trên mạng xã hội như Facebook xuất hiện nhiều hội nhóm có số lượng thành viên lớn. Ví dụ, khi tìm kiếm với từ khóa "nhóm ChatGPT", không dưới 10 nhóm có số thành viên đạt 100.000-150.000.

Hoàng Nam, làm việc trong lĩnh vực AI tại TP HCM và đang là quản trị viên nhóm Facebook ChatGPT với 70.000 thành viên, cho biết nội dung trong nhóm chủ yếu liên quan đến cách dùng câu lệnh (prompt) hiệu quả, thủ thuật tối ưu chatbot hoặc mua bán tài khoản. "Tuy nhiên, từ chiều 10/6, nội dung về lỗi dịch vụ OpenAI tăng 300%, chủ yếu hỏi về sự cố ChatGPT và cách khắc phục", anh Nam cho biết.

Theo anh, nhiều người quen sử dụng AI rồi dần trở nên phụ thuộc lúc nào không hay. Việc tương tác với một chatbot thời gian dài cũng khiến nó "hiểu" chủ nhân hơn do được huấn luyện dựa trên dữ liệu cá nhân hóa - điều một chatbot mới khó thay thế lập tức.

"Khi dịch vụ yêu thích gặp vấn đề, nhiều người thấy lúng túng, lo lắng nếu đúng lúc cần hoàn thành công việc", anh Nam nói. "Trong thời gian ngắn, các ứng dụng AI khác chưa thể đáp ứng nhu cầu cá nhân dù có đầy đủ tính năng tương tự".

Tiến sĩ Lê Duy Tân, giảng viên khoa CNTT trường Đại học Quốc tế, Đại học Quốc gia TP HCM, đánh giá việc sử dụng AI, đặc biệt là ChatGPT, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống số của nhiều người. Dù chưa có số liệu chính thức, có thể thấy rõ ChatGPT đã được sử dụng rộng rãi trong cộng đồng tại Việt Nam.

"Sự lan tỏa mạnh mẽ của ChatGPT có thể dễ dàng cảm nhận qua các cộng đồng mạng xã hội, nơi mọi người chia sẻ cách dùng AI để viết văn, làm báo cáo, lập kế hoạch kinh doanh, học ngoại ngữ, thậm chí viết thơ tặng người yêu", ông Tân nói.

Ông cho rằng có ba điểm đáng chú ý sau khi dịch vụ của OpenAI gặp sự cố, đó là chatbot AI đã trở nên quen thuộc với nhiều người; mức độ người Việt phụ thuộc vào một nền tảng khá cao, chưa chuẩn bị khả năng ứng biến khi công nghệ gặp trục trặc; và tầm quan trọng của việc sử dụng nhiều AI đồng thời thay vì một công cụ duy nhất.

Theo ông, AI mang lại những lợi ích rõ rệt cho cá nhân, tổ chức và xã hội, như khả năng tiết kiệm thời gian, nâng cao hiệu suất làm việc và học tập, kích thích sự sáng tạo. Dù vậy, việc quá phụ thuộc tiềm ẩn nhiều nguy cơ đáng lo ngại, như thông tin bịa đặt, sai lệch...

"Nhiều người, đặc biệt là học sinh, sinh viên chưa đủ kiến thức nền để nhận ra chỗ sai, có thể sao chép nguyên văn, dẫn đến sai kiến thức hoặc tạo ra sản phẩm kém chất lượng", ông Tân nêu. "Về lâu dài, AI có thể làm giảm tư duy phản biện, khả năng viết và óc phân tích, những thứ vốn là kỹ năng nền tảng quan trọng của con người trong giáo dục và cuộc sống".

Ông cho rằng người dùng nên xem AI như một trợ lý thông minh đóng vai trò hỗ trợ. "AI là công cụ rất mạnh, nhưng giá trị lớn nhất nằm ở cách con người sử dụng nó", ông nói. "Không nên biến mình thành người phụ thuộc, hãy xem AI là bạn đồng hành thông minh".

Theo nghiên cứu của Microsoft công bố năm ngoái, 88% lao động tri thức ở Việt Nam có sử dụng AI tạo sinh, cao hơn mức trung bình 75% của thế giới. Trong số đó, hầu hết cho biết AI là cách để họ bắt đầu và kết thúc ngày làm việc. Các công cụ phổ biến là ChatGPT, Copilot, GitHub Copilot.

Bảo Lâm