Một khu vực khô cạn ở khúc giữa sông Hằng gần vùng Samane Ghat. Ảnh: Rajesh Kumar
Theo nghiên cứu công bố hôm 22/9 trên tạp chí Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), sông Hằng, nguồn sống của người Ấn Độ và các nước láng giềng, đang trải qua giai đoạn khô hạn tồi tệ nhất trong 1.300 năm qua. Sử dụng kết hợp dữ liệu lịch sử, thông tin khí hậu cổ đại và mô hình thủy văn, nhóm nghiên cứu đến từ Viện Công nghệ Ấn Độ Gandhinagar và Đại học Arizona, Mỹ, phát hiện nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng trên là hoạt động của con người và giai đoạn khô hạn hiện nay nghiêm trọng hơn bất kỳ đợt hạn hán nào được ghi nhận trong lịch sử dòng sông.
Trong nghiên cứu, đầu tiên các nhà khoa học tái tạo lưu lượng của sông trong 1.300 năm qua (từ năm 700 đến 2012) bằng cách phân tích vòng cây từ kho dữ liệu Monsoon Asia Drought Atlas (MADA). Sau đó, họ sử dụng các chương trình máy tính mạnh để kết hợp dữ liệu vòng cây này với tài liệu hiện đại nhằm tạo ra khung thời gian về lưu lượng dòng sông. Để đảm bảo tính chính xác, nhóm nghiên cứu đối chiếu với những đợt hạn hán và nạn đói từng được ghi nhận trong lịch sử.
Các nhà khoa học nhận thấy tình trạng khô hạn gần đây của sông Hằng từ năm 1991 đến 2020 tồi tệ hơn 76% so với đợt hạn hán trầm trọng nhất trước đó, xảy ra vào thế kỷ 16. Không chỉ dòng sông khô hơn mà hạn hán cũng xảy ra thường xuyên và kéo dài hơn do hoạt động của con người. Dù có một số mô hình khí hậu tự nhiên tác động, yếu tố chủ chốt là sự suy yếu của gió mùa hè.
Gió mùa suy yếu liên quan đến nhiều tác nhân do con người như Ấn Độ Dương ấm lên và ô nhiễm không khí từ aerosol nhân tạo, hệ keo gồm giọt chất lỏng hoặc hạt rắn mịn thải ra từ nhà máy, phương tiện giao thông và nhà máy điện, cùng nhiều nguồn khác, có thể làm giảm lượng mưa.
Các nhà khoa học cũng phát hiện phần lớn mô hình khí hậu không phát hiện xu hướng khô hạn nghiêm trọng này. Họ nhấn mạnh cần xem xét tương tác giữa các yếu tố kiểm soát lượng mưa trong đợt gió mùa hè, bao gồm biến động khí hậu quy mô lớn và tác động nhân tạo. Nhóm nghiên cứu đề xuất kêu gọi cải thiện mô hình để tính đến tác động khu vực của hoạt động con người, đồng thời thực hiện biện pháp quản lý nước thích hợp để giảm thiểu khả năng thiếu nước.
Sông Hằng dài khoảng 2.510 km, bắt nguồn từ dãy Himalaya và là dòng sông quan trọng nhất đối với tiểu lục địa Ấn Độ. Tuy nhiên, dòng sông cung cấp nước và kế sinh nhai cho hơn 600 triệu người Ấn Độ đang bị ô nhiễm nghiêm trọng do nước thải công nghiệp chưa qua xử lý, tập tục hỏa táng xác hoặc thả trôi sông và tập tục tắm nước sông trong những lễ hội tôn giáo lớn.
An Khang (Theo Phys.org)
