Theo hãng thông tấn chuyên ngành tài chính Yicai (Tập đoàn truyền thông Thượng Hải), chính sách tặng người dân tới 15.000 nhân dân tệ khi đổi sang xe sạch hơn, gồm ôtô xăng đạt chuẩn khí thải và xe điện, đã chấm dứt tại Thâm Quyến.
Quyết định của thành phố được đưa ra trong bối cảnh chính quyền Trung Quốc loại xe năng lượng mới (NEV) khỏi danh mục ngành công nghiệp chiến lược trong kế hoạch 5 năm tới. Xe năng lượng mới gồm ôtô điện (EV), hybrid cắm sạc và xe chạy pin nhiên liệu hydro (FCEV). Giới phân tích nhận định đây là tín hiệu Bắc Kinh muốn ngưng trợ cấp xe điện.
Thực tế, tại các tỉnh khác như Hồ Nam, Hà Nam, An Huy, Giang Tô, Tứ Xuyên, Quý Châu, Sơn Tây và Trùng Khánh, chương trình trợ cấp đổi xe tương tự Thâm Quyến đã ngưng thực hiện.
Ôtô điện được Bắc Kinh thúc đẩy từ năm 2009. Theo ước tính của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) có trụ sở tại Washington, Bắc Kinh đã trợ cấp cho ngành này hơn 230 tỷ USD trong giai đoạn 2009-2023. Các khoản trợ cấp gồm tặng tiền cho người mua, miễn thuế bán hàng (ở mức 10%), hỗ trợ hạ tầng (chủ yếu là hoạt động xây trạm sạc), nghiên cứu và phát triển (R&D) và ưu tiên mua sắm công.
Tuy nhiên, ngoài ngưng trợ cấp cho người mua, thuế mua xe 0% sẽ tăng lên 5% vào 2026-2027 và 10% từ năm 2028. Như vậy, chính sách trợ cấp ôtô điện sẽ không còn.
Trang tin Inside EVs nhận định việc chính quyền ngưng trợ cấp sẽ khiến doanh số sụt giảm trên nhiều thị trường toàn cầu, nhưng điều này có thể không đúng với đất nước tỷ dân. Giới phân tích cho rằng nếu tồn tại một thị trường xe điện trưởng thành, đủ sức sinh tồn không cần trợ cấp, đó có lẽ là Trung Quốc.
Trước đó vài ngày, JP Morgan dự báo doanh số ôtô tại nền kinh tế thứ hai thế giới năm 2026 sẽ giảm 3-5% trong kịch bản thận trọng. Đây có thể là mức giảm lần đầu sau 6 năm, khi chính phủ ngừng hỗ trợ tiền mặt và ưu đãi thuế. Theo dữ liệu từ Hiệp hội Ôtô Trung Quốc, lần gần nhất ngành này suy giảm là năm 2020, giữa đại dịch Covid-19. Thời điểm đó, các hãng bán được 19,5 triệu xe, thấp hơn 6,2% so với 2019.
Dù vậy, xe điện vẫn là điểm sáng. Nói với South China Morning Post, ông Nick Lai, Giám đốc nghiên cứu thị trường ôtô khu vực châu Á - Thái Bình Dương tại JPMorgan, cho biết phân khúc xe điện dự kiến tăng 15% vào năm sau, thấp hơn so với dự báo 27% năm nay.
Còn theo nền tảng tin tức Asia Financial, việc loại bỏ dần trợ cấp diễn ra vào thời điểm các nhà sản xuất xe điện hàng đầu Trung Quốc thúc đẩy phát triển thị trường và chuỗi cung ứng ra nước ngoài. Năm ngoái, lần đầu tiên các hãng đầu tư ra thị trường quốc tế nhiều hơn trong nước. BYD, Geely và Great Wall Motors đều có kế hoạch xây dựng nhà máy mới ở châu Âu, châu Á, Mỹ Latinh, Trung Đông và châu Phi.
Một nhân viên kiểm tra chiếc xe điện chuẩn bị xuất khẩu sang Mỹ tại nhà máy công ty Tianjin Qingyuan Electric Vehicle Co. Ltd, thành phố Thiên Tân, Trung Quốc, ngày 20/11/2009. Ảnh: Reuters
Giới phân tích cho rằng việc giảm trợ cấp trong nước sẽ càng thúc đẩy nỗ lực xuất khẩu. Châu Âu đang chứng kiến sự tăng trưởng bùng nổ của ôtô điện Trung Quốc. Theo dữ liệu từ Hiệp hội các Nhà sản xuất ôtô châu Âu, lượng xe đăng ký mới của gã khổng lồ xe điện BYD tăng 398% trong tháng trước so với cùng kỳ. Cũng trong tháng này, Vương quốc Anh nổi lên là thị trường nước ngoài lớn nhất của BYD với doanh số tăng vọt 880% cùng kỳ.
Xpeng cũng đang chinh phục thị trường toàn cầu. Họ muốn mở rộng hoạt động tại 60 quốc gia trong năm nay, hướng tới mục tiêu thị trường quốc tế chiếm 50% tỷ trọng doanh số vào 2035.
Cuối năm ngoái, CEO Xpeng He Xiaopeng nhận định chỉ còn 7 ông lớn xe điện sống sót trong 10 năm tới. Nhưng tháng trước, ông lạc quan hơn, cho rằng thị trường sẽ phát triển, nhưng ít biến động. Cuộc cạnh tranh của các hãng xe sẽ hướng nhiều hơn vào chất lượng công nghệ và dịch vụ.
Trong khi đó, năng lực sản xuất cùng chất lượng xe điện của Trung Quốc khiến nhiều CEO Mỹ đau đầu. Mark Reuss, Chủ tịch General Motors, nói rằng họ phải học hỏi tốc độ làm xe của đối thủ. Còn Jim Farley, CEO Ford, thừa nhận năng lực sản xuất của đất nước tỷ dân đủ phục vụ toàn thị trường Bắc Mỹ, có thể khiến doanh nghiệp nước này phá sản.
CEO Ford đang lái chiếc xe điện SU7 của Xiaomi. Ông đánh giá xe đối thủ có chất lượng cao và trải nghiệm số tuyệt vời. Theo Jim, việc lái xe điện Trung Quốc là cần thiết, bởi muốn đánh bại đối thủ, Ford phải hiểu họ.
Thuế là rào cản trong công cuộc xuất ngoại của BYD, Xpeng hay Xiaomi. Năm ngoái, chính phủ Mỹ tăng thuế 100% lên xe điện từ Trung Quốc. Tuy nhiên, ôtô nước này nhanh chóng lăn bánh trên các cung đường châu Âu, Mỹ Latinh.
Thêm vào đó, Canada có thể cân nhắc việc giảm thuế cho xe điện Trung Quốc, hiện ở mức 100%, theo tạp chí Wire China. Ba ngày trước, Thủ tướng Canada Mark Carney nói sẽ thiết lập lại kỳ vọng trong mối quan hệ giữa Canada - Trung Quốc khi gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào tuần này tại Hội nghị thượng đỉnh Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) ở Hàn Quốc.
Bảo Bảo (theo Inside EVs, SCMP, Asia Financial)
