PGS.TS Lê Minh Hà hiện là Trưởng phòng Hóa dược Viện Hóa học các hợp chất thiên nhiên, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam. Chị kể, trong một lần đi du lịch Sa Pa, thấy bài thuốc lá tắm cổ truyền được bày bán ở khắp nơi. Tìm hiểu mới biết đây là một bài tắm rất nổi tiếng của người Dao đỏ ở tỉnh Lào Cai, được cho là hỗ trợ trị đau nhức xương khớp.
Để sử dụng bài thuốc lá tắm này, người dùng phải đun dược liệu thành nước tắm, sau đó ngâm mình từ 35 đến 40 phút thì mới có thể phát huy tác dụng. "Cách này rất cầu kỳ và mất thời gian. Chưa kể các thành phần và công thức của bài lá tắm chưa được xác định rõ ràng. Đồng thời, bài thuốc này cũng chưa có bất cứ bằng chứng khoa học nào chứng minh về tác dụng, độ an toàn và tính hiệu quả khi mà sử dụng cho nhiều người khác nhau", PGS Hà nói.
Là người nhiều năm theo đuổi các nghiên cứu về cây dược liệu cũng như các bài thuốc cổ truyền TS Hà muốn đi sâu vào nghiên cứu. Mục đích hiện đại hóa, đa dạng hóa thành các sản phẩm thuận tiện, dễ sử dụng hơn, mà vẫn đảm bảo hiệu quả cho tất cả mọi người.
PGS Lê Minh Hà. Ảnh: NVCC
Chị Hà đã gửi đề án nghiên cứu này đến hội đồng giải thưởng L’Oréal - UNESCO Vì sự phát triển phụ nữ trong khoa học (For Women in Science). GS.VS Châu Văn Minh, Chủ tịch Viện hàn lâm khoa học và công nghệ Việt Nam, Chủ tịch hội đồng giải thưởng cho biết, các nhà khoa học đã xem xét và đánh giá, đây là một trong ba đề án xuất sắc của năm 2022. Hội đồng đã chọn và trao 150 triệu đồng để chị theo đuổi nghiên cứu.
Theo PGS Hà, chị sẽ dùng kinh phí này vào việc khảo sát, tìm kiếm các mẫu dược liệu ở huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai. "Quá trình thu thập và khảo sát dữ liệu sẽ là nền tảng đầu tiên cho công trình nghiên cứu của tôi", chị nói. Học bổng nghiên cứu này chính là bước khởi đầu cần thiết, giúp chị có thể tiếp tục theo đuổi đề án của mình.
Sau bước thu thập và khảo sát mẫu dược liệu, PGS.TS Lê Minh Hà hướng đến bổ sung bằng chứng khoa học cho bài thuốc này để góp phần bảo tồn, lưu giữ các bài thuốc cổ của người dân tộc Dao đỏ.
Từ kết quả nghiên cứu, người dân bản địa sẽ hiểu rõ hơn giá trị của bài thuốc, lưu giữ, phát triển nhân rộng các cây thuốc quý, phục vụ cho sức khỏe cộng đồng và góp phần phát triển kinh tế cho cộng đồng dân tộc thiểu số.
GS.VS Châu Văn Minh, Chủ tịch Viện Hàn lâm KHCN Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng trao giải thưởng cho PGS Lê Minh Hà. Ảnh: Quỳnh Anh
PGS.TS Lê Minh Hà cho biết, bước đầu khảo sát nhận thấy bài thuốc có tới 35 đến 40 loại dược liệu khác nhau. Tuy nhiên, có rất nhiều tên gọi dược liệu chỉ là cách gọi dân dã của địa phương, của dân tộc.
"Chúng tôi cần thu thập mẫu và xác định tên khoa học sau đó tổng hợp hồ sơ khoa học chuẩn của các loại dược liệu này", chị Hà nói và cho biết trong tương lai sẽ phát triển nhân giống, trồng cùng với bà con để tạo ra nguồn nguyên liệu ổn định cho việc sản xuất sản phẩm sau này.
PGS Hà có hơn 20 năm theo đuổi lĩnh vực Hóa hữu cơ và Hóa học các hợp chất thiên nhiên. Chị sở hữu hàng chục kết quả nghiên cứu, công nghệ chiết xuất dược liệu phục vụ cho việc hỗ trợ chăm sóc sức khỏe. Đã có gần 100 loại dược liệu là các cây thuốc sử dụng trong các bài thuốc dân gian, được chị và cộng sự nghiên cứu sâu về hoạt tính sinh học phục vụ cho việc phát triển sản phẩm, thương mại hóa.
Hương Thảo
