Thay đổi ở vùng sáng đại dương trên toàn cầu trong năm 2003-2022 được thể hiện bằng màu đỏ trên bản đồ. Ảnh: Thomas Davies
Guardian hôm 28/5 đưa tin trong hai thập kỷ qua, các vùng biển trên hành tinh trở nên tối hơn, khiến giới nghiên cứu lo ngại xu hướng này có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống sinh vật biển trên toàn thế giới. Dữ liệu vệ tinh và mô hình số cho thấy hơn 20% đại dương toàn cầu tối đi từ năm 2003 đến năm 2022, làm giảm vùng nước mà sinh vật phụ thuộc vào ánh sáng Mặt Trời và ánh trăng có thể phát triển. Hiện tượng biển tối đi rất rõ ràng trên 75 triệu km² đại dương, tương đương với diện tích đất của châu Âu, châu Phi, Trung Quốc và Bắc Mỹ cộng lại, gây rối loạn lớp nước trên cùng nơi 90% loài sinh vật biển sinh sống.
Tiến sĩ Thomas Davies, nhà bảo tồn biển tại Đại học Plymouth, cho biết phát hiện trên "thực sự đáng lo ngại" với tác động tiềm tàng nghiêm trọng đối với hệ sinh thái biển, ngành thủy sản toàn cầu, sự luân chuyển của carbon và dưỡng chất trong đại dương.
Phần lớn sinh vật biển phát triển mạnh ở những vùng sáng của các đại dương thế giới, lớp bề mặt cho phép ánh sáng truyền qua đủ để chúng tận dụng. Dù ánh sáng Mặt Trời có thể xuyên tới độ sâu một km, trên thực tế có rất ít ánh sáng ở dưới 200 m. Vùng nước trên cùng này là nơi tổ chức vi sinh gọi là thực vật phù du quang hợp. Chúng là nền tảng của tất cả mạng lưới thức ăn ở biển, tạo ra gần một nửa lượng oxy trên hành tinh. Nhiều loài cá, động vật biển có vú và sinh vật khác săn mồi, kiếm ăn và sinh sản ở vùng nước ấm hơn của vùng sáng vốn có nguồn thức ăn phong phú nhất.
Davies và đồng nghiệp sử dụng dữ liệu vệ tinh và thuật toán để đo ánh sáng ở nước biển nhằm tính toán độ sâu của vùng sáng trên toàn thế giới. Hiện tượng tối đi ảnh hưởng đến 21% đại dương toàn cầu trong 20 năm, tính đến 2022. Trong 9% diện tích đại dương, điều này dẫn đến các vùng sáng nông hơn 50 m, trong khi ở 2,6% diện tích đại dương, vùng sáng nông hơn 100 m. Kết quả nghiên cứu được công bố trên tạp chí Global Change Biology.
Đại dương tối đi khi ánh sáng khó xuyên qua nước hơn, thường xảy ra dọc theo bờ biển có nước lạnh trồi lên, nước giàu dưỡng chất dâng lên bề mặt, hoặc mưa cuốn dưỡng chất và trầm tích từ đất liền xuống nước. Nguyên nhân gây tối ở ngoài khơi xa ít rõ ràng hơn, nhưng tình trạng nóng lên toàn cầu và thay đổi trong dòng hải lưu đại dương có liên quan. "Những khu vực có sự thay đổi lớn trong tuần hoàn đại dương hoặc đại dương ấm lên do biến đổi khí hậu, dường như đang tối đi, chẳng hạn Nam Đại Dương và dòng hải lưu Gulf Stream chảy qua Greenland", Davies nói.
Theo Davies, sinh vật biển sử dụng ánh sáng cho nhiều mục đích khác nhau. Chúng sử dụng ánh sáng để săn mồi, giao phối, xác định thời điểm sinh sản. Khi đại dương tối đi, chúng phải di chuyển theo cột nước, có ít không gian hơn và tất cả đều bị ép lên bề mặt.
Giáo sư Oliver Zielinski, giám đốc Viện nghiên cứu biển Baltic Leibniz ở Đức, cho biết hiện tượng tối đi ở các khu vực rộng lớn trên đại dương là một xu hướng đáng lo ngại. "Những thay đổi như vậy có thể làm gián đoạn mạng lưới thức ăn ở biển, thay đổi phân bố loài, gây suy yếu khả năng của đại dương trong hỗ trợ đa dạng sinh học và điều chỉnh khí hậu. Biển ven bờ gần hoạt động của con người nhất, đặc biệt dễ bị tổn thương và khả năng phục hồi của chúng là rất quan trọng đối với sự lành mạnh của hệ sinh thái và sự thịnh vượng của con người", ông cho biết.
An Khang (Tổng hợp)
