'Cha đẻ' DeepSeek vào danh sách người có tầm ảnh hưởng khoa học 2025

Nature mô tả Liang Wenfeng là "người tiên phong công nghệ" của năm khi thúc đẩy sự phát triển trí tuệ nhân tạo. Việc ông cho ra mắt mô hình ngôn ngữ lớn với hiệu suất mạnh mẽ nhưng chi phí thấp đã "gây chấn động thế giới", chứng minh "Mỹ không đi trước trong lĩnh vực AI như nhiều chuyên gia đã nghĩ".

Người sáng lập DeepSeek Liang Wenfeng. Ảnh: China Daily

So với các mô hình tiêu tốn hàng tỷ USD từ OpenAI, Google hay Meta, sản phẩm của Wenfeng có chi phí đào tạo vài triệu USD, không cần dùng chip mạnh nhất. Trong công bố đầu năm, DeepSeek cho biết mô hình V3 miễn phí và R1 "được đào tạo trên chip kém tiên tiến của Nvidia, mã nguồn mở 100%, rẻ hơn 96,4% so với OpenAI o1 trong khi mang lại hiệu suất tương tự".

Bên cạnh đó, DeepSeek cung cấp quyền truy cập miễn phí - điều chưa có tiền lệ, được đánh giá mang lại lợi ích lớn cho người dùng muốn tinh chỉnh thuật toán riêng cho từng lĩnh vực. Cách làm này cũng thúc đẩy nhiều công ty trên toàn thế giới phát hành các mô hình mở, đẩy nhanh tiến độ của lĩnh vực trí tuệ nhân tạo sau đó.

DeepSeek đặt trụ sở tại thành phố Hàng Châu. Cổ đông nắm quyền kiểm soát công ty là Liang Wenfeng, 40 tuổi, tốt nghiệp chuyên ngành AI tại Đại học Chiết Giang. Ông đồng sáng lập quỹ đầu cơ định lượng High-Flyer vào năm 2015, nổi tiếng nhờ sự sáng tạo trong ứng dụng các chiến lược giao dịch dựa trên nền tảng AI. Năm 2023, High-Flyer Quant tuyên bố tập trung vào xây dựng chi nhánh chuyên biệt để nghiên cứu về siêu trí tuệ nhân tạo AGI. Quỹ cũng sở hữu nhiều bằng sáng chế liên quan đến các cụm chip dùng để huấn luyện mô hình AI.

Wenfeng được cho là đã bắt đầu mua hàng nghìn chip đồ họa Nvidia từ 2021 để phục vụ dự án AI, trước khi chính quyền cựu tổng thống Mỹ Joe Biden áp hạn chế xuất khẩu sang Trung Quốc. Bộ phận AI của High-Flyer năm 2022 tuyên bố sở hữu và vận hành khoảng 10.000 chip Nvidia A100. Trong phỏng vấn tháng 7/2024, ông tiết lộ tham vọng đối với DeepSeek và chiến lược AI tổng thể của Trung Quốc là "mở rộng ranh giới công nghệ để thúc đẩy phát triển hệ sinh thái".

Ngoài Wenfeng, một nhà khoa học khác từ Trung Quốc được Nature vinh danh là Du Mengran, nhà địa chất học hiện công tác tại Viện Khoa học và Kỹ thuật Biển sâu thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc. Tạp chí mô tả Mengran là nhà nghiên cứu chuyên sâu về đáy biển, với thành tựu lớn trong năm là quan sát và tổng hợp các hệ sinh thái hóa tổng hợp sâu nhất được biết đến trên Trái Đất. Các phát hiện về cơ chế sinh tồn của sinh vật dưới đáy biển sâu được đánh giá có thể thúc đẩy nghiên cứu trong khoa học sự sống, nâng cao hiểu biết về chu trình carbon toàn cầu.

Danh sách 10 người có ảnh hưởng nhất đến khoa học được tạp chí Nature công bố thường niên vào tháng 12. Năm nay, danh sách "tôn vinh tinh thần khám phá các biên giới mới, những đột phá y học, nỗ lực bảo vệ liêm chính khoa học và quyết sách giúp cứu sống con người".

Ngoài hai đại diện từ Trung Quốc, 8 nhà khoa học được Nature vinh danh gồm nhà vật lý Tony Tyson, làm việc tại Đại học California, Davis (Mỹ) với dự án kính thiên văn trị giá 810 triệu USD của Đài quan sát Vera Rubin (Chile); bà Yifat Merbl, nhà sinh học tại Viện Khoa học Weizmann (Israel) với nghiên cứu proteasome tạo peptide kháng khuẩn, mở ra góc nhìn hoàn toàn mới về hệ miễn dịch; bà Sarah Tabrizi, nhà thần kinh học tại Đại học College London (Anh), phát triển liệu pháp làm chậm sự tiến triển của bệnh di truyền Huntington; bé KJ Muldoon ở Philadelphia (Mỹ) - người đầu tiên được điều trị bằng liệu pháp chỉnh sửa gene CRISPR cá nhân hóa hoàn toàn.

Bên cạnh đó, nhà khoa học dữ liệu Achal Agrawal (Ấn Độ) cũng được vinh danh với điều tra các sai phạm về liêm chính nghiên cứu; nhà nghiên cứu nông nghiệp Luciano Moreira (Brazil) với nhà máy nuôi muỗi mang vi khuẩn Wolbachia giúp làm chậm sốt xuất huyết; bà Precious Matsoso (Nam Phi) là nhân tố chính đàm phán hiệp ước đầu tiên trên thế giới về chuẩn bị ứng phó với các đại dịch; và nhà vi sinh học Susan Monarez (Mỹ) giúp thúc đẩy các chính sách vaccine.

Bảo Lâm (theo China Daily, Technology News China)