Bức điêu khắc Kryptos đặt tại trụ sở CIA. Ảnh: GSA
Trong suốt 35 năm, các nhà mật mã học cố gắng giải đoạn mã cuối cùng ẩn giấu trong tác phẩm điêu khắc bằng đồng của nhà điêu khắc Jim Sanborn tại sân trụ sở CIA ở bang Virginia, Mỹ. Dù hai gợi ý được công bố, thông điệp ẩn bên trong bức điêu khắc Kryptos vẫn là một bí ẩn trong gần 4 thập kỷ.
Tuy nhiên, gần đây, hai người giải mã nghiệp dư đã phát hiện cách giải mã ẩn giấu trong tài liệu mà Sanborn tặng cho Kho lưu trữ Nghệ thuật Mỹ của Viện Smithsonian tại Washington. Sanborn vô tình để lại trong hồ sơ một mảnh giấy đã ngả màu dán bằng băng keo, chứa thông điệp gốc chưa mã hóa.
Bức điêu khắc nghệ thuật Kryptos được dựng vào năm 1990 dưới dạng một bức tường văn bản mã hóa ẩn giấu 4 thông điệp, khắc trên mảnh giấy trông như được tuôn ra từ máy in. Ba đoạn mã đầu tiên gọi là K1, K2 và K3 đã được các nhà giải mã của CIA phá giải từ năm 1999.
Jarett Kobek, phóng viên, nhà văn kiêm người giải mã nghiệp dư tại California, nhờ Richard Byrne, một người bạn sống ở Washington, tìm kiếm hồ sơ của Sanborn sau khi nghe tin nhà điêu khắc dự định bán đấu giá đoạn giải mã cuối cùng vào tháng tới. Công ty RR Auctions, đơn vị tổ chức buổi đấu giá, ước tính đoạn giải mã có thể trị giá lên tới 500.000 USD, Sanborn dự định quyên góp từ thiện một phần số tiền và phần còn lại dành cho chi phí y tế trong tương lai.
Kobek đọc trên trang web của nhà đấu giá và biết các biểu đồ sử dụng để mã hóa thông điệp gốc được lưu giữ tại Viện Smithsonian. Ông hướng dẫn người bạn chụp ảnh nội dung của hồ sơ với hy vọng tìm thấy manh mối giúp hai người giải mã thông điệp bí ẩn.
Trong hồ sơ có vài mảnh giấy dán lại với nhau bằng băng keo có dòng chữ "Đồng hồ Berlin". Đây là gợi ý đầu tiên Sanborn đưa ra về đoạn mã cuối cùng, đăng trên tờ New York Times vào năm 2010 và 2014. Một mảnh giấy khác từ năm 2020 bao gồm các từ "Đông bắc" là gợi ý thứ hai. Tuy nhiên, theo nhà điêu khắc, người giải mã cần tìm ra hai cụm từ nữa để suy ra câu trả lời cuối cùng.
Kobek và Byrne tiếp tục tìm kiếm và phát hiện thông điệp rõ ràng đầy đủ phía sau đoạn mật mã. Vài tuần sau khi công bố buổi đấu giá, Sanborn nhận được email từ bộ đôi vào ngày 3/9 thông báo họ đã phá giải đoạn mật mã. Sau một cuộc trao đổi giữa ba người, nhà điêu khắc yêu cầu Viện Smithsonian niêm phong bộ hồ sơ cho đến năm 2075 khi nhận ra sai lầm của mình.
Sanborn cũng gọi điện đề nghị Kobek và Byrne ký thỏa thuận không tiết lộ cách giải mã để đổi lấy một phần tiền thu được từ buổi đấu giá nhưng bị từ chối do họ lo ngại bị buộc tội tham gia vào hành vi gian lận. Trang web của nhà đấu giá đã công bố tin tức đoạn mật mã được phá giải dù câu trả lời hiện nay vẫn nằm trong vòng bí mật.
An Khang (Theo Telegraph, IFL Science)
