Nhà địa chất học Harrison Schmitt khám phá thung lũng Taurus-Littrow trên Mặt Trăng trong nhiệm vụ Apollo 17. Ảnh: Wikimedia Commons
Theo Space, vụ lở đất bí ẩn trên Mặt Trăng có thể là sản phẩm của những mảnh vỡ lớn từ va chạm tạo ra miệng hố Tycho ở một sườn núi tại đây. Light Mantle, đường sọc dài 5 km tỏa ra từ chân ngọn núi cao 2 km tên South Massif là dấu tích còn sót lại từ vụ lở đất. Giới nghiên cứu vẫn chưa biết rõ nguồn gốc của nó một phần do đây là vụ lở đất duy nhất được biết tới trên Mặt Trăng và không có gì để so sánh. Họ chưa chắc chắn tại sao mảnh vỡ lăn từ sườn núi xuống có thể văng xa như vậy trong thung lũng Taurus-Littrow.
Light Mantle là mục tiêu chính trong nhiệm vụ Apollo 17 của NASA năm 1972. Với phi hành đoàn bao gồm nhà địa chất học Harrison Schmitt, tàu Apollo 17 quay trở về từ Mặt Trăng với 110,5 kg mẫu vật đá, bao gồm hai mẫu vật lõi từ Light Mantle. Một phần mẫu vật được lưu trữ và niêm phong cho đến khi các nhà khoa học có thể sử dụng công nghệ tốt hơn để nghiên cứu.
Sử dụng kỹ thuật chụp cắt lớp micro-CT hiện đại với mẫu vật lõi từ Light Mantle chưa từng nghiên cứu trước đây, nhà địa chất học Giulia Magnarini ở Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên London và đồng nghiệp tìm hiểu những khối đá vụn vỡ ra từ sườn núi South Massif. Sau đó, họ so sánh hình dạng và thành phần của khối đá vụn với dự đoán của mô hình máy tính.
"Mảnh vụn đá hé lộ nhiều điều về quá trình lở đất và cách vật liệu trong sự kiện dịch chuyển. Chúng tôi nhận thấy vật liệu mịn hơn bao phủ khối đá vụn trong mẫu vật lõi không đến từ mảnh vỡ xung quanh, chứng tỏ những khối đá vụn vỡ ra và giúp đất đá sạt lở trôi giống chất lỏng hơn", Magnarini chia sẻ.
Điều này giúp lý giải tại sao vụ lở đất lan xa như vậy. Theo suy đoán của Magnarini, vụ lở đất được thúc đẩy bởi sự hình thành cách đây 108 triệu năm của miệng hố Tycho ở Nam bán cầu của Mặt Trăng, cách xa nơi tàu Apollo 17 hạ cánh. Tycho nổi tiếng với những tia vật liệu sáng màu bắn ra xa, bao phủ diện tích lớn trên bề mặt Mặt Trăng và có nhiều chuỗi miệng hố thứ cấp nhỏ lan tỏa từ Tycho, tạo bởi các khối mảnh vỡ lớn từ vụ va chạm chính. Một trong những chuỗi này hướng về phía núi South Massif. Magnarini cho rằng một mảnh vỡ từ vụ va chạm hình thành miệng hố Tycho bay nửa đường quanh Mặt Trăng và đâm vào núi South Massif.
Niên đại khá trẻ của miệng hố Tycho cũng phù hợp với suy đoán. Vụ lở đất lâu đời hơn sẽ bị xói mòn bởi vi thiên thạch từ lâu. Đó có thể là lý do các nhà nghiên cứu không còn thấy vụ lở đất nào khác trên Mặt Trăng. Những va chạm như Tycho hiện nay rất hiếm so với thời điểm cách đây 3,5 - 4 tỷ năm khi phần lớn miệng hố trên Mặt Trăng hình thành.
Nghiên cứu của Magnarini và đồng nghiệp có thể cung cấp thêm thông tin cho chương trình Artemis nhằm đưa phi hành gia trở lại Mặt Trăng của NASA. Họ công bố phát hiện trên tạp chí Geophysical Research: Planets đầu tháng 8.
An Khang (Theo Space)
