Thông điệp được Bộ trưởng đưa ra tại cuộc gặp mặt đại diện cán bộ hưu trí ngành khoa học công nghệ, bưu chính viễn thông, tri ân những đóng góp của các thế hệ đi trước và chia sẻ về sứ mệnh mới của Bộ sau hợp nhất, chiều 23/8 tại TP HCM. Sự kiện nằm trong chuỗi hoạt động kỷ niệm 80 năm ngành khoa học công nghệ và bưu chính viễn thông. Cùng tham dự có các Thứ trưởng Bùi Thế Duy, Lê Xuân Định, Hoàng Minh, Bùi Hoàng Phương.
Trong không khí xúc động, Bộ trưởng bày tỏ niềm vui khi gặp lại nhiều cán bộ lão thành, những "cựu trào" có nhiều đóng góp cho sự phát triển của ngành bưu chính viễn thông, khoa học công nghệ, báo chí, xuất bản như ông Đỗ Trung Tá, nguyên Bộ trưởng Bưu Chính viễn thông; ông Nguyễn Bá, nguyên Tổng giám đốc VNPT; bà Hà Tố Nga, nguyên Giám đốc Viettel phía Nam; ông Nguyễn Ngọc Trân, nguyên Phó chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước, ông Trần Việt Thanh, nguyên Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ; ông Lê Văn Khôi, nguyên giám đốc Trung tâm Hạt nhân TP HCM...
Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cảm ơn cán bộ khoa học công nghệ, bưu chính viễn thông phía Nam, chiều 23/8. Ảnh: Quỳnh Trần
Mở đầu cuộc gặp, ông ôn lại lịch sử, một số thành tựu lớn ngành đạt được trong hành trình 80 năm.
Ngày 15/8/1945, Bác Hồ ký quyết định thành lập Ban Giao thông chuyên môn và từ đó trở thành ngày truyền thống ngành bưu điện. Vai trò của ngành từng được Bác dạy "Thông tin liên lạc là dây thần kinh, là mạch máu con người" khi thăm Đoàn Sóng điện, Bộ đội Thông tin liên lạc năm 1966. Lịch sử ngành có lúc đứng riêng hoặc chung với ngành khác như Nha Bưu điện và Vô tuyến thuộc Bộ Giao thông Công chính, Tổng cục Bưu điện trực thuộc Chính phủ; Tổng cục Bưu điện thuộc Bộ Giao thông Bưu điện...
Năm 2002, Bộ Bưu chính Viễn thông ra đời và từ 2007 nhập với khối báo chí và xuất bản thành lập Bộ Thông tin và Truyền thông. Đến 1/3/2025, báo chí và xuất bản tách ra, lĩnh vực bưu chính viễn thông nhập với Bộ Khoa học và Công nghệ.
Trong khi đó, năm 1959, Ủy ban Khoa học Nhà nước được thành lập, đến năm 1993 đổi thành Bộ Khoa học, Công nghệ và Môi trường và chính thức có tên Bộ Khoa học và Công nghệ năm 2002 khi lĩnh vực môi trường tách ra.
Từ 2014, ngày 18/5 hằng năm được chọn là Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam, gắn với phát biểu của Bác Hồ tại Đại hội Hội Phổ biến Khoa học Kỹ thuật lần thứ nhất năm 1963: "Khoa học phải từ sản xuất mà ra, rồi trở lại phục vụ sản xuất", tức phải bám vào thực tiễn.
Bộ trưởng cho rằng, trong hành trình 80 năm, hai ngành đều chung một cội nguồn, cùng chia sẻ niềm tự hào và cả mất mát khi hơn 12.000 cán bộ, chiến sĩ đã hy sinh trong chiến tranh.
Theo ông, nếu kể đủ ngành sẽ bao gồm khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, bưu chính viễn thông, công nghệ công nghiệp số, chuyển đổi số, sở hữu trí tuệ, tiêu chuẩn - đo lường - chất lượng, năng lượng nguyên tử. Đây đều là những ngành hạ tầng quan trọng trong kỷ nguyên số, kỷ nguyên tri thức.
Điểm lại một số thành tựu của ngành, ông nhận định trong bốn thập kỷ Đổi Mới, khoa học công nghệ và bưu chính viễn thông đã tạo nên những bước ngoặt quan trọng cho đất nước.
Đầu tiên, khoa học nông nghiệp là lĩnh vực thành công thuyết phục nhất, góp phần đưa Việt Nam từ chỗ thiếu lương thực trở thành cường quốc xuất khẩu hàng đầu thế giới về gạo, cà phê, hồ tiêu.
Về công nghệ, Việt Nam đã chuyển từ nhập khẩu thuần túy sang làm chủ nhiều công nghệ then chốt, đặc biệt trong xây dựng hạ tầng gồm đường xá, nhà máy thủy điện, giàn khoan, đường dây 500KW... đến y sinh nghiên cứu tạo giống lúa, vaccine, cơ khí, vật liệu, công nghiệp quốc phòng, đánh dấu bước trưởng thành vượt bậc của ngành công nghiệp quốc gia. Đặc biệt, Việt Nam đã khẳng định được năng lực nghiên cứu, thiết kế, chế tạo tên lửa, điều mà không nước ASEAN nào đạt được và chỉ số ít các nước trên thế giờ làm được.
Đổi mới sáng tạo, hệ sinh thái khởi nghiệp công nghệ hình thành, nhanh chóng lan tỏa, với hàng nghìn doanh nghiệp và nhiều sản phẩm vươn ra thị trường toàn cầu. Các khu công nghệ cao quốc gia tại Hà Nội, TP HCM, Đà Nẵng hình thành. Xếp hạng về năng lực đổi mới sáng tạo toàn cầu của Việt Nam hiện đứng thứ 42.
Đặc biệt, viễn thông và công nghệ số phát triển nhanh chóng. Ngành bưu điện đi đầu đổi mới thông qua số hóa và hiện đại hóa thành công mạng viễn thông Việt Nam. Các dấu mốc điện thoại di động năm 1993, Internet năm 1997 và phóng vệ tinh viễn thông năm 2008 của Việt Nam đều rất sớm. Việt Nam là nước thuộc nhóm cao trên thế giới về vùng phủ và sự phổ cập điện thoại di động, Internet.
Từ năm 2020, Việt Nam bắt đầu khởi động chuyển đổi số quốc gia, đẩy mạnh phát triển hạ tầng số, tạo nền móng vững chắc cho quốc gia số và kinh tế số. Bưu chính chuyển mình thành hạ tầng logistics, đạt thứ hạng 31 toàn cầu; hạ tầng viễn thông xếp 67, tốc độ di động top 20, Chính phủ điện tử/Chính phủ số đứng thứ 71.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu tại cuộc gặp mặt đại diện cán bộ hưu trí ngành khoa học công nghệ, bưu chính viễn thông phía Nam, chiều 23/8. Ảnh: Quỳnh Trần
"Sau 40 năm, chúng ta đang bắt đầu công cuộc Đổi Mới lần thứ hai", Bộ trưởng nói. Theo ông, nếu Đổi Mới lần thứ nhất là thoát nghèo thì ở lần này là giàu có, hùng cường và thịnh vượng, mục tiêu thu nhập bình quân đầu người 14.000-15.000 USD.
Ở cuộc Đổi Mới lần thứ nhất của khoa học công nghệ từ năm 1986, khoa học công nghệ được coi là quốc sách hàng đầu, tập trung vào nghiên cứu, ứng dụng công nghệ, nhập khẩu và tiếp thu công nghệ. Cuộc Đổi Mới lần hai của ngành, có thể tính từ 2020, là đổi mới sáng tạo, xây dựng hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia. Khoa học công nghệ trở thành một cấu phần cốt lõi, nhưng được đặt trong hệ sinh thái rộng hơn của đổi mới sáng tạo, nơi doanh nghiệp và thị trường đóng vai trò trung tâm. Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trở thành động lực then chốt của phát triển đất nước.
Trong khi đó, cuộc Đổi Mới lần thứ nhất của bưu chính viễn thông là số hóa mạng lưới, phổ cập dịch vụ, còn ở lần thứ hai từ năm 2020 là chuyển đổi số, hạ tầng số, hạ tầng logistics, công nghệ công nghiệp số. Hạ tầng số trở thành hạ tầng chiến lược quốc gia, hạ tầng của nền kinh tế số, chuyển đổi số trở thành động lực then chốt của phát triển đất nước.
Định hướng của Bộ hợp nhất
Về định hướng sắp tới, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết giai đoạn 2025-2030 là nhiệm kỳ đầu tiên của Bộ Khoa học và Công nghệ hợp nhất, cũng là nhiệm kỳ đầu tiên thực hiện Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
"Lần đầu tiên, bộ ba chiến lược khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số về chung một nhà, nhận sứ mệnh trở thành động lực chính để thực hiện khát vọng Việt Nam đứng dậy trở thành nước phát triển có thu nhập cao theo định hướng xã hội chủ nghĩa", Bộ trưởng nói.
Theo ông, hợp nhất hai Bộ là để tạo ra sức mạnh cộng hưởng, xóa bỏ ranh giới giữa khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, công nghệ số và hạ tầng số. Việc hợp nhất đòi hỏi một cách tiếp cận mới, cách làm mới để tạo ra giá trị mới. Đổi mới căn bản là bộ ba chiến lược phải hướng tới mục tiêu cuối cùng là nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, năng suất lao động, năng lực quản trị quốc gia, tăng trưởng kinh tế, đảm bảo quốc phòng - an ninh và nâng cao chất lượng sống của người dân
"Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số phải đóng góp ít nhất 50% tăng trưởng GDP, như Bác Hồ từng căn dặn khoa học phải đi ra từ sản xuất và quay về phục vụ sản xuất", Bộ trưởng nói.
Cụ thể vào từng lĩnh vực, ông nhấn mạnh khoa học công nghệ tập trung vào làm chủ các công nghệ và sản phẩm chiến lược. "Đổi mới sáng tạo phải đưa khoa học công nghệ chạm vào, thay đổi và giải các bài toán thực tiễn Việt Nam, hình thành tinh thần đổi mới sáng tạo trong toàn dân, đưa phong cách sống của mọi người dân, tổ chức, góp phần hình thành quốc gia khởi nghiệp dựa trên công nghệ số, đổi mới sáng tạo", Bộ trưởng nói.
Hạ tầng bưu chính chuyển đổi thành hạ tầng logistics, trở thành hạ tầng thiết yếu quốc gia, bảo đảm dòng chảy vật chất bên cạnh dòng chảy dữ liệu. Hạ tầng viễn thông chuyển thành hạ tầng số, phục vụ chuyển đổi số quốc gia, đảm bảo phổ cập, băng thông siêu rộng, dung lượng siêu lớn, xanh, mở, thông minh, an toàn và bền vững.
Phát triển công nghiệp công nghệ số thành ngành nền tảng và mũi nhọn, làm chủ công nghệ lõi, bảo đảm chủ quyền số và trở thành động lực dẫn dắt chuyển đổi số quốc gia, chuyển đổi số toàn dân và toàn diện để phát triển Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số.
Tiêu chuẩn là định hướng phát triển quốc gia, quy chuẩn tạo hàng rào bảo vệ quốc gia. Lĩnh vực này sẽ phải xây dựng một số lượng lớn tiêu chuẩn để phát triển đất nước, vì hiện mới có 5% tiêu chuẩn so với nhu cầu.
Sở hữu trí tuệ được coi là "đòn bẩy" để gia tăng tài sản vô hình, năng lực cạnh tranh quốc gia. Lĩnh vực có nhiệm vụ biến sở hữu trí tuệ thành tài sản thương mại hóa. Một quốc gia giàu có là có 80% tài sản là vô hình, tài sản trí tuệ thay vì vật chất.
Năng lượng nguyên tử cũng được xác định là nền tảng chiến lược đảm bảo an ninh năng lượng và nâng cao trình độ khoa học, công nghệ quốc gia. Việt Nam sẽ phải làm chủ công nghệ hạt nhân, phát triển 15-20 nhà máy điện nguyên tử quy mô lớn vào năm 2050, đóng góp 10-15% tổng sản lượng điện quốc gia.
"Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trở thành động lực đột phá cho phát triển đất nước. Thời khắc lịch sử đã đến với khoa học công nghệ và chuyển đổi số", Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nói.
Đại diện các cán bộ hưu trí ngành khoa học công nghệ, bưu chính viễn thông phía Nam, chiều 23/8. Ảnh: Quỳnh Trần
Tại cuộc gặp, Bộ trưởng nói thêm về logo mới của Bộ Khoa học và Công nghệ. Logo đại diện cho tinh thần Tiên phong - Sáng tạo - Đột phá - Tận tụy - Trung dũng - Nghĩa tình. Đây là bộ gen được hun đúc từ hai lĩnh vực khoa học công nghệ và bưu chính viễn thông 80 năm qua và sẽ là bộ gen di truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Ông cũng đặt niềm tin vào người trẻ hôm nay với sứ mệnh viết tiếp hành trình của các thế hệ đi trước - những người đã mở đường, xây nền móng tri thức và kết nối quốc gia.
Theo Bộ trưởng, thế hệ hôm nay không chỉ làm chủ công nghệ, mà còn tạo ra công nghệ; không chỉ tiếp nhận tri thức, mà còn khai phá tri thức mới; không chỉ xây dựng hạ tầng số, thúc đẩy chuyển đổi số trong mọi lĩnh vực, mà còn kiến tạo không gian mạng an toàn, lành mạnh và đáng tin cậy cho mọi người dân, để góp phần đưa Việt Nam vươn lên mạnh mẽ trong kỷ nguyên số và tri thức.
Ông nhấn mạnh thế hệ trẻ phải "luôn biết ơn các thế hệ đi trước" và có những giấc mơ lớn, tinh thần phụng sự Tổ quốc, trang bị nền tảng kiến thức vững chắc và thông thạo ba "ngôn ngữ": tiếng Việt để giữ gìn bản sắc dân tộc, tiếng Anh để hội nhập quốc tế và ngôn ngữ số để làm chủ môi trường số. AI phải trở thành công cụ làm việc thiết yếu để làm việc, hướng tới kết quả cuối cùng phục vụ người dân và doanh nghiệp.
Kết thúc cuộc gặp mặt, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định đây là dịp để những người đang đi làm ôn lại, tri ân, cảm ơn thế hệ đi trước đã hy sinh, cống hiến tạo nên ngày hôm nay. Từ đó, thế hệ hôm nay có thêm năng lượng đi tiếp, xây dựng ngành ngày một lớn mạnh, "cùng gìn giữ ngôi nhà, phát triển to đẹp hơn, là nơi các thế hệ nối tiếp nhau, tạo thành dòng chảy liên tục, mãi không thôi".
Lê Tuyết
