Hà Nội không chỉ nổi tiếng với kiến trúc cổ kính, mà còn lưu giữ những giá trị ẩm thực truyền thống độc đáo. Mỗi món ăn di sản, từ phở, bánh cuốn Thanh Trì, chả cá Lã Vọng đến cốm Mễ Trì, xôi Phú Thượng, trà sen Quảng An hay cỗ Bát Tràng, đều là một lát cắt văn hóa, phản ánh tinh thần, kỹ thuật chế biến và niềm kiêu hãnh của người thủ đô qua nhiều thế hệ.
Hành trình thưởng thức những món ăn này không chỉ thỏa mãn vị giác mà còn là trải nghiệm văn hóa trọn vẹn, giúp du khách cảm nhận bản sắc ẩm thực thủ đô ngàn năm văn hiến.
Phở Hà Nội
Ảnh: Kiều Dương
Ra đời vào đầu thế kỷ XX, phở vốn là một loại quà rong được gánh khắp phố phường tại Hà Nội. Trải qua hơn 100 năm thay đổi để thích nghi với nhịp sống đô thị, phở nhanh chóng trở thành món ăn đại diện cho ẩm thực Việt Nam trên bản đồ thế giới.
Nét đặc trưng của phở Hà Nội nằm ở nước dùng trong, thanh ngọt tự nhiên ninh từ xương bò nhiều giờ, kết hợp với bánh phở mềm, mỏng và thịt bò thái lát. Quá trình nấu đòi hỏi sự tinh tế trong phối hợp các loại gia vị như quế, hồi, thảo quả, gừng nướng và hành khô, tạo nên sự cân bằng hương vị độc đáo.
Phở Hà Nội được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2024, dựa trên tri thức dân gian, kỹ thuật chế biến truyền thống và cộng đồng thưởng thức trung thành, trở thành biểu tượng ẩm thực của thủ đô ngàn năm văn hiến.
Bánh cuốn Thanh Trì
Ảnh: Thùy Linh - Hoàng Mai
Nghề làm bánh cuốn ở làng Thanh Trì, phường Vĩnh Hưng, xuất hiện từ thế kỷ XVIII, vốn là món ăn dân dã của người dân vùng ngoại ô Hà Nội. Trải qua hàng thế kỷ, bánh cuốn Thanh Trì đã trở thành biểu tượng ẩm thực đặc trưng, góp phần làm giàu bản sắc ẩm thực thủ đô. Ngày 18/8, bánh cuốn Thanh Trì chính thức được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Bánh được làm từ gạo tẻ ngâm qua đêm, xay thành bột, tráng thành lớp mỏng và rắc hành phi. Khác với nhiều loại bánh cuốn ở địa phương khác, bánh Thanh Trì thường ăn nguội, không nhân, chấm với nước mắm pha và dùng kèm chả quế hoặc chả viên, tạo nên hương vị đặc trưng.
Chả cá Lã Vọng
Ảnh: Nhà hàng chả cá ngon
Tri thức chế biến và thưởng thức chả cá Lã Vọng (phường Chả Cá, Hà Nội) được đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia ngày 18/8. Món ăn nổi tiếng nhờ cách tẩm ướp, nướng và thưởng thức đặc sắc.
Chả cá Lã Vọng được làm từ cá lăng tươi, ít xương, ngọt thịt. Thịt cá được lọc, thái mỏng và ướp với riềng, nghệ, mẻ, hạt tiêu, mắm tôm theo bí quyết gia truyền của gia đình họ Đoàn từ năm 1871. Cá được nướng trên than hoa, sau đó rán trong mỡ nóng, trộn cùng thìa là và hành hoa ngay trên bếp đặt giữa bàn ăn, tạo hương vị vàng thơm, đặc trưng.
Khi ăn, chả cá phải nóng, ăn kèm bún, bánh đa nướng, lạc rang, rau thơm và nước chấm pha mắm tôm theo công thức truyền thống. Món ăn này đã được Patricia Schultz giới thiệu trong 1.000 Places to See Before You Die và được hãng tin Mỹ MSNBC xếp vào top 5 địa điểm ẩm thực không thể bỏ qua khi đến Hà Nội.
Cỗ Bát Tràng
Ảnh: Bùi Thủy
Ngày 13/8, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận tri thức nấu cỗ Bát Tràng là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là sự kết hợp hài hòa giữa ẩm thực, tín ngưỡng và mỹ cảm, phản ánh nếp sống, tư duy và bản sắc của cộng đồng làng nghề Bát Tràng.
Mâm cỗ truyền thống thường có từ 8 đến 12 món, bao gồm: Xôi gấc đỏ (biểu tượng của sự may mắn, thịnh vượng), Nem Bát Tràng, Thịt gà luộc lá chanh, Giò lụa, chả quế (biểu trưng cho sự tròn đầy, đủ đầy)...
Xôi Phú Thượng
Ảnh: Quỳnh Mai
Nghề làm xôi tại Phú Thượng, quận Tây Hồ, được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia vào tháng 2/2024. Với hơn 600 hộ gia đình tham gia sản xuất và 3 nghệ nhân được phong tặng, làng nghề Phú Thượng vẫn duy trì bếp lửa đỏ hàng ngày. Mỗi ngày, hàng tấn xôi từ làng Phú Thượng được vận chuyển khắp Hà Nội, đáp ứng nhu cầu lớn của người dân.
Xôi Phú Thượng nổi bật nhờ hạt nếp dẻo, mềm nhưng vẫn tơi, thơm nhẹ mùi gạo mới. Xôi hấp vừa tới, hòa quyện với đỗ, lạc rang giòn và dừa nạo béo ngậy, tạo sự cân bằng giữa vị ngọt thanh, béo nhẹ và hương thơm tự nhiên. Khi thưởng thức, từng hạt xôi dẻo mịn tan trong miệng, giữ được độ ấm và mang hương vị dân dã, gợi nhớ những bữa sáng truyền thống của người Hà Nội.
Trà sen Quảng An
Ảnh: Giang Huy
Nghề ướp trà sen Quảng An được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia ngày 13/8/2024. Nghề truyền thống này gắn liền với việc trồng sen bách diệp tại Hồ Tây, nổi tiếng với giống sen quý, thổ nhưỡng và khí hậu lý tưởng. Quy trình ướp trà đòi hỏi tỉ mỉ, từ hái sen sáng sớm đến các bước ướp, sấy nhiều lần để hương sen thấm sâu vào lá trà.
Hiện chỉ còn gần chục nghệ nhân tại Hà Nội giữ nghề, mỗi người sở hữu bí quyết riêng tạo hương vị độc đáo. Trà sen Quảng An mang hương sen Hồ Tây thanh mát, nhẹ nhàng nhưng sâu lắng, kết hợp với vị chát nhẹ của trà. Màu nước vàng trong, phản ánh sự công phu và chất lượng cao trong chế biến.
Cốm Mễ Trì
Ảnh: Quỳnh Mai
Nghề làm cốm ở làng Mễ Trì có lịch sử hơn một thế kỷ, với khoảng 100 hộ gia đình tại hai thôn Thượng và Hạ theo nghề. Cốm Mễ Trì nổi tiếng là cốm mộc, không pha màu, được gói bằng lá sen và buộc bằng rơm xanh, mang hương vị thơm ngon, tinh tế và hấp dẫn. Năm 2019, nghề làm cốm Mễ Trì được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia.
Cốm Mễ Trì nổi bật với hương vị thanh mát, dịu nhẹ và ngọt bùi tự nhiên của hạt nếp non. Khi nhai, cốm mềm, dẻo, tan dần trong miệng, để lại hương thơm thoảng của gạo mới và một chút mùi lá sen phảng phất nếu gói truyền thống. Sự kết hợp giữa độ dẻo, vị ngọt tinh tế và hương thơm tự nhiên khiến cốm Mễ Trì trở thành món ăn vặt dân dã nhưng tinh tế, gợi nhớ không khí mùa thu Hà Nội và những ngày mùa sen ngọt lịm.
Hoàng Yến
