Trong chặng đường 80 năm ra đời và phát triển, các thế hệ cán bộ, phóng viên Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN) đã có mặt khắp các chiến trường, tại những nơi hiểm nguy nhất, ghi lại những khoảnh khắc lịch sử, lên án tội ác chiến tranh, phản ánh cuộc chiến đấu anh dũng của quân, dân ta để giành độc lập, tự do cho dân tộc.
Xem chuyên đề 80 năm TTXVN TẠI ĐÂY
Đặc biệt, với đội ngũ phóng viên ảnh đông đảo, tác nghiệp tại những vùng chiến trường ác liệt, những sự kiện lịch sử trọng đại của dân tộc… các thế hệ nhà báo TTXVN đã để lại một kho tàng nhiếp ảnh vô giá cho nền báo chí cách mạng Việt Nam, cũng như nền nghệ thuật nhiếp ảnh Việt Nam. Trong số đó, có nhiều tác giả, tác phẩm được vinh dự trao Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật. Những giải thưởng đó trở thành niềm vinh dự, tự hào của các thế hệ cán bộ, phóng viên TTXVN.
Những giải thưởng danh giá
Trong những ngày TTXVN sôi nổi với các hoạt động kỷ niệm 80 năm ngày truyền thống, các nhà báo chiến trường, thân nhân các nhà báo - liệt sỹ của TTXVN đã trao tặng cơ quan nhiều hiện vật quý, trong đó có những cuốn sách ảnh, phim tư liệu quý về các bức ảnh đạt Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật, những bức ảnh mang lại niềm vinh dự, tự hào không chỉ cho các tác giả, cho gia đình, quê hương và cho cơ quan TTXVN.
Tại lễ trao tặng hiện vật, nhà báo Chu Chí Thành chia sẻ, ông rất vinh dự, tự hào và biết ơn cơ quan TTXVN đã tạo điều kiện và cho ông cơ hội được đi tác nghiệp, để có được cả 2 giải thưởng cao quý, là Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước.
Tại lễ trao tặng, Phó tổng Giám đốc TTXVN Nguyễn Thị Sự nhấn mạnh, đây là một sự kiện ý nghĩa, xúc động trong chuỗi hoạt động dịp kỷ niệm 80 năm ngày truyền thống TTXVN. Những tư liệu này sẽ được lưu giữ, bảo quản cẩn thận trong phòng truyền thống và kho tư liệu ảnh quốc gia, đồng thời tiếp tục phát huy giá trị các bức ảnh, tư liệu quý giá để phục vụ hiệu quả công tác thông tin tuyên truyền cũng như giáo dục truyền thống của TTXVN và đất nước.
Bà Nguyễn Thị Sự, Uỷ viên Ban Thường vụ Đảng uỷ, Phó Tổng giám đốc TTXVN chụp ảnh lưu niệm cùng Phóng viên lão thành và thân nhân của người trao tặng hiện vật. Ảnh: Lê Đông - TTXVN
Kể từ đợt xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật đầu tiên năm 1996, cho đến đợt xét tặng gần đây nhất năm 2022, qua 6 đợt xét tặng, TTXVN vinh dự có 19 tác giả được vinh danh, với 4 Giải thưởng Hồ Chí Minh và 18 Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật ở lĩnh vực nhiếp ảnh. Trong đó, nhà báo - liệt sỹ Lương Nghĩa Dũng, cố nghệ sỹ nhiếp ảnh Võ An Khánh và nhà báo Chu Chí Thành vinh dự được tặng cả hai giải thưởng.
Đây là phần thưởng cao quý của Đảng, Nhà nước và nhân dân dành tặng cho TTXVN, cho nhiếp ảnh Thông tấn và những nhà báo quả cảm, đã đồng hành cùng dân tộc trong những thời khắc lịch sử, góp phần vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng, bảo vệ Tổ quốc. Đồng thời, là niềm tự hào, niềm vinh dự to lớn đối với các thế hệ phóng viên, biên tập viên, viên chức, người lao động của TTXVN.
Bốn tác giả được nhận giải thưởng Hồ Chí Minh gồm: Nhà báo Lâm Hồng Long với tác phẩm Bác bắt nhịp bài ca kết đoàn và Mẹ con ngày gặp mặt, giải thưởng năm 1996; Nhà báo Lương Nghĩa Dũng với bộ ảnh Những khoảnh khắc để lại gồm 5 ảnh, giải thưởng năm 2017; Nhà báo Chu Chí Thành với bộ ảnh Hai người lính gồm 4 bức ảnh, giải thưởng năm 2022; Nhà báo Võ An Khánh với bộ ảnh Anh hùng - Bất khuất - Trung hậu - Đảm đang gồm 10 ảnh, giải thưởng năm 2022.
Tác giả Lâm Hồng Long với tác phẩm “Bác bắt nhịp bài ca kết đoàn” và “Mẹ con ngày gặp mặt” nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh năm 1996. Ảnh: TTXVN
18 tác giả được nhận Giải thưởng Nhà nước gồm: Nhà báo Văn Bảo với tác phẩm Từ ‘thần sấm’ xuống xe trâu, giải thưởng năm 2007; Nhà báo Vũ Đình Hồng với hai tác phẩm: Bác Hồ thăm đơn vị pháo cao xạ bảo vệ Thủ đô đang trực chiến và Bác Hồ với các anh hùng chiến sỹ thi đua các lực lượng vũ trang quân giải phóng miền Nam ra thăm miền Bắc, giải thưởng năm 2007.
Nhà báo Võ An Khánh với các tác phẩm: Phóng lựu đạn vào đồn địch, một phát minh độc đáo của chiến tranh nhân dân, Hàng vạn nhân dân 3 xã Trần Thới, Phú Mỹ, Tân Hưng Đông biểu tình tuần hành ủng hộ bản tuyên bố 8 điểm với thiện chí hoà bình của đoàn đại biểu tại hội đàm Pari và Trạm Quân y dã chiến, giải thưởng năm 2007.
Nhà báo Lương Nghĩa Dũng với tác phẩm Đấu pháo ở Dốc Miếu, giải thưởng năm 2007; Nhà báo Vũ Tạo với tác phẩm Hiên Ngang, giải thưởng năm 2007; Nhà báo Trần Bỉnh Khuôl với các tác phẩm: Tấn công đồn Cái Keo, huyện Đầm Dơi, Cà Mau và Du kích Cà Mau kéo pháo để tấn công và chiếm cứ điểm Cái Keo của Quân Nam Việt Nam 1965, giải thưởng năm 2007.
Nhà báo Dương Thanh Phong với các tác phẩm: Niềm hạnh phúc trong khắc nghiệt của chiến tranh, Khiêng nhà về làng cũ, Du kích đội rơm ngụy trang tiếp cận địch và Binh lính Sài Gòn hốt hoảng trút bỏ quân trang quân dụng tháo chạy trong ngày 30/4/1975, giải thưởng năm 2007; Nhà báo Hoàng Văn Sắc với các tác phẩm: Đường ra tiền tuyến và Tiểu đội 10 cô gái ngã ba Đồng Lộc, giải thưởng năm 2007.
Tác phẩm "Du kích đội rơm ngụy trang tiếp cận địch" của tác giả Dương Thanh Phong nhận Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2007. Ảnh: TTXVN
Nhà báo Lê Minh Trường với tác phẩm Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước, giải thưởng năm 2007; Nhà báo Đinh Ngọc Thông với tác phẩm Chiến sỹ ở mặt trận Điện Biên Phủ đọc thư nhà dưới chiến hào, giải thưởng năm 2007.
Nhà báo Chu Chí Thành với bộ ảnh Từ ngục tối thắng lợi trở về gồm 4 bức ảnh: Nghẹn ngào đón mừng chiến sỹ thắng lợi trở về, Hạnh phúc của những người chiến thắng, Thoát khỏi ngục tù và Những bước đi đầu tiên trên vùng giải phóng, giải thưởng năm 2012.
Nhà báo Hứa Kiểm với bộ 5 bức ảnh Đường 20 - Quyết thắng giải thưởng năm 2017; Nhà báo Lâm Tấn Tài với 5 bức ảnh: Công binh mở đường Trường Sơn cho xe qua, Vượt Trường Sơn, Biệt động Sài Gòn, Hiệp định Paris 1973, Mỹ rút quân và Thần tốc tiến về Sài Gòn, giải thưởng năm 2017.
Bộ ảnh “Đường 20 - Quyết thắng” gồm 5 bức của tác giả Hứa Kiểm nhận Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2017. Ảnh: TTXVN
Nhà báo Nguyễn Hữu Lộc với bộ ảnh Phụ nữ miền Bắc trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, gồm 8 ảnh, giải thưởng năm 2022; Nhà báo Phạm Văn Thính với tác phẩm Cầu người và tác phẩm Trên vành đai thép Tây Ninh, giải thưởng năm 2022; Nhà báo Đinh Quang Thành với bộ ảnh Địch phá ta cứ đi gồm 5 ảnh, giải thưởng năm 2022; Nhà báo Trần Văn Tuấn với bộ ảnh Sự giản dị hiếm thấy của một vĩ nhân gồm 8 ảnh, giải thưởng năm 2022; Nhà báo Nguyễn Đặng với bộ ảnh Nam bộ - Thành đồng Tổ quốc gồm 10 ảnh, giải thưởng năm 2022.
Những “khoảnh khắc vàng” của lịch sử dân tộc
Trong số 22 giải thưởng được trao qua 6 đợt xét tặng, hầu hết các tác phẩm được vinh danh đều được thực hiện trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, thể hiện tinh thần dũng cảm, không quản ngại hy sinh, gian khổ của các nhà báo - chiến sỹ TTXVN. Mỗi tác phẩm là một “khoảnh khắc vàng”, là một câu chuyện lịch sử sống động và ý nghĩa được kể bằng hình ảnh.
Đó là bức ảnh Bác bắt nhịp bài ca Kết đoàn của nhà báo Lâm Hồng Long, được chụp tối 3/9/1960 tại chương trình văn nghệ quần chúng, chào mừng Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ Ba (tổ chức tại công viên Bách Thảo, Hà Nội). Trong buổi tối hôm ấy, Bác Hồ bất ngờ bước lên chiếc bục của nhạc trưởng, tay cầm đũa chỉ huy dàn nhạc thể hiện ca khúc Kết đoàn. Nhà báo Lâm Hồng Long đã “bắt” được đúng khoảnh khắc Bác Hồ cầm cây đũa và chỉ huy dàn nhạc với thần thái ung dung, tự tại, động tác thuần thục và rất chuyên nghiệp.
Nhà báo liệt sĩ Lương Nghĩa Dũng vinh dự được nhận cả 2 Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật. Trong ảnh: Tác phẩm “Đấu pháo ở Dốc Miếu" nhận Giải thưởng Nhà nước năm 2007. Ảnh: TTXVN
Đó là nhà báo, liệt sỹ Lương Nghĩa Dũng, với những bức ảnh rực lửa anh hùng, thấm mồ hôi, nước mắt và máu của cả người trong ảnh lẫn người cầm máy. Tác phẩm Đấu pháo ở Dốc Miếu với cảnh pháo nổ dồn dập, đất cát, cây lá tung lên như một cơn lốc lửa; hay bức ảnh Đánh chiếm cứ điểm 365 với hình ảnh ba chiến sỹ lao lên cửa lô cốt trong khói đạn mù mịt… đã lột tả những khoảnh khắc bi tráng, khốc liệt đến rợn người trên các chiến trường, đồng thời cũng cho thấy sự lăn xả của nhà báo trong việc ghi lại những hình ảnh chân thực trong chiến tranh.
Đó cũng là nhà báo, chiến sỹ Hoàng Văn Sắc với bức ảnh để đời của ông về Tiểu đội 10 cô gái ngã ba Đồng Lộc. Bức ảnh được ông chụp đúng lúc 12 cô gái đang san lấp hố bom, nắng chiều còn lấp loáng trên đầu. Chỉ một tuần sau khi bức ảnh ra đời, thì 10 trong 12 cô gái của Tiểu đội 4 ấy hy sinh anh dũng tại tọa độ lửa này (ngày 24/4/1968). Và bức ảnh của nhà báo Hoàng Văn Sắc đã trở thành bất tử.
Chị Hoàng Thị Mai Hương, con gái nhà nhiếp ảnh Hoàng Văn Sắc chia sẻ, chị được nghe bố kể rất nhiều về bức ảnh đặc biệt đó, về sự khâm phục của ông với nỗ lực của các cô thanh niên xung phong trong việc san lấp hố bom, mở đường cho xe ra tiền tuyến, rồi ông bàng hoàng, xót xa khi nghe tin các cô hy sinh…
Trong khi đó, nhà báo Võ An Khánh để lại ấn tượng với công chúng bởi những tác phẩm ảnh khắc họa hình ảnh những nữ chiến sỹ quả cảm, mang phẩm chất anh hùng của phụ nữ Việt Nam, xứng đáng với 8 chữ vàng "Anh hùng - Bất khuất - Trung hậu - Đảm đang" mà Bác Hồ đã phong tặng".
Tác giả Chu Chí Thành vinh dự được nhận cả 2 Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật. Trong ảnh: Bộ ảnh “Từ ngục tối thắng lợi trở về” nhận giải thưởng Nhà nước năm 2012. Ảnh: TTXVN
Trong số các tác phẩm được trao Giải thưởng của nhà báo Chu Chí Thành, tác phẩm ảnh “Hai người lính” ở 2 bờ chiến tuyến, là chiến sỹ quân Giải phóng Nguyễn Huy Tạo, người Hà Nội và anh lính cộng hòa Bùi Trọng Nghĩa người Sài Gòn khoác vai nhau thân thiện, vui vẻ đã để lại nhiều cảm xúc trong lòng công chúng, mang dấu ấn lịch sử, phản ánh khát vọng hòa bình, hòa hợp dân tộc trong một hoàn cảnh điển hình.
Nhà báo Chu Chí Thành chia sẻ, ông đã từng sống dưới làn bom đạn của 12 ngày đêm Mỹ ném bom B52 ở Khâm Thiên, cũng đã từng nhiều lần suýt chết trong những trận bom B52 tại Vĩnh Linh, Vĩnh Thủy, Quảng Trị… từng tận mắt chứng kiến vô vàn sự tàn khốc của chiến tranh. Chính vì vậy, khi nhìn thấy hình ảnh hai người lính ở hai bờ chiến tuyến - những người mà ngày hôm qua có thể vẫn cầm súng chĩa vào nhau, nhưng hôm nay đã khoác vai nhau trò chuyện vui vẻ, thân ái như người nhà… khiến ông thực sự xúc động. Và giây phút đó, ông tin rằng, khát khao được sống trong hòa bình là mong ước của tất cả mọi người.
Theo nhà báo Chu Chí Thành, tất cả các tác phẩm nhiếp ảnh của các nhà báo TTXVN gắn với lịch sử chiến tranh cách mạng Việt Nam. Trong đó nhiều tác phẩm có giá trị lịch sử, giá trị thông tin và thấm đẫm giá trị nhân văn. Chúng ta tự hào về đội ngũ các nhà nhiếp ảnh của TTXVN, bởi họ cũng là chiến sỹ trên mặt trận thông tin tuyên truyền, nơi nào căng thẳng nhất, nguy hiểm nhất và ác liệt nhất đều có mặt của phóng viên TTXVN. Đó là những nhà báo, nhà nhiếp ảnh yêu nước, không ngại gian khổ, hy sinh cho sự nghiệp đấu tranh bảo vệ đất nước. Và các Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về nhiếp ảnh đã thể hiện được một phần nào đó vị trí của ảnh thông tấn báo chí trong đời sống nhân dân và trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.
Phó tổng giám đốc TTXVN Nguyễn Thị Sự khẳng định: Đạt được những giải thưởng danh giá này trước hết là thành quả và niềm vinh dự to lớn của cá nhân các tác giả, những nhà báo thông tấn đã dũng cảm dấn thân, gian khổ tác nghiệp trên các chiến trường; đồng thời cũng là sự ghi nhận, đánh giá cao của Đảng, Nhà nước đối với vai trò, sự đóng góp của TTXVN nói riêng và báo chí Cách mạng Việt Nam nói chung, đối với sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước. Mặc dù nhiều năm tháng đã trôi qua, nhưng các bức ảnh vẫn luôn mang lại cảm xúc đặc biệt, làm sống lại những khoảnh khắc lịch sử, những sự kiện trọng đại của cả dân tộc, giúp người xem cảm nhận, thấm thía sự khốc liệt và những nỗi đau do chiến tranh, tinh thần quả cảm, quyết chiến quyết thắng, hay niềm vui vỡ òa trong ngày chiến thắng trở về…
“Các thế hệ phóng viên chiến trường luôn là niềm tự hào, là tấm gương sáng truyền lại ngọn lửa nhiệt huyết, tinh thần dấn thân và những kinh nghiệm tác nghiệp quý báu cho lớp lớp phóng viên thông tấn hôm nay và mai sau”, Phó tổng Giám đốc TTXVN Nguyễn Thị Sự nhấn mạnh.
