Theo sách Thanh sử cảo, vua Càn Long sinh ngày 13/8 âm lịch (năm 1711), đúng dịp Trung thu. Thời Thanh, sinh nhật của hoàng đế gọi là Tết Vạn thọ, theo thông lệ, triều đình tổ chức chúc mừng ở sơn trang - nơi vua chúa nghỉ mát.
Hoàng đế Càn Long từng ban chỉ dụ đúng ngày sinh nhật, ông hành lễ tại cung của hoàng thái hậu. Triều đình tổ chức ăn mừng trong ba ngày, quần thần được nghỉ. Vì thế, kỳ nghỉ Trung thu ở Trung Quốc khởi nguồn từ thời Càn Long.
Bức "Hoằng Lịch quan nguyệt" khắc họa cảnh hoàng đế Càn Long ngắm trăng đêm Trung thu. Ảnh: DPM
Quy định cúng bái dịp này được triều đình ban hành chi tiết và rõ ràng hơn những đời vua khác, thể hiện sự trọng thị của hoàng đế với dịp lễ. Theo đó, lễ vật thờ cúng mặt trăng gồm 28 loại. Sau nghi thức, lễ vật sẽ được ban cho những người tháp tùng hoàng đế tới sơn trang, gồm hoàng hậu, quý phi, bốn phi, năm tần, ba quý nhân, bốn thường tại và các hoàng tử. Đời Thanh quy định thê tử của vua gồm tám cấp bậc gồm hoàng hậu, hoàng quý phi, quý phi, phi, tần, quý nhân, thường tại, đáp ứng. Thời gian tại vị của Càn Long dài, ông có tổng cộng 41 bà vợ, trong đó có ba đời hoàng hậu.
Sau nghi lễ thờ cúng, vua quan, phi tần ngắm trăng và đèn lồng, thưởng thức bánh trung thu. Bánh cũng được chế tác theo quy định ngặt nghèo về kích cỡ, màu sắc. Trong đó, chia làm loại để cúng tế, loại dâng cho vua và loại để ban cho quần thần.
Càn Long từng yêu cầu họa sĩ Trần Mai vẽ cuộc sống ở hậu cung qua 12 tháng trong năm, tháng 8 chủ đề phi tần ngắm trăng. Ảnh: DPM
Sơn trang còn diễn ra các vở kịch nhằm cảm tạ hoàng ân, ca tụng công đức của hoàng đế. Trong kỳ nghỉ, nhà vua cùng quần thần uống rượu, làm thơ, vẽ tranh. Càn Long sáng tác hơn 100 bài thơ chủ đề trăng rằm tháng 8.
Bảo tàng Cố Cung lưu giữ bức tranh Hoằng Lịch quan nguyệt, khắc họa hoàng đế Càn Long ngồi trên ghế chạm trổ cầu kỳ, thưởng trà, mặt hướng lên trời đêm.
Dịp Trung thu năm Càn Long 70 tuổi, quy mô tổ chức càng long trọng. Hơn 30.000 xe chở lễ vật từ khắp nơi mang đến kinh thành để chúc mừng hoàng đế, tạo khung cảnh nhộn nhịp, tất bật ở kinh thành.
Từ "Trung thu" xuất hiện sớm nhất trong sách Chu lễ của nhà chính trị, nhà tư tưởng và nhà văn Chu Công Đán thời Tây Chu (trước công nguyên), ghi chép chính trị, văn hóa, kinh tế, phong tục trước triều đại nhà Tần. Bấy giờ, Trung thu chưa trở thành ngày lễ mà chỉ biểu thị chuỗi thời gian trong năm. Vào dịp này, các đế vương cử hành nghi thức cúng bái mặt trăng.
Tới thời Đường (618-907), 15/8 âm lịch mới trở thành ngày lễ. Tết Trung thu trở nên phổ biến rộng rãi thời Tống. Tới thời Minh, Thanh, Trung thu trở thành dịp lễ lớn, cùng dịp năm mới.
Nghinh Xuân (theo DPM)
