Từ một cơ quan thông tin được thành lập giữa lúc nước nhà bước vào cuộc chiến tranh giữ nước, Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN) đã không ngừng phát triển, góp phần viết nên trang sử vẻ vang của nền Báo chí Cách mạng Việt Nam.
Trong hành trình 100 năm báo chí cách mạng (1925-2025), TTXVN là một trong những lực lượng xung kích, bền bỉ trên mặt trận tư tưởng-văn hóa, đóng vai trò then chốt trong việc cung cấp thông tin chính thống, định hướng dư luận và khẳng định uy tín quốc gia trên trường quốc tế.
Xung kích trên mặt trận thông tin thời chiến
Lịch sử Báo chí Cách mạng Việt Nam gắn liền với sự kiện ngày 21/6/1925, khi Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập Báo Thanh Niên - tờ báo đầu tiên tuyên truyền lý tưởng cách mạng theo đường lối vô sản. Từ cột mốc lịch sử ấy, báo chí cách mạng Việt Nam đã hình thành một dòng chảy đặc biệt: luôn gắn bó mật thiết với sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
TTXVN ra đời trong hoàn cảnh đặc biệt. Ngày 15/9/1945, chỉ 13 ngày sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập, TTXVN (lúc này là Việt Nam Thông tấn xã) đã phát đi toàn văn bản Tuyên ngôn độc lập lịch sử bằng ba thứ tiếng: Việt, Pháp, Anh, thông báo sự ra đời của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa và danh sách Chính phủ lâm thời. Đây chính là bản tin đầu tiên của TTXVN, đánh dấu sự kiện quan trọng: Việt Nam chính thức có một cơ quan thông tấn nhà nước, thực hiện sứ mệnh truyền tải tiếng nói của quốc gia. Từ thời khắc đó, TTXVN không chỉ là một tổ chức báo chí, mà còn là một cơ quan thông tin chiến lược, đồng hành cùng đất nước trong mọi bước ngoặt lịch sử.
Điện báo viên VNTTX dừng chân ở Trảng Bàng (Tây Ninh) để chuyển về căn cứ tin Tổng thống ngụy quyền Dương Văn Minh tuyên bố đầu hàng, ngày 30/4/1975. Ảnh: Tư liệu TTXVN
Ngày 19/12/1946, TTXVN phát đi toàn quốc và thế giới tin thực dân Pháp bội ước, gây lại cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam và Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Sau đó, trong suốt 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp, TTXVN đã vượt qua muôn vàn khó khăn gian khổ với 21 lần di chuyển địa điểm để tránh sự lùng sục, phát hiện của địch, bảo đảm thông tin phục vụ cho Ðảng và Bác Hồ. Chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954 là một mốc son chói lọi của cách mạng Việt Nam và thông tin về sự kiện tướng Pháp De Castries cùng toàn bộ bộ chỉ huy tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ bị bắt sống được TTXVN phát đi trong các ngày 7, 8 và 9/5/1954 đã gây chấn động dư luận trong nước và thế giới.
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước và xây dựng CNXH ở miền Bắc, TTXVN đã không bỏ sót một sự kiện trong nước và quốc tế quan trọng nào, kể cả khi cuộc chiến diễn ra ác liệt nhất. Phóng viên của TTXVN đã có mặt ở những địa bàn nóng bỏng, gian khổ nhất để ghi lại những hình ảnh chiến đấu dũng cảm, hào hùng của quân và dân ta. Không một chiến trường, không một hướng tiến công, không một địa bàn chiến đấu nào vắng mặt phóng viên của TTXVN. Nhiều tấm ảnh, bản tin của TTXVN đã trở thành những nhân chứng lịch sử.
Không chỉ "bám sát chiến trường", các phóng viên TTXVN còn "bám sát Nhân dân". Các phóng viên đã đi sâu vào đời sống của đồng bào vùng giải phóng, vào từng làng kháng chiến. Những bản tin ngắn nhưng giàu cảm xúc, những bức ảnh đen trắng khắc họa gương mặt em bé sơ tán, cụ già đi dân công, học sinh học chữ bên hầm trú ẩn… đã làm lay động lòng người, vừa như tài liệu lịch sử sống động, vừa là vũ khí tinh thần sắc bén cổ vũ toàn dân chiến đấu và chiến thắng.
TTXVN (lúc đó là Thông tấn xã Giải phóng) còn là đơn vị chủ lực thông tin về hai phái đoàn của Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa và của Chính phủ cách mạng lâm thời cộng hòa miền Nam Việt Nam đấu tranh ngoại giao với phái đoàn của Mỹ và của ngụy quyền Sài Gòn tại Hội nghị Paris về Việt Nam; qua đó, phục vụ đắc lực công việc đàm phán, đồng thời tạo dư luận đồng tình trong nước và quốc tế, cùng nhân dân cả nước làm nên thắng lợi lịch sử mùa Xuân 1975.
Trong ngày 30/4/1975, TTXVN vinh dự, tự hào phát đi những dòng tin, bức ảnh lịch sử về thắng lợi vĩ đại của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, non sông về một mối, mở ra một kỷ nguyên mới, kỷ nguyên độc lập, tự do, thống nhất và xây dựng CNXH trên cả nước.
Người dân tập trung trước trụ sở TTXVN tại số 5 Lý Thường Kiệt để nghe tin chiến thắng ngày 30/4/1975. Ảnh: TTXVN
Góp phần vào thắng lợi đó, gần 260 cán bộ, phóng viên, nhân viên của TTXVN đã anh dũng hy sinh; nhiều người để lại một phần thân thể ở chiến trường và không ít người mang trong mình bệnh tật do phơi nhiễm chất độc hoá học. Đây là một con số không nhỏ đối với một cơ quan báo chí, thể hiện sự khốc liệt của cuộc chiến và tấm lòng tận hiến của những người làm báo cách mạng trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.
Những đóng góp của TTXVN trong thời chiến đã góp phần xây dựng nên một "nền báo chí chiến trường kiểu mẫu", vừa gan góc, vừa nhân văn, vừa giàu chất sử thi, vừa gần gũi hơi thở đời sống Nhân dân.
Chuyển mình mạnh mẽ trong dòng chảy đổi mới
Sau ngày đất nước hoàn toàn thống nhất, TTXVN đã nhanh chóng chuyển mình để đáp ứng yêu cầu mới của thời kỳ hòa bình. Không còn bom đạn, nhưng mặt trận thông tin vẫn nóng bỏng và phức tạp trong bối cảnh đất nước bắt đầu công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế.
Ngay từ những năm đầu sau 1975, TTXVN đã tập trung xây dựng lại tổ chức bộ máy, mở rộng mạng lưới phóng viên thường trú trong nước và quốc tế, chuyển đổi phương thức tác nghiệp từ thủ công sang hiện đại... Từng dòng tin phát đi không chỉ phản ánh trung thực đời sống Nhân dân, công cuộc tái thiết đất nước, mà còn góp phần khẳng định vị thế, chủ quyền và hình ảnh của Việt Nam trên trường quốc tế.
Kể từ sau Đại hội VI của Đảng (1986), khi công cuộc đổi mới được khởi xướng, TTXVN đã trở thành một lực lượng chủ lực về thông tin chính thống, cung cấp tư liệu tin cậy cho Đảng, Nhà nước, các cơ quan báo chí trong và ngoài nước. Các bản tin thời sự, phân tích, ảnh báo chí, chuyên đề, video của TTXVN không chỉ lan tỏa qua các kênh truyền thống mà còn được chia sẻ rộng rãi trên các nền tảng, góp phần định hướng dư luận và phản bác thông tin sai lệch.
Hiện nay, TTXVN "là cơ quan thông tấn Quốc gia, cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, thực hiện chức năng đăng, phát thông tin, văn kiện chính thức của Đảng và Nhà nước; cung cấp thông tin phục vụ yêu cầu lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước; phổ biến thông tin phục vụ các cơ quan thông tin đại chúng, công chúng và các đối tượng khác trong và ngoài nước; Công bố những quan điểm chính thống của Nhà nước về các vấn đề thời sự; chỉnh hướng những thông tin không phù hợp với lợi ích quốc gia; phản bác, cải chính những thông tin sai lệch; khi cần thiết ra tuyên bố bác bỏ những thông tin có dụng ý xuyên tạc". (1)
TTXVN là cơ quan báo chí có nhiều sản phẩm và loại hình thông tin nhất cả nước với trên 60 sản phẩm báo chí bằng các loại hình truyền thông. TTXVN là đơn vị báo chí có lực lượng phóng viên tác nghiệp trên khắp mọi miền đất nước và tại hầu hết các địa bàn trọng điểm của thế giới với hệ thống 63 cơ quan thường trú tại các tỉnh, thành phố và 30 cơ quan thường trú ngoài nước đặt tại tất cả 5 châu lục. Ở đâu có kênh phân phối thông tin, ở đó đều đã có thông tin thông tấn.
Ảnh: TTXVN
Với đội ngũ phóng viên, biên tập viên luôn bám sát thực tiễn đời sống kinh tế-xã hội, TTXVN đã có mặt ở mọi nơi: từ đô thị đến bản làng vùng sâu, vùng xa; từ những hội nghị quốc tế đến các điểm nóng thiên tai, dịch bệnh... Hình ảnh phóng viên thông tấn tác nghiệp đa năng đã trở nên quen thuộc với bạn bè đồng nghiệp, đặc biệt là phóng viên thường trú ngoài nước.
Đặc biệt, với vai trò chủ lực của cơ quan báo chí đa phương tiện, TTXVN tiếp tục phát triển theo hướng đảm bảo tính định hướng của thông tin, là kênh thông tin chiến lược, tạo được sự đồng thuận trong xã hội để thực hiện thắng lợi các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước; kịp thời đấu tranh, phản bác các luận điệu sai trái, thù địch. Đối với các tuyến thông tin trọng điểm, TTXVN d mở các dòng sự kiện, tạo điểm nhấn thông tin trên các nền tảng truyền thông; xây dựng và nâng cấp các chuyên trang tích hợp các loại hình thông tin như trang tin https://daihoidang.vn; https://baucuquochoi.vn; cập nhật thông tin trên trang https://nvsk.vnanet.vn; https://chinhsachcuocsong.vnanet; tăng cường thông tin bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên chuyên trang https://happyvietnam.vnanet.vn.
Không dừng lại ở việc thông tin bằng tiếng Việt, TTXVN là một trong những cơ quan báo chí đẩy mạnh truyền thông quốc tế bằng nhiều ngôn ngữ (Anh, Trung, Pháp, Tây Ban Nha và Nga). Qua đó, hình ảnh một Việt Nam hòa bình, đổi mới và hội nhập được quảng bá rộng khắp trên thế giới.
TTXVN còn là kho tư liệu ảnh quốc gia lớn nhất với một triệu kiểu phim tư liệu có giá trị, trong đó có hàng vạn kiểu phim gốc về lịch sử đấu tranh cách mạng của dân tộc, hơn 5.000 kiểu phim về Chủ tịch Hồ Chí Minh và hàng nghìn kiểu phim về cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam. Kho tư liệu này đã trở thành tài sản quý, đóng vai trò quan trọng trong việc gìn giữ ký ức lịch sử và giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ.
Giữ vững vai trò cơ quan thông tấn chủ lực quốc gia
Chuyển mình trong thời đại số, TTXVN đã đi đầu trong việc ứng dụng công nghệ truyền thông hiện đại, triển khai tòa soạn hội tụ, phát triển các nền tảng đa phương tiện đáp ứng xu thế truyền thông mới, đảm bảo phục vụ mọi đối tượng công chúng.
Ngay từ năm 1998 khi Việt Nam mới kết nối mạng internet toàn cầu, TTXVN là một trong những cơ quan báo chí có các trang thông tin điện tử sớm nhất cả nước. Năm 2017, TTXVN đã khai trương trang thông tin infographics.vn, dẫn đầu xu thế báo chí dữ liệu ở Việt Nam. TTXVN cũng đã cho ra mắt nhiều sản phẩm thông tin mới; từng bước thử nghiệm, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quy trình sản xuất như đọc tin đa ngữ, dẫn chương trình một số bản tin... và đã mang lại hiệu quả trong thực tiễn.
Về hạ tầng kỹ thuật, hệ thống xử lý thông tin của TTXVN từ chỗ tạo ra từng "module" cho mỗi loại hình báo chí đã chuyển sang mô hình đa phương tiện, đa nền tảng, tăng cường kết nối giữa các sản phẩm thông tin. Liên kết nội dung và quảng bá chéo đã mở rộng độ bao phủ thông tin, giúp tăng hiệu quả tuyên truyền của thông tin thông tấn. Việc kiên trì số hóa thông tin tư liệu cũng đã giúp TTXVN hình thành cơ sở dữ liệu số phong phú, đa loại hình. Đây chính là nền tảng để TTXVN phát triển các sản phẩm báo chí đa phương tiện, khai thác giá trị gia tăng của báo chí dữ liệu.
Các sản phẩm "breaking news" xuất hiện với tần suất ngày càng cao trên các bản tin thế giới. Các sản phẩm báo chí có cách thể hiện hiện đại như megastory, longform hay đồ họa tương tác là sự tích hợp các loại hình thông tin trên cùng một nền tảng, giúp mang lại trải nghiệm phong phú cho người dùng. Trên cổng thông tin của TTXVN, các loại hình thông tin văn bản, ảnh, video cũng đã được tích hợp cùng nhau để tăng tính tiện ích khi khai thác thông tin; phát triển hệ thống tác nghiệp đa phương tiện tập trung theo mô hình hội tụ nhằm đảm bảo các yếu tố cần thiết cho việc sản xuất nhiều loại hình sản phẩm trên các nền tảng truyền thông khác nhau.
Tại dấu mốc 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam, TTXVN tròn 80 năm ngày thành lập, với những trọng trách mới của một thời kỳ mới. Năm ghi dấu những mốc son lịch sử của đất nước: 80 năm Cách mạng Tháng Tám, Quốc khánh 2/9, Đại hội đại biểu các cấp hướng tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng... TTXVN với vai trò cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, cơ quan báo chí đối ngoại chủ lực quốc gia sẽ tiếp tục truyền đi thông điệp về những nỗ lực và thành tựu của đất nước sau gần 40 năm đổi mới; thể hiện vai trò của báo chí cách mạng trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.
Với bề dày truyền thống, bản lĩnh chính trị vững vàng và khát vọng đổi mới, Thông tấn xã Việt Nam đang tiếp tục khẳng định vai trò là dòng chảy thông tin chính thống, là trụ cột trong hệ thống báo chí quốc gia, sẵn sàng cùng đất nước bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Chú thích:
(1) Nghị định số 27/2025/NĐ-CP ngày 24/2/2025 của Chính phủ: Quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Thông tấn xã Việt Nam
