Tình yêu tuổi mới lớn trong bối cảnh đô thị đương đại

Không đưa người đọc trở về không gian mang đậm tính hoài niệm ở một vùng trung du ngày trước như Đu đưa trên ngọn cây bàng, hoặc đan cài sắc màu huyền ảo chốn núi rừng như trong Cuốn cổ thư của một mẫu thần, lần này Nguyễn Hoàng Diệu Thủy trực tiếp đi vào không gian đô thị đương đại, với những đứa trẻ chớm rung động đầu đời.

Đề tài này đặt ra thách thức cho người viết, vì thiếu độ lùi về thời gian, lạ - mới về không gian dễ dẫn dụ người đọc vào một đời sống khác, viết về cái hiện thời, với những vấn đề của lũ trẻ đang diễn ra, đòi hỏi phải có độ am hiểu nhất định về tâm lý, ngôn ngữ của chúng, mang lại sự hấp dẫn. Nhưng cái khó cũng là cơ hội để Diệu Thủy phát huy thế mạnh của chị. Tình yêu bọ xít (NXB Hội nhà văn, 2025)nhờ vậy mà đầy ắp những cảm xúc hồn nhiên và tiếng cười, trong khi vẫn cài cắm khéo léo những vấn đề xã hội.

Phong phú các cung bậc, sắc màu

Câu chuyện xoay quanh các học sinh lớp A6 ở năm cuối trung học cơ sở, giai đoạn các phụ huynh thường lo sốt vó vì đánh dấu một bước ngoặt chuyển tiếp cho tương lai. Ấy vậy mà, một ngày nọ, bọn trẻ bắt đầu vướng vào "tình yêu bọ xít", bởi rung động cũng có mà hiệu ứng lây lan cũng có, với đủ các cung bậc, màu sắc khác nhau.

Đúng như tên của chương mở đầu, "sách giáo khoa chưa từng nói đến điều mới mẻ này". Sách giáo khoa nào chỉ ra rằng bọn nhóc có thể rung động và "yêu" thật lãng mạn một anh chàng không có gì nổi bật, vì yêu mà chia sẻ từng bữa ăn, giải bài giúp bạn để kiếm một khoản tiền "trang trải tình phí", sau đó lại chia tay nhẹ tênh? Hay câu chuyện kiểu, yêu một "idol" nào đó, thậm chí say mê một nhân vật lịch sử nổi tiếng, thích một ai đó để sau đó thất vọng tan nát chỉ vì… người đó gặm chân gà?

Nhà văn Nguyễn Hoàng Diệu Thủy (thứ 2 từ phải qua) đoạt Khát vọng Dế Mèn lần thứ 2 với tác phẩm "Cuốn cổ thư của một mẫu thần"

Muôn màu muôn vẻ câu chuyện tình yêu: thích một đứa gặp trong game rồi thích nhau thật ngoài đời, ban đầu tưởng ghét nhau hóa ra đã rung động, sau khi trải qua nhiều chuyện đi đến cảm thông và đưa đến "tình yêu bọ xít", vân vân và mây mây. Cách bày tỏ cũng phong phú không ngờ, từ việc tỏ tình ở căng tin, đứa này mua cho đứa kia "một hộp mì tôm và nói tớ thích cậu"; đeo gì đó để "đánh dấu chủ quyền" dù là vòng cho… chó; đến việc nói thẳng băng theo kiểu chị đại "tao cũng thích mày"…

Tình yêu tuổi mới lớn với những hồn nhiên, thậm chí hơi hơi… "vớ vẩn", "ngớ ngẩn" (dĩ nhiên là trong mắt người lớn) đã được tác giả kể một cách hài hước sinh động, đúng kiểu tình yêu tuổi học trò. Những câu chuyện của Thu Ba, Chi, Khánh Vy, Quân "Khồng"… cứ thế đan xen vào nhau với cả vui và buồn, "oan gia ngõ hẹp" dở khóc dở cười, dù là "Như một cơn mưa rào sôi nổi reo vui rồi thoắt chốc biến mất. Nhưng vầng lá lộc vừng vàng tươi rực rỡ thoắt chốc rụng tàn", hay theo kiểu "Một luồng điện xoẹt qua hai đứa, xung quanh bỗng lung linh những đốm sắc màu".

Cứ như thế, những sợi dây tình cảm đa sắc đan dệt, tạo thành bức tranh tình yêu hồn nhiên, những rung động sẽ lưu dấu trong tâm hồn các em suốt cuộc đời.

Những rung động khiến bọn trẻ trưởng thành hơn

Trái lại với những băn khoăn của người lớn, rằng chuyện tình yêu sẽ ảnh hưởng đến chuyện học hành và không tốt cho tương lai, những rung động không chỉ giúp tâm hồn trẻ thơ thêm màu sắc, mà còn giúp chúng trưởng thành hơn.

Dĩ nhiên, không thiếu những ngây ngô của tuổi học trò. Như câu chuyện tình của Tú, vì yêu mà vi phạm nguyên tắc của bản thân cho bạn chép bài, người kể chuyện đã hài hước nhận xét: "Đây là bằng chứng sống động cho thấy rằng một khi có tình yêu đích thực, người ta sẵn sàng từ bỏ các nguyên tắc cá nhân (không cho bạn chép bài), sẵn sàng thách thức quyền lực (cô giáo), ngó lơ điều tiếng xã hội (bạn bè cười chê) và bất chấp lợi ích của bản thân mình (ăn điểm kém)".

Khánh Vy - nhân vật giữ vai trò điểm nhìn chính của câu chuyện - đã đi từ chỗ thành kiến với Quân đến hiểu bạn hơn, cảm thông, từ đó hành động giúp đỡ bạn mình. Cuộc hành trình chinh phục game của kiếm sĩ Hichic cùng người bạn kỳ bí Tóp Mỡ không chỉ là một cuộc chơi mà còn giúp Chi "chị đại" dũng cảm hơn, biết giúp đỡ sẻ chia, bày tỏ bản thân, để cuối cùng nhận được "phần thưởng" là một chàng trai tốt bụng giỏi giang thực sự. Bọn trẻ chơi nhưng biết dừng lại đúng lúc, yêu nhưng không hề sa ngã, như một thông điệp nhẹ nhàng được phát ra: hãy tin ở các con.  Rung động đầu đời là trải nghiệm đáng yêu, các em rung động, và tự mình xử lý ổn thỏa những vấn đề của mình.

Nhà văn Nguyễn Hoàng Diệu Thủy

Bức chân dung người lớn thấp thoáng hiện ra trong sự đối sánh ngầm, có bảo thủ, giáo điều, nhưng không ai đáng ghét, dù là cô Liên dạy địa lý hay giảng đạo lý với điệp khúc ấy thế mà. Thậm chí còn "đáng yêu" trong sự yêu thương, quan tâm đến các em, pha cả chút trẻ con trong tính cách. Thì người lớn nào cũng từng là trẻ con, và bên trong vẫn có đứa trẻ đấy thôi.

Cô giáo chủ nhiệm nghiêm khắc với bài diễn văn mà theo Khánh Vy, "nó liên tưởng đến món cơm nguội cứng ngắc để trong tủ lạnh ba hôm" nhưng cô cũng có tâm hồn fangirl hệt các em, các cô giáo cũng biết đu idol như tụi nó, thầy thể dục tỏa ra hào quang thần tượng ngời ngời trong mắt Châu hóa ra rất đời thường khi tụ tập với bạn bè… Những phụ huynh "đấng bậc" cũng có quá khứ yêu đương rất ra gì và này nọ, biết nghĩ cho con, chia sẻ với con, tiêu biểu là gia đình êm ấm của Khánh Vy.

Gia đình Quân hội đủ những điều kiện khiến những người khác ao ước, có điều bố mẹ không để tâm đến cảm xúc nguyện vọng của con cái, khiến Quân có những lúc "nổi loạn" theo cách của cậu, cuối cùng cũng nhận ra con thực sự cần gì… Soi vào bọn trẻ, người lớn biết điều chỉnh, nhận ra những tiêu cực và sai lầm, để mang lại hạnh phúc thực sự cho các con.

Ngôn ngữ hài hước, sống động

Với Tình yêu bọ xít, Nguyễn Hoàng Diệu Thủy một lần nữa thể hiện sở trường của chị trong nghệ thuật kể chuyện, với những nhân vật giàu cá tính, chi tiết độc đáo, nhất là ngôn ngữ hài hước, sống động.

Tác phẩm "Tình yêu bọ xít"

Chị tỏ ra giỏi nắm bắt cách nói năng, tâm lý tuổi mới lớn, từ cách nói khọt khọt đến đam mê theo đuổi idol, cách cảm, cách nghĩ đậm tính "sớm nắng chiều mưa" của lũ trẻ, qua đó thể hiện cả tính cách ít nhiều trẻ thơ của chính tác giả.

Với các em, cách của Diệu Thủy là gần gũi, sẻ chia, bầu bạn để hiểu chúng hơn là thuyết giảng các bài học, mặc dù không ít chỗ tác giả cài cắm thông điệp cho cả người lớn và trẻ em. Bài văn ra khỏi khuôn sáo của Chi, Ngày thoải mái sáng kiến của Quân, quan điểm của Khánh Vy về bữa cơm gia đình, cũng như bài tranh biện về một thế giới không có bài tập về nhà của Vinh Khánh… gợi mở nhiều suy nghĩ.

Mặc dù các tuyến truyện đan cài, sự chuyển đổi điểm nhìn giữa các nhân vật khiến câu chuyện ít nhiều gây cảm giác thiếu tập trung, mô típ "trước ghét sau yêu", "oan gia ngõ hẹp", hoàn cảnh đứa trẻ dư thừa vật chất thiếu thốn sự quan tâm… không quá khó đoán, nhưng Tình yêu bọ xít của Nguyễn Hoàng Diệu Thủy, với câu chuyện về tình yêu tuổi mới lớn nhẹ nhàng, vui nhộn, là sự bổ sung cần thiết cho mảng đề tài trẻ em trong bối cảnh đô thị đương đại, mang lại không ít thú vị cho người đọc.