Ngày Gia đình Việt Nam là dịp để mỗi người trong chúng ta nhìn lại vai trò thiêng liêng của mái ấm - nơi nuôi dưỡng tâm hồn, hình thành nhân cách, gìn giữ bản sắc văn hóa và nâng đỡ con người qua mọi biến động.
Trong bối cảnh đất nước đang không ngừng đổi mới, hội nhập và phát triển, việc xây dựng gia đình hạnh phúc, tiến bộ không chỉ là khát vọng của mỗi cá nhân, mà còn là mục tiêu chiến lược, lâu dài của quốc gia, vì một xã hội nhân văn, bền vững và thịnh vượng.
Gia đình - "cái nôi" của đạo đức, văn hóa và nhân cách con người Việt Nam
Từ bao đời nay, gia đình luôn là nền tảng của xã hội, là nơi mỗi người sinh ra, lớn lên, học cách yêu thương và sống có trách nhiệm. Trong dòng chảy lịch sử dân tộc, gia đình không chỉ là chốn đi về của mỗi cá nhân, mà còn là nơi gìn giữ những giá trị văn hóa, đạo đức và truyền thống quý báu của người Việt.
Trong tâm thức người Việt, gia đình không chỉ là nơi sinh sống của những người có quan hệ huyết thống, mà còn là trường học đầu tiên dạy chúng ta biết yêu thương, lễ nghĩa, văn hóa, giúp định hình nên nhân cách của mỗi cá nhân. Dù xã hội đổi thay theo từng bước tiến của thời đại, thì ý nghĩa thiêng liêng của hai tiếng “gia đình” vẫn là bất biến.
Ngày Gia đình Việt Nam 28/6. Ảnh: Internet
Ngay từ lời ru đầu đời của mẹ, câu ca dao của bà, đến ánh nhìn nghiêm khắc mà đầy yêu thương của cha… mỗi khoảnh khắc trong gia đình đều góp phần hình thành nên nhân cách và tâm hồn con người. Gia đình là nơi mà trẻ em học cách nói lời “cảm ơn”, “xin lỗi”, biết nhường nhịn, biết tôn trọng, học lễ nghĩa trước khi học chữ. Chính từ mái ấm thân thương ấy, những giá trị đạo đức căn bản đã được nuôi dưỡng, hình thành, từ lòng nhân ái, sự hiếu thảo, tình thủy chung, tinh thần trách nhiệm… tất cả những phẩm chất ấy đã làm nên nhân cách chung của con người Việt Nam qua bao thế hệ.
Không chỉ góp phần hình thành nên nhân cách và tâm hồn con người, gia đình còn là nơi gìn giữ và trao truyền những giá trị văn hóa của dân tộc, dòng họ. Từng phong tục, như làm giỗ tổ tiên, gói bánh chưng ngày Tết, về quê thắp hương mộ ông bà… đều là sợi dây gắn kết các thế hệ, giúp con người không quên cội nguồn. Trong đời sống hiện đại, khi tác động của toàn cầu hóa và công nghệ số ngày càng lớn, thì chính gia đình là “pháo đài” vững chắc để giữ gìn bản sắc văn hóa Việt Nam, chống lại sự phai nhạt của giá trị truyền thống.
Hơn thế nữa, gia đình còn là chốn bình yên nâng đỡ con người vượt qua mọi biến động của cuộc sống. Trong hành trình trưởng thành, ai cũng có lúc đối mặt với thất bại, bệnh tật, khủng hoảng tinh thần… Những lúc ấy, gia đình luôn là nơi sẵn sàng đón ta trở về, yêu thương và sẻ chia. Đó là điểm tựa tinh thần vững chắc, cổ vũ tinh thần, tiếp thêm sức mạnh để mỗi người có thể đứng lên sau những vấp ngã. Nhờ đó, xã hội cũng trở nên nhân văn và bền vững hơn.
Đặc biệt, trong những biến động lớn của lịch sử dân tộc, trong chiến tranh hay thiên tai, dịch bệnh…, gia đình chính là hậu phương vững chắc, là nơi chắt chiu từng bát gạo, gom từng đồng bạc, gửi đến tiền tuyến. Gia đình giữ gìn sự bền bỉ của giống nòi không chỉ bằng sinh học, mà bằng văn hóa, bằng tình yêu thương, sự quan tâm và tinh thần trách nhiệm giữa các thế hệ.
Chỉ thị số 49-CT/TW, ngày 21/2/2005 “Về xây dựng gia đình trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước” khẳng định: “Trải qua nhiều thế hệ, gia đình Việt Nam được hình thành và phát triển với những chuẩn mực giá trị tốt đẹp góp phần xây dựng bản sắc văn hóa dân tộc. Những giá trị truyền thống quý báu như lòng yêu nước, yêu quê hương, yêu thương đùm bọc lẫn nhau, thuỷ chung, hiếu nghĩa, hiếu học, cần cù và sáng tạo trong lao động, bất khuất, kiên cường vượt qua mọi khó khăn, thử thách đã được gia đình Việt Nam gìn giữ, vun đắp và phát huy trong suốt quá trình lịch sử dựng nước và giữ nước”. (1)
Hạnh phúc mẹ và con. Ảnh: Thành Đạt – TTXVN
Suy cho cùng, sự phát triển của xã hội bắt đầu từ từng con người cụ thể và con người ấy được hình thành trong gia đình. Khi mỗi gia đình là một tổ ấm tử tế, gắn bó, yêu thương, thì xã hội ấy mới có thể trở thành một quốc gia thịnh vượng và nhân văn. Do đó, xây dựng gia đình hạnh phúc không chỉ là nhu cầu riêng của mỗi người, mà còn là nền móng của chiến lược phát triển con người Việt Nam toàn diện, phù hợp với định hướng xã hội chủ nghĩa.
Chung tay xây dựng mái ấm hạnh phúc: từ chính sách đến hành động
Ý thức rõ vai trò trung tâm của gia đình trong phát triển bền vững đất nước, ngay từ rất sớm, Đảng và Nhà nước ta đã đề ra nhiều chủ trương, chính sách cụ thể và dài hạn để xây dựng gia đình no ấm, bình đẳng, tiến bộ và hạnh phúc.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh: “Rất quan tâm đến gia đình là đúng và nhiều gia đình cộng lại mới thành xã hội, xã hội tốt thì gia đình càng tốt. Gia đình tốt thì xã hội mới tốt. Hạt nhân của xã hội là gia đình”. (2)
Trong các kỳ Đại hội Đảng, nhất là từ Đại hội VI đến nay, Đảng ta luôn khẳng định vai trò nền tảng của gia đình trong sự phát triển xã hội. Việc xây dựng gia đình văn hóa, hạnh phúc, tiến bộ được xem là yếu tố then chốt để phát triển đất nước. Đại hội XIII của Đảng chỉ rõ cần tập trung “phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam trong thời kỳ mới” (3); “thực hiện các chuẩn mực văn hóa gia đình Việt Nam ấm no, hạnh phúc, tiến bộ và văn minh” (4).
Các gia đình tham gia trò chơi bước chân yêu thương. Ảnh: Danh Lam - TTXVN
Đặc biệt, ngày 30/12/2021, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 2238/QĐ-TTg phê duyệt “Chiến lược phát triển gia đình Việt Nam đến năm 2030”, trong đó tiếp tục nhấn mạnh quan điểm xác định gia đình là tế bào của xã hội, môi trường nuôi dưỡng và giáo dục nhân cách, giữ gìn văn hóa dân tộc, nền tảng xây dựng xã hội hạnh phúc. Chiến lược nhấn mạnh việc xây dựng gia đình no ấm, hạnh phúc là mục tiêu và động lực của phát triển bền vững, đồng thời đề cao vai trò gia đình trong giáo dục sớm, hình thành con người toàn diện, trở thành trung tâm và nguồn lực quan trọng trong sự nghiệp phát triển đất nước.
Cùng với chủ trương của Đảng, hệ thống pháp luật hướng tới xây dựng hệ giá trị gia đình Việt Nam tiến bộ, văn minh cũng đã được ban hành khá toàn diện. Đó là: Luật Hôn nhân và gia đình (2000), Luật Bình đẳng giới (2006), Luật Phòng, chống bạo lực gia đình (2007), Luật Người cao tuổi, Luật Trẻ em (2016)… cùng các thông tư, nghị định, pháp lệnh hướng dẫn thi hành, đảm bảo những điều kiện tốt nhất để mọi gia đình đều được bình đẳng, đều có cơ hội phát triển.
Thời gian qua, nhiều phong trào thi đua liên quan đến việc lan tỏa những giá trị tốt đẹp của gia đình cũng được các địa phương triển khai thực hiện. Tiêu biểu như các phong trào: Phụ nữ tích cực học tập, lao động sáng tạo, xây dựng gia đình hạnh phúc; Xây dựng gia đình 5 không, 3 sạch; mái ấm nhỏ bé ấy ông bà, cha mẹ mẫu mực, con cháu thảo hiền; Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa, đô thị văn minh; Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới… Qua đó, tạo chuyển biến sâu sắc trong nhận thức của người dân về vai trò, vị trí của gia đình, mang lại những hiệu ứng tích cực, giúp mỗi người thêm trân trọng, giữ gìn những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc, dòng họ.
Nhiều gia đình đưa các em nhỏ đi chơi trên phố đi bộ hộ Gươm. Ảnh: Thành Đạt - TTXVN
Trên cơ sở thực hiện các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, công tác xây dựng gia đình đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Nhận thức của các cấp, ngành và người dân về vai trò gia đình ngày càng nâng cao. Kinh tế hộ gia đình, tư nhân phát triển, nhiều gia đình thoát nghèo, vươn lên làm giàu chính đáng. Công tác an sinh xã hội, chăm sóc trẻ em, người cao tuổi được chú trọng. Bình đẳng giới, quyền trẻ em, vai trò phụ nữ trong gia đình và xã hội được đề cao. Các giá trị tốt đẹp như yêu thương, chia sẻ, thủy chung, bình đẳng trong hôn nhân… tiếp tục được giữ gìn và phát huy. Những thành tựu này đã góp phần tích cực vào quá trình phát triển kinh tế-xã hội, xây dựng, phát triển văn hóa và con người Việt Nam.
Tuy nhiên, trong dòng chảy phát triển và hội nhập, gia đình Việt Nam cũng đang phải đối mặt với nhiều thách thức. Mô hình gia đình truyền thống dần thu hẹp, sự kết nối giữa các thế hệ suy giảm, trong khi tỷ lệ ly hôn, đặc biệt ở giới trẻ, có xu hướng gia tăng. Nhịp sống hiện đại, áp lực kinh tế và sự chi phối của công nghệ khiến thời gian dành cho nhau trong gia đình ngày một ít đi, làm phai nhạt các giá trị văn hóa, đạo đức. Bên cạnh đó, tình trạng bạo lực gia đình vẫn diễn ra, cho thấy nhu cầu cấp thiết phải có những giải pháp cụ thể, thiết thực hơn để giữ gìn và phát huy vai trò nền tảng của gia đình trong xã hội đương đại.
Bên cạnh sự vào cuộc của Nhà nước và tổ chức đoàn thể, điều quan trọng nhất vẫn là sự thay đổi từ mỗi gia đình, mỗi người. Trong đó, cha mẹ cần được trang bị kỹ năng làm gương, thấu hiểu và tôn trọng lẫn nhau; con cái cần được dạy cách lắng nghe, chia sẻ, biết ơn và giữ gìn tình thân. Không có một gia đình hạnh phúc nào hình thành chỉ bằng lý thuyết, mà phải được vun đắp mỗi ngày bằng yêu thương, bằng sự kiên nhẫn, bằng niềm tin. Gia đình chỉ tồn tại nếu mỗi thành viên ý thức được vai trò của mình, dành thời gian cho nhau, cùng trò chuyện, cùng ăn cơm và nắm tay nhau đi qua những sóng gió cuộc đời.
Trong dòng chảy hội nhập và phát triển, gia đình vẫn giữ vai trò là điểm tựa tinh thần, là môi trường đầu tiên nuôi dưỡng nhân cách và gìn giữ những giá trị văn hóa dân tộc. Những nỗ lực của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội trong việc hoàn thiện chính sách, thúc đẩy các phong trào xây dựng gia đình văn hóa đã tạo nền tảng vững chắc để mỗi gia đình có điều kiện phát triển hài hòa, bền vững. Song hành với đó, mỗi gia đình, từ cha mẹ đến con cái, cần chủ động gìn giữ và bồi đắp hạnh phúc gia đình bằng tình yêu thương, sự sẻ chia và trách nhiệm. Xây dựng gia đình Việt Nam hạnh phúc, tiến bộ, văn minh không chỉ là nghĩa vụ đạo đức, mà còn là trách nhiệm công dân, vì đó chính là nền móng bền vững cho một đất nước phồn vinh, thịnh vượng.
(1): Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đảng Toàn tập, NXB Chính trị quốc gia-Sự thật, Hà Nội, 2016, t. 64, tr. 126-127
(2): Hồ Chí Minh toàn tập, NXB Chính trị quốc gia-Sự thật, Hà Nội, 2011, t.12, tr. 300
(3) (4): Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, NXB Chính trị quốc gia-Sự thật, Hà Nội, 2021, t. I, tr. 143, 143
