"Dòng chảy" trà Việt Nam đương đại (kỳ 3): Tinh hoa từ đồng bằng sông Hồng

Về với đồng bằng sông Hồng, về với mảnh đất phù sa màu mỡ đã nuôi dưỡng bao thế hệ, ta tìm thấy một không gian trà thanh lịch, tinh tế đến nao lòng. 

Nơi đây, trà không chỉ là một thức uống, mà đã được nâng tầm thành nghệ thuật của hương và nước, nơi những bí mật cổ kính được gìn giữ qua bao đời, thấm đẫm trong từng nếp nhà xưa, từng góc phố trầm lắng.

Từ những buổi sớm mai giọt sương còn vương trên lá sen, đến những đêm trăng thanh ướp trà, văn hóa trà đồng bằng sông Hồng là một bức tranh sống động, ẩn chứa vẻ đẹp bình dị mà sâu lắng, nơi tâm hồn người Việt Nam tìm thấy sự an yên và tự hào về một di sản độc đáo, nơi hương hoa thoảng bay quyện vào không gian, trở thành một phần không thể thiếu của cuộc sống.

Nghệ thuật ướp trà: Giao duyên thơm ngát giữa đất trời

Nếu có một nghệ thuật trà nào tiêu biểu cho sự tinh tế của đồng bằng sông Hồng, đó chính là nghệ thuật ướp trà - một giao duyên thơm ngát giữa hương hoa và vị trà, một bí truyền được gìn giữ bằng những bàn tay vàng.

Từ bao đời nay, những nghệ nhân tài hoa đã biến trà thành những tuyệt phẩm hương thơm, không chỉ là trà sen Hồ Tây trứ danh mà còn cả trà ướp hoa ngâu, hoa sói, hoa nhài, hoa cúc, hay trà bưởi thanh khiết. Mỗi loại hoa mang một sắc hương riêng, được "kết duyên" với trà theo những bí quyết gia truyền, đòi hỏi sự kỳ công và tỉ mỉ đến từng chi tiết, từng khoảnh khắc.

Nghệ nhân trà Hoàng Anh Sướng với các thao tác ướp trà sen. Ảnh: NVCC

Trong kho tàng trà Việt, trà ướp sen sừng sững như một đỉnh cao của sự tinh xảo, một tuyệt tác của hương vị và lòng kiên nhẫn, nơi sự thuần khiết của thiên nhiên hòa quyện cùng bàn tay tài hoa của nghệ nhân. Để có được một ấm trà sen chuẩn vị, thơm lừng, quyến rũ đến mê hoặc, người nghệ nhân phải thực hiện một nghi thức công phu, bắt đầu từ những khoảnh khắc đẹp nhất của tự nhiên.

Hành trình ấy khởi điểm vào lúc rạng đông, khi vạn vật còn chìm trong giấc ngủ say và không khí mang theo hơi mát của sương đêm. Đó là thời điểm những đóa sen Bách Diệp quý hiếm vừa hé nụ e ấp trên mặt hồ, những cánh hoa còn đọng những giọt sương long lanh như hạt ngọc. Người nghệ nhân, với ánh mắt tinh tường và động tác nhẹ nhàng như sợ làm tan đi phép màu, cẩn trọng chèo thuyền lá sen giữa làn nước tĩnh lặng. Từng cánh sen hồng ngọc được nâng niu, khẽ khàng tách nhẹ, hé mở phần nhụy vàng óng ả.

Rồi, bằng đôi tay khéo léo và tấm lòng thành kính, từng lớp trà Shan Tuyết cổ thụ đã được sấy khô, ủ kỹ, được đưa vào giữa những cánh sen thanh khiết. Trà và sen ôm ấp lấy nhau, và những cánh sen lại được khéo léo khép kín lại như thể chưa từng bị lay động. Ấm trà sen đó, tựa như một viên ngọc quý, sẽ được đặt trở lại trên mặt hồ, nằm im lìm suốt một đêm dài dưới ánh trăng thanh dịu vợi. Trong đêm vắng, trà sẽ "ngậm" lấy hương sen tinh túy, thanh khiết, chắt lọc từng giọt hương thơm dịu dàng nhất từ sâu thẳm nhụy sen, hòa quyện vào từng sợi trà. Đây không chỉ là kỹ thuật, mà là một nghệ thuật giao duyên giữa trà và hoa, giữa con người và tự nhiên, tạo nên một thức uống không chỉ đơn thuần là trà, mà là cả một bầu trời hương sắc và triết lý sống.

Ướp trà sen. Ảnh: Đỗ Công

Công đoạn này được lặp đi lặp lại nhiều lần, đôi khi đến hàng chục lần, để hương sen thấm sâu vào từng cánh trà, tạo nên một hương thơm thoang thoảng, quyến rũ đến lạ kỳ. Mỗi lá trà sau khi ướp không chỉ thơm lừng mà còn ánh lên màu xanh của sen, như một minh chứng cho sự kỳ công đến mức gần như thiền định, một nỗ lực biến hoa thành tinh hoa.

Thương hiệu Chính Thái là một trong những cái tên đã gìn giữ và phát triển nghệ thuật ướp trà sen, trà hoa truyền thống này. Họ không chỉ giữ hương mà còn giữ hồn của trà Việt Nam, mang đến những thức quà tinh túy, khiến bất cứ ai thưởng thức cũng phải trầm trồ ngưỡng mộ. Hương trà sen tinh khiết, trà hoa sói nồng nàn, hay trà nhài thanh thoát không chỉ là thức uống mà là một trải nghiệm văn hóa sâu sắc, một di sản được nâng niu bằng những bàn tay vàng và tâm huyết của nhiều thế hệ.

Huyền thoại "kinh niên thủy" và nước sương lá sen

Trong nghệ thuật trà của đồng bằng sông Hồng, không chỉ hương trà mà "nước" cũng là một bí mật được giữ gìn qua bao đời, tạo nên chiều sâu và sự thanh khiết tuyệt đối cho chén trà. 

Người xưa có câu "Nhất thủy, nhì trà, tam pha, tứ ấm", đủ thấy vai trò tối thượng của nước trong việc làm nên chén trà hoàn hảo. Và hai loại nước được xem là "kinh điển" nhất, được các trà nhân chân chính khao khát, chính là "kinh niên thủy" và "nước sương vương đọng trên lá sen" – những huyền thoại về sự tinh túy của đất trời.

Trà ướp sen Hồ Tây. Ảnh: Lương Đình Khoa

Kinh niên thủy không phải là loại nước bình thường, mà là nước mưa tinh khiết hứng từ lâu năm, được cất giữ cẩn thận trong các chum vại sành đặt nơi kín đáo, tránh ánh sáng mặt trời. Người xưa tin rằng, qua thời gian lắng đọng trong lòng chum vại, nước mưa sẽ trở nên "linh khiết" và mang một năng lượng đặc biệt, giúp khơi dậy trọn vẹn hương vị thâm trầm nhất của trà. Để có được "kinh niên thủy" là cả một sự kỳ công và kiên nhẫn phi thường, một tâm thế chờ đợi đầy thiền định mà chỉ những trà nhân thực sự tâm huyết mới có thể thực hiện, bởi họ hiểu rằng, sự tinh hoa không thể vội vàng.

Còn nước sương vương đọng trên lá sen lại là một huyền thoại khác, tượng trưng cho sự tinh túy và thanh khiết bậc nhất của vũ trụ. Giai thoại kể rằng, vào những đêm hè cuối tháng năm, đầu tháng sáu, khi sen Hồ Tây vào độ đẹp nhất, người trà nhân sẽ thức dậy từ rất sớm, mang theo những chiếc bình gốm nhỏ, nhẹ nhàng gạt từng giọt sương long lanh còn đọng trên những lá sen lớn, xanh biếc. Từng giọt sương trong vắt ấy mang theo hương sen thoang thoảng, hòa quyện với sự trong lành của đất trời, tạo nên một loại nước pha trà thượng hạng, giúp trà ướp sen bộc lộ hết vẻ đẹp huyền diệu của mình. 

Trà sen Hồ Tây. Ảnh: Nguyễn Cao Sơn

Đó không chỉ là việc lấy nước, mà là một sự giao cảm tinh tế giữa con người và tự nhiên, một bí thuật chỉ dành cho những tâm hồn biết trân trọng và kiên nhẫn, để rồi mỗi chén trà trở thành một tác phẩm nghệ thuật, một hơi thở của hồn Việt.

Dòng chảy vĩnh cửu của tinh hoa trà Việt Nam

Giữa những biến đổi không ngừng của thời gian, ở đồng bằng sông Hồng vẫn có những gia đình, những tiệm chè truyền thống kiên định giữ lửa nghề, như một minh chứng cho sức sống bền bỉ và mãnh liệt của văn hóa trà Việt Nam. Họ không chỉ đơn thuần kinh doanh, mà còn mang trong mình khát vọng hồi sinh danh trà Mạn Hảo, miệt mài tìm kiếm lại những dấu vết, những công thức đã thất truyền, như một sứ mệnh thiêng liêng. Đó là một hành trình bền bỉ, để giữ gìn một di sản quý giá. 

Không ít các nghệ nhân trà như Ngô Thúy Hà, Nguyễn Cao Sơn, Hoàng Anh Sướng, Sương Mai, Nguyễn Thu Trang, Đỗ Công… phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt, với những thay đổi nhanh chóng trong thị hiếu của người tiêu dùng, nhưng niềm tin vào giá trị đích thực của trà truyền thống không bao giờ tắt. Chính sự tâm huyết, lòng kiên định và tình yêu sâu sắc dành cho trà đã giúp họ vượt qua mọi khó khăn, mang đến cho người yêu trà những sản phẩm chất lượng, đồng thời góp phần không nhỏ vào việc bảo tồn và phát huy nét đẹp của trà đồng bằng sông Hồng. 

Nhiều người trẻ ngày nay quan tâm tìm hiểu, thưởng thức, tìm về với văn hóa trà Việt Nam. Ảnh: Nguyễn Cao Sơn

Các thế hệ nghệ nhân trà Việt Nam hôm nay không chỉ bán trà, họ đang kể một câu chuyện về lòng trung thành với truyền thống, về một gia phả trà luôn cháy bỏng khát vọng giữ gìn những giá trị tinh hoa của cha ông, để hương trà Việt Nam mãi mãi lan tỏa.

***

Một dòng chảy văn hóa tinh tế, thanh tao và sâu sắc, thấm đẫm trong từng ngóc ngách của cuộc sống vẫn âm thầm lan tỏa với trà của vùng đồng bằng sông Hồng. Nơi đây, từ nghệ thuật ướp trà công phu với hương sen thanh khiết, hương hoa nồng nàn, đến bí thuật "thủy pháp" huyền thoại, tất cả đã tạo nên một bức tranh toàn diện về trà Việt, thể hiện sự khéo léo, tỉ mỉ và tâm hồn thi vị của người dân nơi đây.

Trà đồng bằng sông Hồng không chỉ là một thức uống, mà là một di sản sống, một phần hồn cốt của văn hóa Việt Nam, là minh chứng cho sự kiên trì gìn giữ những giá trị truyền thống qua bao thăng trầm lịch sử.

Vẻ đẹp của nó nằm ở sự kết nối chặt chẽ giữa con người và thiên nhiên, giữa quá khứ và hiện tại. Việc bảo tồn và phát huy những tinh hoa này không chỉ là trách nhiệm, mà còn là niềm tự hào của mỗi thế hệ. Để hương trà vùng châu thổ mãi lan tỏa, vĩnh cửu trong tâm thức người Việt Nam và vươn xa hơn nữa, kể câu chuyện về một bản sắc văn hóa độc đáo, đầy quyến rũ, là niềm kiêu hãnh của quốc gia trên trường quốc tế.

(Còn tiếp)