Việc mua bán và hồi hương di vật, cổ vật quý, bảo vật quốc gia về nước là một trong những nội dung được các đại biểu quan tâm tại phiên thảo luận của Quốc hội về Luật Di sản văn hóa sửa đổi, ngày 26/6.
Theo dự thảo, trường hợp di vật, cổ vật được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xác định, đề xuất phương án thu hồi, mua ở nước ngoài về, Thủ tướng Chính phủ sẽ quyết định việc thu hồi hoặc dùng ngân sách Nhà nước mua, đưa về Việt Nam.
Di vật, cổ vật được tổ chức, cá nhân mua, đưa về nhằm lưu giữ, trưng bày không vì lợi nhuận hoặc hiến tặng cho Nhà nước thì được hưởng chế độ ưu đãi về thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng và các loại thuế, phí liên quan khác.
Thượng tọa Thích Đức Thiện tại phiên họp. Ảnh: Media Quốc hội
Thượng tọa Thích Đức Thiện (Phó chủ tịch Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam) đồng tình với đề xuất này. Ông cho rằng quy định như dự thảo tạo cơ chế khuyến khích tổ chức, cá nhân mua, hiến tặng, chuyển giao cho Nhà nước. Tuy nhiên, ông cho rằng Chính phủ cần xây dựng chiến lược riêng cho việc hồi hương các hiện vật này.
Đại biểu Trần Thị Thu Đông (Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam) đề nghị điều kiện để hưởng ưu đãi phải rõ ràng, có cơ chế đặc thù giúp đơn giản hóa thủ tục, tạo điều kiện thuận lợi. Cùng đó, việc mua bán nên được thực hiện tại các trung tâm giao dịch, đấu giá cổ vật. Việc này vừa đảm bảo công tác quản lý Nhà nước, lợi ích của các bên liên quan và minh bạch về thuế và giá.
Ấn ngọc Đại Nam thụ thiên vĩnh mệnh truyền quốc tỷ thời Nguyễn (1847) được công nhận là bảo vật quốc gia năm 2017. Ảnh: Bảo tàng Lịch sử Quốc gia
Trong khi đó, đại biểu Sùng A Lềnh (Phó đoàn Lào Cai) nói theo Hiến pháp, vấn đề về thuế phải được quy định trong luật. Hiện nay thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng và các loại thuế khác đang được điều chỉnh trong các luật chuyên ngành.
"Ưu đãi thuế đối với di vật, cổ vật được đưa về Việt Nam theo pháp luật nào? Dự thảo luật không quy định cụ thể cũng không dẫn đến luật chuyên ngành về thuế là không rõ ràng", đại biểu nêu băn khoăn.
Ông đề nghị làm rõ nội hàm chính sách của quy định nêu trên để có quy định cụ thể về ưu đãi, bảo đảm tính khả thi. Trường hợp ưu đãi khác luật thuế, Chính phủ cần đề xuất sửa đổi, bổ sung luật liên quan cho đồng bộ.
Quy định trong việc đăng ký sở hữu di vật, cổ vật cũng được các đại biểu bàn luận. Theo ông Thích Đức Thiện, Nhà nước khuyến khích tổ chức, cá nhân đăng ký với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch sở tại. Cơ quan quản lý sẽ nhận diện qua mã số, xây dựng bộ dữ liệu di sản.
Dự thảo cũng cần bổ sung điều khoản ràng buộc việc đăng ký di vật, cổ vật với quyền, lợi ích của chủ sở hữu khi tham gia thị trường trao đổi, mua bán, trưng bày. Theo đại biểu này, cơ sở dữ liệu sẽ giúp giám sát chặt chẽ, ngăn ngừa vấn nạn đánh cắp di vật, cổ vật trong các di tích và "chảy máu cổ vật ra nước ngoài".
Bà Trần Thị Thu Đông nhìn nhận di vật, cổ vật là một loại tài sản do đó không thể cấm chuyển nhượng. Tuy nhiên, bà cũng đề nghị quản lý chặt việc chuyển nhượng, tránh tình trạng bảo vật quốc gia bị bán ra nước khác.
Thời gian qua, cổ vật của Việt Nam liên tục bị chào bán ở thị trường quốc tế. Tháng 10/2021, mũ quan triều Nguyễn đạt mức 600.000 euro (15,7 tỷ đồng) trong phiên đấu giá cổ vật tại Tây Ban Nha. Tháng 6/2022, bát ngọc được giới thiệu của vua Tự Đức đạt 845.000 euro (20,7 tỷ đồng) trong phiên của Drouot. Cuối tháng 11/2022, hãng Millon của Pháp chào bán ấn Hoàng đế chi bảo của vua Minh Mạng với giá 2-3 triệu euro (48 đến 72 tỷ đồng). Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch đã đàm phán thành công để chuyển giao ấn về Việt Nam.
Ấn vàng "Hoàng đế chi bảo" được trưng bày ở Bảo tàng Hoàng gia Nam Hồng tại Từ Sơn, Bắc Ninh sau khi hồi hương. Video: Huy Mạnh
Theo báo cáo của Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, cả nước đã có 265 bảo vật, nhóm hiện vật được Thủ tướng công nhận là bảo vật quốc gia. Trong đó, 153 bảo vật được lưu giữ, bảo quản, trưng bày tại các bảo tàng.
Luật Di sản văn hóa được Quốc hội khóa 10 thông qua tại kỳ họp thứ 9, tháng 6/2001, được sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2009. Sau hơn 20 năm áp dụng, các quy định trong luật đã bộc lộ hạn chế. Một số nội dung chưa cụ thể, khó thực hiện như trình tự, thủ tục hủy bỏ xếp hạng, ghi danh di sản, bảo vật quốc gia; quy trình tiếp nhận giao nộp, quản lý hiện vật, di vật, cổ vật; tiêu chuẩn, định mức bảo quản, tu bổ và phục hồi di tích; chế độ đặc biệt đối với việc bảo vệ và bảo quản bảo vật quốc gia.
Sơn Hà
