1. Những thứ không cần thiết
Tác giả Lưu Vũ Tích từng viết: “Sơn bất tại cao, hữu tiên tắc danh. Thủy bất tại thâm, hữu long tắc linh” – núi không cần cao, có Tiên thì được gọi tên; sông chẳng cần sâu, có Rồng thì trở nên linh thiêng. Câu nói ấy nhấn mạnh: giá trị thực sự không nằm ở vật chất hay số lượng, mà ở bản chất và tinh thần bên trong.
Trong nhà, những món đồ vô dụng không chỉ chiếm diện tích mà còn khiến không gian trở nên bí bách, cản trở dòng chảy của năng lượng tích cực. Việc cố giữ lại những thứ “biết là không cần nhưng vẫn không bỏ” thường xuất phát từ nỗi sợ mất mát hoặc tâm lý bám víu quá khứ – vô tình biến ngôi nhà thành một nhà kho nặng nề cả vật lý lẫn tâm hồn.
Từ Thoreau trong Walden, Đào Uyên Minh với hình ảnh “hái cúc dưới hàng rào”, đến triết lý “sở hữu ít, sống nhiều” của chủ nghĩa tối giản – tất cả đều khuyến khích ta buông bỏ cái thừa để giữ lại sự nhẹ nhõm và tự do bên trong.
Người xưa nói: “Lưu thủy bất hủ, hộ xu bất lâu, động dã” – nước chảy thì không hôi, then cửa luôn chuyển động thì không mục nát. Cũng vậy, không ngừng loại bỏ những thứ cũ kỹ, không cần thiết chính là cách giúp cuộc sống luôn tươi mới, hanh thông và đầy sinh khí.
Tác giả Lưu Vũ Tích từng viết: “Sơn bất tại cao, hữu tiên tắc danh. Thủy bất tại thâm, hữu long tắc linh” – núi không cần cao, có Tiên thì được gọi tên; sông chẳng cần sâu, có Rồng thì trở nên linh thiêng. 2. Thức ăn dư thừa
“Nhất chúc nhất phạn, đương tư lai xứ bất dị” – từng bát cơm, chén cháo đều là kết tinh của mồ hôi công sức, phải biết trân trọng – lời răn dạy từ Châu Tử Gia Huấn vẫn còn nguyên giá trị. Lãng phí thực phẩm không chỉ là sự phung phí tài nguyên mà còn phản ánh lối sống thiếu trách nhiệm, dễ dẫn đến suy thoái cả vật chất lẫn tinh thần.
Từ Ai Cập cổ đại với nghi lễ tri ân thần Osiris – vị thần nông nghiệp, đến lời nhắc của Socrates: “Hài lòng là của cải thật, xa xỉ là nghèo đói giả tạo” – các nền văn minh đều coi trọng sự tiết chế. Trong thơ của Pablo Neruda hay sách hiện đại như The Omnivore’s Dilemma của Michael Pollan, người ta tìm thấy vẻ đẹp giản dị trong ăn uống và lòng biết ơn với thiên nhiên.
Kinh Dịch dạy ăn uống phải điều độ để dưỡng sinh. Triết gia Seneca cũng từng nói: “Không phải thứ bạn ăn, mà là thứ bạn tiêu hóa mới giúp bạn khỏe mạnh.” Từ Đông sang Tây, cổ kim đều thống nhất một điều: ăn đủ, ăn đúng không chỉ tốt cho sức khỏe mà còn là cách nuôi dưỡng đạo đức và gìn giữ phúc đức.
Ngày nay, thói quen tích trữ thực phẩm quá mức, sử dụng đồ dùng một lần, và lãng phí đồ ăn đang tạo áp lực nặng nề lên môi trường sống. Điều này đi ngược lại tinh thần xưa – nơi con người sống tiết chế, biết ơn và hòa hợp cùng thiên nhiên.
“Nhất chúc nhất phạn, đương tư lai xứ bất dị” – từng bát cơm, chén cháo đều là kết tinh của mồ hôi công sức, phải biết trân trọng – lời răn dạy từ Châu Tử Gia Huấn vẫn còn nguyên giá trị. 3. Cảm xúc tiêu cực
Daniel Goleman – nhà tâm lý học nổi tiếng với cuốn Trí tuệ cảm xúc – từng nói: “Chìa khóa của thành công và hạnh phúc không nằm ở chỉ số IQ, mà ở khả năng quản trị cảm xúc.” Khi con người kiểm soát được cảm xúc, cuộc sống không chỉ trở nên hài hòa, bình an hơn mà các mối quan hệ cũng được củng cố vững chắc.
Người xưa có câu: “Một nụ cười trẻ ra mười tuổi, một nỗi buồn bạc mái đầu”. Cảm xúc tích cực không chỉ nuôi dưỡng tinh thần mà còn giúp cơ thể khỏe mạnh. Ngược lại, những suy nghĩ tiêu cực kéo dài sẽ âm thầm bào mòn nghị lực, khiến cuộc sống u ám và dễ rơi vào bế tắc.
Virginia Woolf, trong To the Lighthouse, từng viết: “Khi gột sạch nỗi buồn, ta có thể nghe thấy tiếng thì thầm của cuộc sống”. Một lời nhắn nhủ nhẹ nhàng nhưng sâu sắc: hãy học cách buông bỏ những tổn thương, để lắng nghe vẻ đẹp thầm lặng của cuộc đời.
Phật giáo dạy rằng: muốn vượt qua cảm xúc tiêu cực, con người cần thực hành chánh niệm, nuôi dưỡng từ bi. Trong Kinh Pháp Cú có câu: “Nếu tâm an, vạn sự an” – khi nội tâm tĩnh lặng, thế giới bên ngoài cũng trở nên nhẹ nhàng.
Văn học cũng không ít lần lên tiếng cảnh báo. Trong Anna Karenina, Tolstoy đã khắc họa sức tàn phá của ghen tuông và bất mãn – những cảm xúc nếu không kiểm soát sẽ như dòng nước ngầm, âm ỉ và đầy nguy cơ nhấn chìm đời người trong bi kịch.
4. Nợ nần
“Đừng để ví tiền của bạn trở thành khu vườn mọc đầy hối tiếc” – câu nói hiện đại ấy nhắc lại tinh thần của Shakespeare: “Người vay nợ trở thành nô lệ của chủ nợ.” Nợ nần không chỉ là gánh nặng vật chất, mà còn là xiềng xích vô hình trói buộc tự do và tinh thần.
Trong Gulliver’s Travels, Jonathan Swift dùng hình ảnh người khổng lồ bị trói bởi vô số sợi dây nhỏ để ẩn dụ về nợ nần: tưởng như không đáng kể, nhưng tích lũy lâu ngày sẽ khiến con người không thể cất bước chủ động trong đời sống.
Tục ngữ phương Tây có câu: “Không phải tiền bạc, mà chính lòng tham là cội nguồn của mọi tội lỗi.” Biết phân biệt giữa nhu cầu thực sự và ham muốn phù phiếm sẽ giúp ta tránh xa cái bẫy tiêu dùng thiếu kiểm soát – nơi khởi nguồn của nợ.
Trong truyện ngụ ngôn Aesop, có chú chim đánh đổi bộ lông lộng lẫy để lấy tiền, rồi đánh mất luôn khả năng bay. Một minh họa sắc sảo cho hậu quả của việc chạy theo chủ nghĩa hưởng thụ mà đánh mất giá trị cốt lõi của chính mình.
Người xưa có câu: “Thủy tích thạch xuyên” – nước nhỏ nhưng chảy mãi cũng xuyên qua đá, biểu trưng cho sức mạnh của sự bền bỉ. Trong Eugénie Grandet của Balzac, người cha keo kiệt tuy bị chỉ trích, nhưng cách ông tích lũy từng đồng lại phản ánh một chân lý: tài chính bền vững là nền tảng của tự do.
Khổng Tử từng dạy: “Quân tử yêu tiền, nhưng lấy tiền phải chính đáng.” Kiếm tiền chân chính, chi tiêu hợp lý, đầu tư thông minh không chỉ giúp bảo vệ bản thân, mà còn là cách vun đắp tương lai cho gia đình.
Bởi lẽ, một nền tảng tài chính vững chắc không chỉ là sự bảo đảm cho cuộc sống an ổn, mà còn là chiếc nôi nuôi dưỡng những ước mơ, như lời Kinh Thánh từng viết: “Gia đình là bến đỗ của tâm hồn, là điểm bắt đầu của mọi giấc mơ.”
