Từng có câu hỏi trên mạng xã hội thu hút sự chú ý: Cách nuôi dạy nào dễ dàng để "hủy hoại" một đứa trẻ? Câu trả lời được đồng tình nhất là: "Kiểm soát nó".
Trong quá trình giáo dục con cái, nhiều bậc cha mẹ đã quen với việc lấy danh nghĩa "yêu thương con" hoặc dùng uy quyền phụ huynh để kiểm soát, thậm chí "đặt" mọi mong muốn, hối tiếc chưa được thực hiện của mình lên đầu con.
Điều này khiến con cái sẽ cảm thấy bị "xâm chiếm". Vì bản năng tồn tại của cá nhân, trẻ sẽ nổi loạn, bỏ chạy, chống đối cha mẹ trong mọi việc; Hoặc "bao bọc và phong ấn" cái tôi tự do, tự chủ bên trong bằng một chiếc vỏ, trở nên phục tùng và thiếu sức sống.
Rất nhiều phụ huynh không chấp nhận được việc con mình thua kém bạn bè. Một số cha mẹ tự cho mình quyền hạn can thiệp quá sâu vào đời sống riêng tư của con cái từ học tập cho đến những hoạt động thể thao, giải trí...
Cha mẹ không hiểu con cái, bắt ép chúng lao vào học tập để đạt điểm thật cao. Con cái chẳng thể sẻ chia với cha mẹ mình mà dần dần lao vào bóng tối. Và kết thúc nhận về, đôi khi là những bi kịch không thể có "phép màu" nào cứu vãn.
Những đứa trẻ mắc kẹt trong "chiếc lồng thời gian" của cha mẹ
Có một tập phim được nhiều đứa trẻ đánh giá còn đáng sợ hơn cả phim kinh dị: "Chiếc điều khiển từ xa của mẹ" – một tập phim thuộc series "Con của bạn không phải là con của bạn".
Trong tập phim, mối quan hệ mẹ - con bị bóp méo bởi hệ thống bài kiểm tra chạy theo điểm số, phụ huynh xem đó là giá trị duy nhất của thành công mà phớt lờ sự khác biệt của cá nhân. Đôi khi, phim không chỉ là phim, đây là những vấn đề đã và đang tồn tại thực sự và ai cũng dễ dàng nhận thấy xung quanh mình.
Thoạt nhìn, Pei-wei có một cuộc sống bao nhiêu bạn nhỏ mơ ước. Dù thiếu cha nhưng bà Chen, mẹ Pei-wei chưa bao giờ để con thiếu thốn bất cứ thứ gì.
Sai lầm đến từ một lần, khi để có thể tham gia chuyến tốt du lịch tốt nghiệp, Pei-wei đã sưu tập cả bộ dấu mộc từ các thầy cô trong trường để làm giả bảng điểm cao. Phát hiện ra việc làm của con, bà Chen cảm thấy suy sụp. Và rồi, cuộc gặp gỡ "định mệnh" với người đàn ông bí ẩn cùng chiếc điều khiển từ xa đã cuốn bà Chen vào những mộng tưởng về việc "điều khiển" cuộc sống con trai đi theo kỳ vọng của bản thân mình.
Những ngày sau đó, Pei-wei bàng hoàng nhận ra ngày nào của mình cũng là thứ 4, ngày 7/6. Cuộc sống của Pei-wei, thì ra, đã bị mẹ dùng chiếc điều khiển "tua đi tua lại" chỉ để cậu bé phải nói sự thật về các dấu mộc.
Bà Chen tin rằng chỉ cần cho con cơ hội sửa sai, Pei-wei có thể học cách trung thực; chỉ cần liên tục lặp lại số ngày học 1 bài học, điểm của Pei-wei có thể ngày càng nâng cao. Bà từ chối cho con tham gia chuyến đi tốt nghiệp 3 ngày chỉ có 1 lần trong đời để con tập trung học.
Mọi chuyện dần đi quá xa để rồi khi bà Chen không chấp nhận mối tình đầu của Pei-wei cùng Tiểu Lan và quyết định bấm nút xóa cô bé khỏi cuộc sống con trai mình mãi mãi, Pei-wei đã suy sụp và tìm đến cái chết nhiều lần. Tuy nhiên, chiếc điều khiển ấy lại giúp mẹ cậu "sửa sai" và cứu cậu trở về cuộc sống. Pei-wei từng tuyệt vọng thốt lên: "Mẹ ơi, con còn phải chết bao nhiêu lần nữa?".
Pei-wei lớn lên trong tuyệt vọng, và như mẹ mình mong muốn, có một sự nghiệp thành công và một người bạn gái, nhưng bà Chen đã giúp anh sắp xếp một bữa mai mối khác. Pei-wei không thể thoát khỏi bóng ma quá khứ. Cậu phá vỡ chiếc điều khiển và kết thúc cuộc đời bị kiểm soát đầy nặng nề của mình.
Người con đã trở thành "con rối" của mẹ và trở thành đứa con "ngoan ngoãn", "hợp lý" và "xuất sắc" trong mắt mẹ, mãi mãi sống dưới bóng mẹ.
Bộ phim này khiến người ta ớn lạnh sống lưng. Tình yêu như vậy thật chán nản và ngột ngạt. Đáng tiếc, người mẹ luôn dùng cách riêng của mình để khống chế con, phớt lờ nhu cầu nội tâm của con, thậm chí còn muốn kiểm soát con mình đến hết cuộc đời.
Trên thực tế, có vô số bậc cha mẹ nắm quyền kiểm soát cuộc sống từ xa như vậy. Họ đã vô tình phủ bóng đen lớn lên cuộc đời con cái bằng lời nói và hành động của mình.
Tại sao nhiều bậc cha mẹ thích kiểm soát con?
Ranh giới không rõ ràng
Cha mẹ hy vọng con cái sẽ giỏi hơn mình. Họ tin rằng là những người từng trải, họ đã nắm vững được "mật khẩu" cuộc sống, mục đích ban đầu là giúp con tránh được những đường vòng, tránh những cạm bẫy mà chúng đã sa vào, trở nên tốt đẹp hơn và thành công hơn. Họ muốn con mình sống theo những giá trị chủ đạo suốt đời mà quên rằng mọi trải nghiệm trong cuộc sống đều phải được trẻ tự mình hoàn thiện.
Động lực sinh con của một số bậc cha mẹ là vì họ mong muốn thực hiện được những lý tưởng còn dang dở của mình thông qua con cái. Họ không nhận thức được rằng đứa trẻ là một cá thể độc lập nên họ chuyển những nhu cầu, nỗi lo lắng bên trong của mình sang cho đứa trẻ.
Con thành công thì bạn cũng thành công;
Nếu con bạn thất bại, bạn thất bại.
Nếu một đứa trẻ không sẵn sàng làm theo những kỳ vọng và lý tưởng của mình, trong con mắt của những bậc cha mẹ kiểm soát, điều đó có thể trực tiếp tương đương với việc "làm cho mình thất bại" và bị coi là một "hành vi hung hăng" chống đối.
Lo lắng và lo lắng
Cha mẹ lo lắng cho tương lai của con mình, cảm thấy nếu không quan tâm thì mọi việc sẽ vượt quá tầm kiểm soát, hậu quả sẽ rất khủng khiếp.
Đặc biệt, những bậc cha mẹ có tính cách cầu toàn thường không khoan dung với những tình huống "không hoàn hảo" hoặc "không chắc chắn" nên họ tránh để con mình rơi vào tình huống mà họ cho là có khả năng "nguy hiểm" bằng mọi giá.
Không thể phân biệt giữa tình yêu và sự kiểm soát
Nhiều bậc cha mẹ cũng lớn lên trong mô hình nuôi dạy con đầy kiềm chế và kiểm soát. Phong cách nuôi dạy con này thường được gọi là "yêu thương".
"Bố em làm điều này vì yêu con. Nếu con không phải là con bố mẹ, bố mẹ sẽ không quan tâm như vậy". Theo thời gian, chúng sẽ thấm nhuần sự hiểu biết này và coi việc quan tâm là sự kiểm soát.
Có thể có tình yêu, thậm chí là tình yêu sâu sắc, trong khuôn mẫu này. Nhưng cha mẹ khó có thể tách rời tình yêu thuần khiết khỏi kỷ luật và kiểm soát.
Bệnh tự ái
Cha mẹ tự ái một cách bệnh lý quá coi trọng lời nói, việc làm và phương pháp làm việc của mình và chỉ quan tâm đến suy nghĩ và cảm xúc của bản thân. Họ kiêu ngạo, thích kiểm soát, thiếu đồng cảm, nội tâm thiếu thốn và trống rỗng, nghèo nàn về mặt tình cảm, hoàn toàn phớt lờ sự tồn tại của con cái.
Họ muốn con mình đạt được điều gì đó mà họ có thể khoe khoang, nhưng không chấp nhận việc con mình có những ý tưởng riêng… Họ hiếm khi đứng từ quan điểm của trẻ và thực sự tôn trọng, hiểu và đồng cảm với cảm xúc của trẻ. Họ cho rằng chỉ cần đồng hành, chăm sóc, giáo dục con cái theo ý mình thì con sẽ ngoan hơn con người khác.
Nếu trẻ đạt được điều gì đó là do đã "dạy tốt" và "quản lý trẻ một cách nghiêm khắc". Nếu quy trình không đúng và kết quả không như ý thì đó chắc chắn là vấn đề của chính trẻ!
Cơ chế phòng vệ tâm lý: Tự bảo vệ
Bởi vì nhiều bậc cha mẹ lớn lên trong môi trường bị đàn áp và chế giễu nên họ sẽ từ chối rất nhiều những người yếu đuối và kém cỏi.
Mỗi người đều có cơ chế phòng vệ tâm lý của riêng mình. Khi lớn lên, họ có thể tránh được tổn thương của chính mình trong tiềm thức và có được cảm giác quyền lực bằng cách điều khiển người khác để bảo vệ mình.
Đạt được cảm giác về quyền lực và giá trị
Bản chất của sự kiểm soát là đạt được cảm giác về giá trị. Nhiều bậc cha mẹ kiểm soát con cái vì muốn con đạt được thành công và mang lại vinh quang cho cha mẹ. Ngược lại, lý do này phản ánh cha mẹ là kẻ thua cuộc và cần lợi dụng con mình để trở thành người chiến thắng.
Một số bậc cha mẹ đã thất bại trong hôn nhân, bất lực trước cuộc sống. Tuy nhiên, họ không thể chấp nhận sự thật này và muốn dùng con cái như một công cụ để xoay chuyển cuộc đời.
Một số cha mẹ không thể có được cảm giác kiểm soát được công việc, địa vị xã hội của mình, hoặc cho rằng mình đã thất bại trong cuộc sống nên không còn cách nào khác là chuyển sự chú ý sang người yếu đuối và dễ kiểm soát nhất - con cái họ.
Con bạn thực ra không phải là "con" của bạn
Cha mẹ kiểm soát cuộc sống của con mình bằng "điều khiển từ xa" cần phải hiểu: Con bạn thực chất không phải là "con" của bạn. Chúng đến với thế giới thông qua bạn, nhưng không phải vì bạn, chúng ở bên cạnh bạn, nhưng không thuộc về bạn.
Một đứa trẻ cuối cùng phải trở thành một con người hoàn chỉnh. Mỗi đứa trẻ là một cá thể độc nhất, có sứ mệnh sống riêng, có những đặc điểm và quá trình phát triển riêng. Cha mẹ cần tôn trọng con cái, tôn trọng quyền kiểm soát của con đối với cuộc sống của chính mình và để con sống như những đứa trẻ có quyền trưởng thành tự nhiên.
Cha mẹ không bỏ mặc, nhưng chỉ nên đóng vai trò là người đồng hành, gợi mở, thảo luận để con có thể tự nhận ra được năng lực, thế mạnh và sở thích của mình. Hãy sẵn sàng trao quyền quyết định và quyền tự chịu trách nhiệm để con nhận ra lựa chọn là của con, tương lai của con ra sao là do con chọn.
Hãy lùi lại để trẻ con được sống thế giới của mình, rằng con trẻ không phải là nơi, là thứ để phụ huynh trưng bày "thành tựu".
Sau cùng, chúng ta cần con hạnh phúc, nhưng liệu có ích gì không khi đó là thứ hạnh phúc bề ngoài được vay mượn từ chính kỳ vọng nặng nề của cha mẹ mình?
