Những thứ không cần thiết
Trong bài thơ Lậu Thất Minh, tác giả Lưu Vũ Tích đã viết: “Sơn bất tại cao, hữu tiên tắc danh. Thủy bất tại thâm, hữu long tắc linh” (Núi không cần phải cao, chỉ cần có Tiên là sẽ nổi tiếng; sông không nhất thiết phải sâu, nhưng nếu có Rồng, sẽ có linh khí). Câu nói này nhấn mạnh rằng giá trị thực sự không nằm ở sự tích lũy vật chất mà ở tinh thần và bản chất bên trong.
Những đồ vật không cần thiết trong nhà không chỉ chiếm không gian mà còn làm suy giảm không gian tinh thần, khiến chúng ta cảm thấy ngột ngạt và hạn chế tự do. Cảm giác lo lắng về những món đồ vô dụng thực chất phản ánh sự sợ hãi về quá khứ và tương lai, những điều vô hình mà chúng ta khó nhận thức. Đây chính là "nhà tù tinh thần" mà chúng ta tự tạo ra cho mình.
Nhà văn Thoreau trong tác phẩm Walden đã viết: “Tôi sẵn sàng lao sâu vào cuộc sống, sống một cuộc đời vững chãi và giản dị,” thể hiện rằng sự giản dị chính là minh chứng cho một cuộc sống giàu có về tinh thần. Tương tự, Đào Uyên Minh tìm thấy niềm vui trong sự giản đơn và yên tĩnh của cuộc sống qua những hành động bình dị như “hái cúc dưới hàng rào phía đông” hay “ngắm núi phía nam.”
Đồ vật không cần thiết không chỉ chiếm diện tích mà còn làm ảnh hưởng đến không gian tinh thần, gây ra sự cảm giác nặng nề và hạn chế sự tự do trong tâm hồn. Quan niệm “Mọi thứ trở nên quý giá hơn khi chúng hiếm hoi, và tình yêu trở nên tử tế hơn khi chúng ta già đi” không chỉ đúng với vật chất mà còn là lời nhắc nhở về việc tìm kiếm thế giới nội tâm. Cuốn sách Chủ nghĩa tối giản đưa ra quan điểm “Sở hữu ít hơn, sống nhiều hơn,” và đúng như lời dạy của Khổng Tử: “Ăn tiết kiệm, uống nước, uốn cong cánh tay và gối, và bạn hãy tận hưởng nó.”
Khi chúng ta buông bỏ vật chất, sẽ tìm thấy sự bình yên trong thế giới hỗn loạn này. Dù qua thơ ca, tục ngữ hay văn học hiện đại, tất cả đều khuyên ta rằng giảm bớt những thứ vô dụng không chỉ giúp không gian gọn gàng mà còn thanh lọc tâm hồn. Câu nói “Lưu thuỷ bất hủ, hộ xu bất lâu, động dã” (Nước chảy không hôi thối, chốt cửa không bị mối mọt vì luôn động) cũng nhấn mạnh rằng chỉ khi biết loại bỏ những thứ cũ kỹ và đón nhận cái mới, cuộc sống mới có thể phát triển và tiến về phía trước.
Thức ăn dư thừa
Trong Châu Tử Gia Huấn, có câu: “Nhất chúc nhất phạn, đương tư lai xứ bất dị; Bán ty bán lũ, hằng niệm vật lực duy nan,” nhấn mạnh rằng mỗi bữa cơm, từng hạt gạo đều phải được trân trọng, vì đó là thành quả của công sức lao động vất vả. Câu này nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc tôn trọng thức ăn và đánh giá đúng công sức đã bỏ ra để có được chúng.
Ở Ai Cập cổ đại, người dân thờ thần Osiris, vị thần của nông nghiệp và mùa màng, với lễ hội thu hoạch hàng năm là dịp để tôn vinh và tri ân lương thực. Triết gia Socrates cũng từng nói: “Sự hài lòng là tài sản tự nhiên, sự xa xỉ là nghèo đói giả tạo,” một lời cảnh tỉnh về việc lãng phí quá mức có thể dẫn đến nghèo khó, không chỉ về vật chất mà còn về tinh thần.
Ở Ai Cập cổ đại, người dân thờ thần Osiris, vị thần của nông nghiệp và mùa màng, với lễ hội thu hoạch hàng năm là dịp để tôn vinh và tri ân lương thực.
Pablo Neruda trong Trăm bản tình ca đã miêu tả vẻ đẹp của cuộc sống giản dị qua câu: “Tình yêu ở những ngày bình thường, không quanh bàn tiệc giàu có.” Nhà văn Michael Pollan trong The Omnivore’s Dilemma chỉ ra sự dư thừa và lãng phí trong ngành công nghiệp thực phẩm hiện đại, kêu gọi mọi người giảm tiêu thụ quá mức và trở lại với lối sống hài hòa với thiên nhiên.
Trong Kinh Dịch, có câu: “Ăn uống tiết kiệm để giữ gìn sức khỏe.” Triết gia La Mã cổ đại Seneca cũng đã nói: “Không phải thức ăn bạn ăn mà chính thức ăn bạn tiêu hóa mới khiến bạn khỏe mạnh.” Cả hai quan điểm này đều nhấn mạnh sự khôn ngoan trong việc tiêu thụ vừa đủ để duy trì sức khỏe và tránh lãng phí.
Trong thế giới hiện đại, với nhịp sống vội vã, việc sử dụng thực phẩm dư thừa và đồ dùng một lần đã tạo ra gánh nặng cho môi trường, trái ngược với những lời dạy xưa về tiết kiệm và duy trì đức hạnh.
Cảm xúc tiêu cực
Daniel Goleman, nhà tâm lý học người Mỹ, trong cuốn sách Trí tuệ cảm xúc, đã chỉ ra rằng: "Trí tuệ cảm xúc là yếu tố then chốt quyết định sự thành công và hạnh phúc của chúng ta." Ông khẳng định rằng khả năng quản lý cảm xúc không chỉ giúp cải thiện bản thân mà còn mang lại ảnh hưởng tích cực đến cộng đồng, tăng cường khả năng phục hồi nội tâm và giúp ta đối diện hiệu quả hơn với những thử thách trong cuộc sống.
Câu tục ngữ Trung Quốc: “Một nụ cười khiến bạn thêm mười tuổi, một nỗi buồn khiến đầu bạn bạc đi” minh họa rõ nét tác động của cảm xúc đối với cơ thể và tinh thần. Điều này làm nổi bật tầm quan trọng của việc duy trì thái độ tích cực, vì những thay đổi trong tâm lý có thể mang lại những ảnh hưởng sâu sắc và bất ngờ.
Daniel Goleman, nhà tâm lý học người Mỹ, trong cuốn sách Trí tuệ cảm xúc, đã chỉ ra rằng: "Trí tuệ cảm xúc là yếu tố then chốt quyết định sự thành công và hạnh phúc của chúng ta."
Virginia Woolf trong tác phẩm To the Lighthouse đã miêu tả những biến động tinh tế trong tâm hồn các nhân vật, cho thấy rằng những thay đổi nhỏ trong cảm xúc có thể tác động lớn đến hướng đi của cuộc sống. Cô viết: “Nếu một người có thể gột rửa những muộn phiền trong lòng, thì người đó có thể nghe thấy tiếng nói tinh tế nhất của cuộc sống,” khuyến khích chúng ta loại bỏ cảm xúc tiêu cực để cảm nhận vẻ đẹp sâu sắc của cuộc sống và thúc đẩy sự chuyển hóa tích cực.
Trong các câu chuyện Phật giáo cổ đại, Đức Phật dạy rằng chúng ta nên đối diện với cảm xúc tiêu cực bằng lòng từ bi và chính niệm. Câu nói trong Dhammapada: “Nếu tâm trí hòa hợp, con đường có thể đạt được,” nhấn mạnh sự quan trọng của sự hòa hợp nội tâm trong việc tìm kiếm bình an và trí tuệ. Phương pháp thiền chính niệm, hiện nay đã được ứng dụng trong tâm lý học, giúp chúng ta điều chỉnh cảm xúc bằng cách quan sát mà không để chúng chi phối.
Một ví dụ khác là Anna Karenina của Leo Tolstoy, trong đó tác phẩm miêu tả sự ghen tị và bất mãn dần dần ăn mòn tâm hồn nhân vật chính, dẫn đến bi kịch. Câu chuyện này cảnh báo rằng cảm xúc tiêu cực, giống như dòng nước ngầm, nếu không được giải tỏa, có thể trở thành một sức mạnh không thể kiểm soát.
Nợ
“Đừng để chiếc ví của bạn trở thành khu vườn khốn khổ sau nhà, đầy những hối tiếc đã mua,” câu nói này là phiên bản hiện đại của lời cảnh báo từ Shakespeare: “Người đi vay trở thành nô lệ của chủ nợ.”
Trong Gulliver’s Travels, Jonathan Swift đã sử dụng hình ảnh Lilliput để ẩn dụ cho nợ nần, khi những sợi chỉ mỏng manh dần dần trói buộc tự do của con người, cảnh báo về những nguy cơ tiềm ẩn của việc mắc nợ.
Các tác phẩm văn học cổ điển và trí tuệ dân gian đều khuyên chúng ta phải thận trọng với nợ nần, vì đó là gánh nặng ảnh hưởng đến tự do. Một câu tục ngữ phương Tây nói: “Tiền không phải là gốc rễ của mọi tội ác, mà là lòng tham.”
Chìa khóa để tránh nợ nần và chi tiêu phung phí là giữ một cái đầu tỉnh táo trước các cám dỗ vật chất, phân biệt rõ giữa nhu cầu thực sự và mong muốn tạm thời. Câu chuyện về chú chim trong Truyện ngụ ngôn của Aesop, khi bán đi bộ lông của mình để đổi lấy tiền ngay lập tức, là bài học cảnh tỉnh về việc theo đuổi những thú vui ngắn hạn mà bỏ qua tự do lâu dài.
Cổ ngữ có câu: “Thủy tích thạch xuyên,” nghĩa là nước chảy lâu dài sẽ xuyên qua đá, tượng trưng cho sự kiên trì có thể đạt được những thành quả khó khăn. Điều này cũng đúng với việc quản lý tài chính, như hình ảnh của nhân vật keo kiệt trong Eugénie Grandet của Balzac. Dù có phần cực đoan, nhưng nhân vật này cũng phản ánh sự cần cù và kiên nhẫn trong việc tích lũy tài sản.
Việc tiết kiệm và đầu tư thông minh là cách thức đúng đắn để xây dựng nền tảng tài chính vững chắc. Khổng Tử trong Luận ngữ đã nói: “Người quân tử yêu tiền và kiếm tiền một cách đúng đắn.”
Duy trì nền tảng tài chính ổn định là yếu tố quan trọng để gia đình phát triển và tận hưởng cuộc sống trọn vẹn, đầy cơ hội. Câu tục ngữ trong Kinh thánh cũng nhấn mạnh: “Gia đình là bến đỗ của tâm hồn và là điểm khởi đầu của những giấc mơ.” Một gia đình hòa thuận, yêu thương sẽ tạo ra môi trường tích cực, ổn định, giúp chúng ta tránh xa những yếu tố tiêu cực như nợ nần, vật chất dư thừa hay cảm xúc tiêu cực.
