Đã bao giờ bạn nghe đến thuật ngữ "sự phản chiếu gia đình" chưa?
"Sự phản chiếu gia đình" có nghĩa là mọi trạng thái trong gia đình, bao gồm bầu không khí và mối quan hệ giữa cha mẹ, đều sẽ được phản ánh lên đứa trẻ.
Rất nhiều vấn đề ở trẻ không chỉ do bản thân chúng gây ra mà còn có liên quan mật thiết đến cha mẹ.
Ảnh minh hoạ
Những dấu hiệu đáng báo động
Nếu trẻ có những hành vi, biểu hiện nổi loạn dưới đây, đó chính là một tín hiệu cầu cứu, cho thấy mối quan hệ của cha mẹ đang không tốt và điều này đã ảnh hưởng đến con. Hãy xem thử gia đình bạn có những dấu hiệu này không nhé.
Biểu hiện 1: Trẻ thường xuyên "giả vờ ốm"
Một số trẻ hay than đau bụng, đau đầu nhưng khi cha mẹ đưa đi khám thì không tìm ra bất kỳ vấn đề gì về sức khỏe. Lúc này, có thể nhiều phụ huynh sẽ nghĩ rằng con đang cố tình "giả ốm", nhưng thực tế không phải vậy, có thể chúng thực sự cảm thấy "đau".
Có thể vì mối quan hệ của cha mẹ không tốt, khiến trẻ lo sợ cha mẹ ly hôn và sẽ không còn được gặp một trong hai người nữa, hoặc sợ cha mẹ sẽ bỏ rơi mình.
Những lo lắng và sợ hãi này sẽ tác động đến hệ thần kinh của trẻ, ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, giấc ngủ và hệ miễn dịch, từ đó gây ra những "cơn đau thể chất" khác nhau. Nói một cách đơn giản, khi trẻ không thể dùng lời nói để diễn tả áp lực tâm lý, cơ thể sẽ "nói hộ". Chẳng hạn, khi cha mẹ chiến tranh lạnh, trẻ sẽ bị mất ngủ do sự bất an bị kìm nén lâu ngày. Sau những trận cãi vã gay gắt, trẻ có thể bị đau bụng do phản ứng căng thẳng.
Ảnh minh hoạ
Biểu hiện 2: Trẻ hay gây rối, chống đối
Một người bạn của tôi là giáo viên chủ nhiệm cấp hai. Lớp cô có một cậu bé tên Khải, ban đầu cậu khá hiền lành nhưng sau đó lại thay đổi hoàn toàn. Cậu bé thường xuyên giật đồ, nổi nóng, bắt nạt bạn bè, thậm chí còn đánh nhau. Vì chuyện này, bạn tôi đã nhiều lần mời phụ huynh của cậu bé đến trường.
Cha mẹ Khải đến và nói: "Dạo này thằng bé trở nên bạo lực quá, ở nhà cũng hay cãi lại, chắc là tính cách có vấn đề. Chúng tôi về sẽ dạy dỗ nó một trận!". Nhưng sau mỗi lần như vậy, chỉ vài ngày sau Khải lại tiếp tục gây chuyện, khiến cô giáo vô cùng đau đầu.
Sau nhiều lần tìm hiểu, bạn tôi mới biết hóa ra cha mẹ Khải đang chuẩn bị ly hôn. Họ thường xuyên cãi nhau, đánh nhau và ném đồ đạc ngay trước mặt con, tiếng động lớn đến nỗi cả tầng dưới cũng nghe thấy. Có lẽ, hành vi hung hăng của Khải là sự sao chép cách giải quyết mâu thuẫn của cha mẹ, dùng bạo lực để giải quyết vấn đề.
Nếu con bạn đột nhiên gây rối ở trường hoặc ở ngoài, đừng vội mắng con, vì rất có thể vấn đề không phải ở đứa trẻ. Cha mẹ nên nhìn lại mối quan hệ của mình trước.
Ảnh minh hoạ
Biểu hiện 3: Trẻ có cảm xúc cực kỳ bất ổn, dễ giận dỗi, nổi nóng
Đây là điều tôi đã trải nghiệm sâu sắc. Có một thời gian, con gái tôi thường xuyên nổi nóng, hễ không vừa ý là ném đồ đạc, lăn ra đất ăn vạ, và luôn miệng nói: "Không ai thích con cả, họ đang nói xấu con".
Qua tự vấn, tôi nhận ra rằng thời điểm đó tôi và chồng thường xuyên cãi nhau vì những chuyện nhỏ nhặt, và điều này đã ảnh hưởng đến con. Sau đó, khi mối quan hệ của vợ chồng tôi được cải thiện, cảm xúc của con cũng ổn định hơn.
Là cha mẹ, đôi khi chúng ta dễ bị cuốn vào vấn đề và nhìn nhận một cách phiến diện. Khi con khóc lóc, ăn vạ nhiều, chúng ta thường nói con "tính khí thất thường" hay "dễ bị kích động", thậm chí chỉ trích con "sức chịu đựng kém". Nhưng đôi khi, sự bất ổn trong cảm xúc của con chỉ là sự lặp lại những cảm xúc ẩn giấu như tức giận, tủi thân hay bất lực của cha mẹ.
Ảnh minh hoạ
Biểu hiện 4: Trẻ đột nhiên "buông xuôi"
Dù thành tích học tập không tốt, trẻ vẫn không từ bỏ nỗ lực. Nhưng bỗng một ngày, trẻ hoàn toàn buông xuôi, không muốn học nữa, thì rất có thể mối quan hệ của cha mẹ đã rạn nứt, thậm chí rất khó để hàn gắn.
Một người họ hàng của tôi có con gái như vậy. Con bé học cấp hai, thành tích học tập ở mức khá. Nhưng vào học kỳ trước, thái độ học tập của con bé đột nhiên thay đổi lớn. Con bé trở nên "buông xuôi", ngủ gật trong lớp, về nhà không làm bài tập, thức khuya chơi điện thoại, và điểm số tụt xuống cuối lớp.
Điều này khiến người họ hàng tức giận đến mức tát con gái ngay trước mặt giáo viên. Con bé bật khóc và nói: "Con học kém thì bố mẹ mới cùng đến trường, mới cùng nói chuyện với con...". Hóa ra, nửa năm trước, người họ hàng làm ăn thua lỗ, gia đình không có tiền nên hai vợ chồng ngày nào cũng cãi nhau, trách móc lẫn nhau. Sau đó họ còn chiến tranh lạnh, không nói chuyện trực tiếp mà bắt con bé làm người truyền tin.
Con gái của họ cảm thấy rất đau khổ khi chứng kiến cảnh đó, nên đã dùng chiêu "tự hủy hoại bản thân" này để mong cha mẹ hòa thuận trở lại. Thật xót xa! Bao nhiêu bậc cha mẹ nghĩ rằng con "buông xuôi" là do "thái độ học tập có vấn đề", nhưng thực ra, trẻ muốn dùng "sự hư hỏng" của mình để cha mẹ ngừng mâu thuẫn và chuyển sự chú ý sang mình.
Ngoài việc buông xuôi trong học tập, trẻ còn có thể có những hành vi tự gây tổn thương, hoặc luôn nói những câu như "con tệ lắm", "tất cả là lỗi của con"... Đây đều là những hành vi "tự hủy hoại bản thân" mà cha mẹ cần hết sức lưu tâm. Căn nguyên của tất cả những vấn đề này có thể là do mối quan hệ của cha mẹ không tốt, chứ không phải vấn đề của bản thân đứa trẻ.
Ảnh minh hoạ
Đừng để con trẻ phải chịu tổn thương
Theo "lý thuyết hệ thống gia đình" trong tâm lý học, gia đình là một tổng thể có mối liên kết chặt chẽ với nhau. Khi mối quan hệ của cha mẹ mất cân bằng, trẻ sẽ vô thức dùng những "hành vi có vấn đề" để chuyển hướng mâu thuẫn trong gia đình.
Ví dụ, khi con bị ốm, cha mẹ sẽ tạm gác lại việc cãi vã để chăm sóc con. Khi con nghịch ngợm, cha mẹ sẽ tạm thời đồng lòng trong việc "dạy con".
"Hành vi bất thường" của trẻ có vẻ như là sự nổi loạn, nhưng thực chất là cách trẻ đang cố gắng cứu vãn gia đình. Nếu con bạn có một trong 4 biểu hiện nổi loạn trên, đừng vội sửa đổi con, mà hãy dành thời gian quan sát bầu không khí gia đình mình:
- Vợ chồng bạn có thường xuyên "chiến tranh lạnh" không?
- Khi cãi nhau, các bạn né tránh con hay để sự nóng giận lan tỏa trước mặt con?
- Bạn có trút sự bất mãn với bạn đời lên đầu con không?
Nếu có, thì đừng trách con nổi loạn nữa.
> Sự thay đổi của con cái luôn bắt đầu từ sự thay đổi trong mối quan hệ của cha mẹ. Nếu muốn con cái từ bỏ những thói quen xấu, cha mẹ cần phải thay đổi và luôn đặt mối quan hệ vợ chồng lên hàng đầu. Vợ chồng hòa thuận, yêu thương nhau thì con cái mới có thể lớn lên một cách khỏe mạnh.
> Vợ chồng cãi nhau là điều không thể tránh khỏi, nhưng hãy cố gắng đừng cãi trước mặt con. Sau khi cãi vã, hãy nhớ an ủi con và nói cho con hiểu: Việc cha mẹ cãi nhau là vấn đề của người lớn, không phải lỗi của con.
> Để xử lý mối quan hệ vợ chồng, bạn có thể tham khảo một số sách tâm lý học, ví dụ như cuốn sách "Giao tiếp phi bạo lực". Cha mẹ học hỏi và thay đổi, tin rằng con cái cũng sẽ ngày càng tốt hơn!
