Trẻ em không thể tránh khỏi sai lầm khi trưởng thành. Khi con mắc lỗi, thay vì dùng hình phạt gây tổn thương, cha mẹ nên lắng nghe, tìm hiểu nguyên nhân và hướng dẫn con sửa sai. Mục tiêu là giúp trẻ chịu trách nhiệm trong môi trường đầy yêu thương, chứ không phải “dạy con sợ hãi”.
Một số điều cha mẹ tuyệt đối không nên làm:
Dọa bỏ rơi hoặc đuổi ra khỏi nhà Nhiều phụ huynh dùng cách đuổi con ra ngoài, khóa cửa hoặc dọa “không nuôi nữa” để trẻ sợ và nghe lời. Tuy nhiên, với trẻ, cảm giác bị cha mẹ từ chối là nỗi đau sâu sắc, khiến trẻ bất an, thiếu tự tin và phụ thuộc quá mức vào gia đình khi trưởng thành.
Chửi mắng, bêu riếu trước đám đông Khi bị quát mắng hay trừng phạt trước bạn bè, trẻ dễ cảm thấy nhục nhã, kém cỏi. Tổn thương từ việc bị “bêu riếu” có thể tích tụ, dẫn đến phản kháng tiêu cực, thậm chí hành vi cực đoan. Khi lớn lên, ký ức này dễ khiến trẻ tự ti, bi quan trong những tình huống căng thẳng.
Khi bị quát mắng hay trừng phạt trước bạn bè, trẻ dễ cảm thấy nhục nhã, kém cỏi. Tổn thương từ việc bị “bêu riếu” có thể tích tụ, dẫn đến phản kháng tiêu cực, thậm chí hành vi cực đoan. Dùng đòn roi và bạo lực thân thể Đòn roi không khiến trẻ ngoan hơn mà chỉ gieo rắc sợ hãi và oán giận. Trẻ bị đánh thường rụt rè, lo lắng, hoặc bắt chước bạo lực để giải quyết vấn đề. Một số trẻ lớn lên có thể trở nên nóng nảy, dễ dùng bạo lực để kiểm soát người khác.
Thay vào đó, kỷ luật tích cực giúp trẻ học cách chịu trách nhiệm, phát triển sự tự tin và tôn trọng người khác, mà vẫn được yêu thương.
Vậy cha mẹ nên làm gì để dạy con hiệu quả mà không gây tổn thương?
Cho trẻ thời gian bình tĩnh Khi trẻ phản ứng giận dữ hoặc phủ nhận lỗi lầm, thay vì cãi vã, hãy để trẻ ngồi một mình để tự điều chỉnh cảm xúc. Khi bình tĩnh, cha mẹ có thể cùng con phân tích đúng sai và khuyến khích con nhận lỗi.
Tước quyền lợi hợp lý Nguyên tắc thưởng – phạt rõ ràng giúp trẻ hiểu kỷ luật. Ví dụ, nếu trẻ mất “ngôi sao ngoan” do hành vi sai, con sẽ nhận ra hành vi nào có hậu quả cụ thể.
Nguyên tắc thưởng – phạt rõ ràng giúp trẻ hiểu kỷ luật. Nhắc nhở trước khi trẻ phạm lỗi Đặt ra quy tắc rõ ràng và nhắc nhở trước giúp trẻ hiểu điều được phép và hậu quả nếu không tuân theo. Ví dụ, giải thích vì sao không nên ăn đồ ngọt trước bữa cơm để trẻ tự kiềm chế.
Giảm thời gian vui chơi Cắt giảm thời gian chơi là hình phạt hiệu quả. Ví dụ, nếu trẻ không ngủ đúng giờ, giảm thời gian vui chơi ngày hôm sau hoặc yêu cầu trẻ tham gia việc nhà để tăng trách nhiệm.
Để trẻ gánh hậu quả thực tế Cho trẻ trực tiếp trải nghiệm hậu quả của hành vi. Nếu làm hỏng đồ chơi, cất đi vài ngày; nếu đánh nhau, hạn chế đi chơi một thời gian. Quan trọng là giải thích rõ ràng để trẻ hiểu lỗi lầm.
Dạy bằng lý lẽ, không giận dữ Kiểm soát cảm xúc giúp cha mẹ giải thích rõ ràng, trẻ dễ tiếp nhận. Lắng nghe và tôn trọng ý kiến con giúp trẻ hợp tác, không chống đối. Nếu trẻ đưa ra lý do hợp lý, cha mẹ có thể linh hoạt để con học cách sửa sai.
