Hôm 24/11, bác sĩ Nguyễn Khắc Dũng, giảng viên Khoa Tâm lý và Khoa học Giáo dục, Đại học Đại Nam, kiêm Phó Trưởng khoa Lâm sàng, Bệnh viện Tâm thần ban ngày Mai Hương, cho biết từ chỗ chỉ thử vận may cho vui, bệnh nhân nhanh chóng trượt dài vào vòng xoáy đặt cược với số tiền ngày càng lớn. Khi tiền lương không còn đủ thỏa mãn cơn khát, anh lạm dụng quỹ công trình, dẫn đến nợ nần chồng chất.
Áp lực tài chính khiến người đàn ông mất ngủ triền miên, dễ cáu gắt, bỏ bê bản thân và liên tục mắc sai sót trong quản lý vật liệu, cuối cùng dẫn đến mất việc làm. Tại bệnh viện, người bệnh thú nhận "cảm giác trống rỗng cùng cực" khi không còn tiền để đặt cược và nghịch lý thay, anh lại muốn lao vào cờ bạc chính là để quên đi thực tại đau khổ đó. Anh được chẩn đoán rối loạn cờ bạc kèm trầm cảm, phải dùng thuốc lâu dài.
Cờ bạc là mối đe dọa cho sức khỏe cộng đồng. Ảnh: Kusnacht Practice
Theo bác sĩ Dũng, "rối loạn cờ bạc" không đơn thuần là thói hư tật xấu mà là một chứng rối loạn tâm thần đã được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chính thức công nhận trong Bảng Phân loại Bệnh quốc tế lần thứ 11 (ICD-11) vào năm 2019. Căn bệnh này đặc trưng bởi sự thôi thúc không thể kiểm soát đối với hành vi cá cược bất chấp những hậu quả tiêu cực về đời sống và tài chính.
Cơ chế gây nghiện của cờ bạc nằm sâu trong cấu trúc não bộ con người, cụ thể là hệ thống tưởng thưởng. Bác sĩ Dũng giải thích rằng khi tham gia cá cược, đặc biệt là khi thắng hoặc thậm chí chỉ cầnhy vọng sắp thắng, não bộ sẽ giải phóng dopamine – một chất dẫn truyền thần kinh tạo cảm giác hưng phấn mạnh mẽ. Khác với niềm vui từ ăn uống hay nghỉ ngơi, dopamine trong cờ bạc xuất hiện đầy bất ngờ và không theo quy luật. Chính sự bất định, khó đoán này khiến não bộ bị "nghiện" cảm giác hồi hộp chờ đợi. Theo thời gian, não giảm độ nhạy cảm tự nhiên, buộc người chơi phải tăng mức cược và tần suất chơi để tìm lại cảm giác hưng phấn cũ, tương tự cơ chế dung nạp thuốc ở người nghiện ma túy.
Bên cạnh dopamine, sự suy giảm serotonin – chất giúp kiểm soát xung động – cũng đóng vai trò then chốt. Những người có nồng độ serotonin thấp thường khó kiềm chế hành vi, dễ đưa ra các quyết định rủi ro và sa lầy vào tư duy "theo đuổi thua lỗ". Đây là sai lệch nhận thức phổ biến khi người chơi tin rằng chỉ cần cố thêm chút nữa sẽ gỡ lại vốn, hoặc ảo tưởng rằng mình nắm được quy luật của trò chơi ngẫu nhiên. Các sòng bạc và nền tảng cá cược trực tuyến được thiết kế tinh vi như những "phòng kích thích hành vi" với ánh sáng, âm thanh dồn dập và tốc độ chơi liên tục nhằm triệt tiêu khả năng phán đoán của vùng vỏ não trán – nơi chịu trách nhiệm kiểm soát hành vi – khiến người chơi mất hoàn toàn khái niệm về thời gian và tiền bạc.
Mối nguy hiểm này đang leo thang với sự bùng nổ của cờ bạc trực tuyến. Một nam sinh 19 tuổi gần đây phải nhập viện điều trị tâm lý sau khi "bốc hơi" vài trăm triệu đồng chỉ trong thời gian ngắn. Ban đầu, nam sinh này nhận được lời mời chơi thử với tiền khuyến mãi và liên tục thắng, tiền thật đổ về tài khoản đều đặn mỗi ngày. Sự hưng phấn khiến cậu tăng mức cược từ 50 nghìn lên 50 triệu đồng mỗi ván. Khi thua lỗ, cú sốc mất tiền quá nhanh đã đẩy cậu vào trạng thái rối loạn lo âu và sợ hãi tột độ. Các chuyên gia cảnh báo cờ bạc online nguy hiểm hơn hình thức truyền thống do tính chất ẩn danh, hoạt động 24/7 và không sử dụng tiền mặt, làm mất đi cảm giác đau xót thực tế khi tiêu tiền.
Quy mô của vấn nạn này đang trở thành mối đe dọa sức khỏe cộng đồng toàn cầu. Theo báo cáo trên tạp chí danh tiếng The Lancet Public Health năm 2024, ước tính có gần 450 triệu người trưởng thành trên thế giới tham gia đánh bạc, trong đó khoảng 80 triệu người có biểu hiện nghiện. Đáng báo động hơn, khoảng 26% thanh thiếu niên sử dụng sòng bạc trực tuyến hoặc trò chơi mô phỏng đánh bạc đang có dấu hiệu rối loạn hành vi. Một nghiên cứu khác của tiến sĩ Saran tại Đại học Santosh Deemed (Ấn Độ) năm 2024 cũng chỉ ra rằng thị trường cờ bạc trực tuyến, định giá khoảng 66,7 tỷ USD vào năm 2020, dự kiến sẽ tăng vọt lên 127,3 tỷ USD vào năm 2027, kéo theo những hệ lụy xã hội nghiêm trọng như gia tăng tỷ lệ tự tử và bạo lực gia đình.
Để thoát khỏi "bẫy dopamine" này, bác sĩ Dũng nhấn mạnh rằng người bệnh không thể chỉ dựa vào ý chí đơn thuần mà cần một lộ trình điều trị khoa học và nghiêm ngặt. Quá trình hồi phục bắt đầu bằng bước khó khăn nhất là thừa nhận vấn đề và ngừng tự bào chữa. Tiếp đó, người nghiện cần thiết lập các rào chắn tài chính kiên cố như giao thẻ ngân hàng cho người thân, khóa ứng dụng thanh toán và cắt đứt mọi nguồn vay mượn. Việc loại bỏ các yếu tố kích hoạt - từ xóa ứng dụng cờ bạc, chặn web đến rời khỏi các nhóm chat cá độ - là bắt buộc để ngăn ngừa tái nghiện.
Song song với các liệu pháp hành vi, dùng thuốc điều trị trầm cảm, lo âu là "chìa khóa" để chỉnh sửa những sai lệch trong não bộ. Các chuyên gia cũng khuyến cáo việc xây dựng lại lối sống lành mạnh thông qua thể thao và ngủ đủ giấc để phục hồi mức serotonin tự nhiên, đồng thời duy trì sự giám sát chặt chẽ từ gia đình trong thời gian dài, bởi những tổn thương não bộ do cờ bạc gây ra thường mất từ nhiều tháng đến vài năm để hồi phục hoàn toàn.
Thúy Quỳnh
