Dịch cúm mùa năm nay đang diễn biến hết sức phức tạp và nghiêm trọng trên toàn cầu, được đánh giá là đợt dịch nguy hiểm nhất trong nhiều năm trở lại đây, theo TS.BS Lê Quốc Hùng, Trưởng Khoa Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy, TP HCM. Tại Việt Nam, tổng số ca mắc chưa tăng, song xuất hiện nhiều ca bệnh nặng tại một số bệnh viện.
Bác sĩ Hùng cho rằng một trong nguyên nhân gây cúm nặng hiện nay là sự biến đổi của virus cúm do đột biến gene. Virus cúm liên tục thay đổi cấu trúc kháng nguyên, đặc biệt là protein Hemagglutinin (H) và Neuraminidase (N). Điều này làm giảm hiệu quả của miễn dịch tự nhiên cũng như vaccine, khiến bệnh dễ lây lan và có xu hướng nặng hơn.
Theo các báo cáo gần đây, tỷ lệ nhiễm A/H3N2 có xu hướng tăng lên, góp phần làm bệnh nặng hơn ở các nhóm nguy cơ. Đây là chủng cúm A độc lực cao, thường liên quan đến bệnh cảnh nặng hơn, đặc biệt ở người cao tuổi.
Ngoài ra, miễn dịch cộng đồng vốn đã yếu đi sau giai đoạn phong tỏa và giãn cách xã hội phòng chống đại dịch Covid-19, càng làm tăng mức độ nghiêm trọng của dịch cúm.
Tỷ lệ tiêm vaccine cúm thấp cũng đóng vai trò đáng kể trong việc gia tăng ca mắc. Nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, chưa phổ biến rộng rãi việc tiêm vaccine cúm hàng năm, đặc biệt ở nhóm nguy cơ cao như người già, trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai. Thêm vào đó, sự thay đổi nhanh chóng trong cấu trúc virus cúm đôi khi làm giảm hiệu quả của vaccine dù đã được cập nhật hàng năm. Đây là lý do dịch bùng phát mạnh trên toàn cầu, khiến hàng loạt bệnh viện quá tải và gây khan hiếm thuốc điều trị.
Yếu tố môi trường và khí hậu cũng góp phần không nhỏ vào sự bùng phát dịch cúm. Biến đổi khí hậu, thời tiết lạnh, độ ẩm cao là điều kiện thuận lợi cho virus phát triển và lây lan nhanh hơn. Tình trạng ô nhiễm không khí, đặc biệt là bụi mịn (PM2.5), làm tăng nguy cơ mắc cúm và khiến bệnh thêm trầm trọng.
Một yếu tố đáng lo ngại khác là sự chậm trễ trong việc chẩn đoán và điều trị, khi nhiều người bệnh tự điều trị tại nhà, chỉ đến bệnh viện khi tình trạng đã nặng, dẫn đến nguy cơ biến chứng nghiêm trọng hơn.
Đặc biệt, các trường hợp đồng nhiễm và bội nhiễm cũng gia tăng, khiến việc điều trị càng trở nên phức tạp. Nhiễm cúm có thể làm tổn thương niêm mạc hô hấp, tạo điều kiện cho vi khuẩn tấn công gây viêm phổi, nhiễm trùng huyết. Đồng thời, sự xuất hiện của các virus hô hấp khác như RSV, SARS-CoV-2 hoặc adenovirus cùng lúc càng làm tăng mức độ nguy hiểm. Những người có bệnh nền mạn tính như tiểu đường, tim mạch, phổi tắc nghẽn mạn tính, hay những người lớn tuổi và trẻ nhỏ với hệ miễn dịch yếu thường đối mặt với nguy cơ biến chứng cao.
Bác sĩ Bệnh viện Nhi Trung ương thăm khám cho bệnh nhi Ảnh: Giang Huy
Cúm mùa là bệnh nhiễm trùng cấp tính đường hô hấp gây ra bởi các chủng virus cúm. Đây là một bệnh nguy hiểm, đặc biệt thường xuất hiện vào mùa đông - xuân khi thời tiết lạnh và độ ẩm cao. Bệnh lây qua giọt bắn, qua các tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với dịch tiết của người bệnh.
Virus cúm gây ra các triệu chứng như sốt cao, đau đầu, đau mỏi cơ, mệt mỏi, ho khan, đau họng, nghẹt mũi. Thời gian bệnh thông thường kéo dài từ 5-7 ngày ở người khỏe mạnh nhưng có thể kéo dài lâu hơn và nguy hiểm hơn ở nhóm nguy cơ cao.
Để phòng ngừa cúm mùa, ngành y tế khuyến cáo mọi người nên tiêm vaccine cúm hàng năm, đặc biệt là các nhóm người dễ biến chứng như trẻ nhỏ, người già, người có bệnh nền. Bên cạnh đó, các biện pháp như đeo khẩu trang khi tới nơi đông người, rửa tay thường xuyên, che miệng và mũi khi hắt hơi, cũng rất cần thiết để hạn chế lây lan virus. Một lối sống khoa học, đảm bảo dinh dưỡng và nghỉ ngơi hợp lý cũng sẽ giúp nâng cao sức đề kháng, hỗ trợ cơ thể chống lại dịch bệnh hiệu quả hơn.
Khi có các triệu chứng nghi ngờ cúm như sốt cao, ho, đau đầu, đau ngực, cần nghỉ ngơi tại nhà, uống đủ nước để theo dõi tình trạng. Nếu xuất hiện các dấu hiệu nặng như khó thở, đau tức ngực, lơ mơ, hoặc tím tái, cần đến cơ sở y tế ngay để được kiểm tra và điều trị kịp thời, tránh nguy cơ biến chứng nguy hiểm.
Nhóm nguy cơ cần thăm khám sớm ngay khi có dấu hiệu đầu tiên để được can thiệp đúng cách và giảm thiểu rủi ro.
Lê Phương
