Vắc xin là chế phẩm sinh học giúp cơ thể tạo miễn dịch chống lại bệnh tật bằng cách kích thích hệ miễn dịch sản sinh kháng thể. Trẻ từ 1 - 3 tuổi miễn dịch còn yếu ớt lại bắt đầu tiếp xúc nhiều hơn với môi trường bên ngoài nên việc tiêm chủng đầy đủ trong giai đoạn này giúp bảo vệ trẻ khỏi nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, đảm bảo sự phát triển khỏe mạnh và toàn diện.
Dưới đây là 9 loại vắc xin quan trọng mà trẻ trong giai đoạn 1 - 3 tuổi cần được tiêm, theo khuyến cáo của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC):
1. Vắc xin thủy đậu (Varicella)
Bệnh thủy đậu do virus varicella-zoster gây ra, rất dễ lây lan và có thể dẫn đến các biến chứng như nhiễm trùng da, viêm phổi và viêm não. Vắc xin thủy đậu được khuyến khích tiêm để phòng ngừa bệnh và các biến chứng.
- Thời gian tiêm: Mũi đầu tiên khi trẻ 12-15 tháng tuổi; mũi thứ hai lúc 4-6 tuổi. Trẻ đang mắc bệnh cấp tính hoặc có hệ miễn dịch suy giảm nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi tiêm.
- Loại vắc xin: Vắc xin sống giảm độc lực. Phổ biến: Varivax (Mỹ), Varilrix (Bỉ).
2. Vắc xin kết hợp bạch hầu, ho gà, uốn ván (DTaP)
Ảnh minh họa
Vắc xin này bảo vệ trẻ khỏi ba bệnh nguy hiểm: Bạch hầu gây viêm họng, khó thở và có thể dẫn đến suy tim. Ho gà gây ho dữ dội, khó thở và có thể gây tử vong ở trẻ nhỏ. Uốn ván gây co cứng cơ, nguy hiểm đến tính mạng. Đây là vắc xin bắt buộc trong nhiều chương trình tiêm chủng quốc gia.
- Thời gian tiêm: Các mũi tiêm thường được thực hiện khi trẻ 2, 4, 6 tháng tuổi; mũi nhắc lại lúc 15-18 tháng và 4-6 tuổi. Thường bị tạm hoãn nếu trẻ có phản ứng nghiêm trọng sau liều trước hoặc mắc bệnh cấp tính.
- Loại vắc xin: Vắc xin vô bào. Có DTaP (cho trẻ nhỏ, phổ biến là Infanrix của Bỉ, Pentaxim của Pháp), Tdap (nhắc lại cho người lớn).
Một đêm không ngủ được của bác sĩ Bệnh viện Bạch Mai: "Dù có chọn ngành y, có là bác sĩ, có giỏi giang cao siêu thế nào chăng nữa thì..."
3. Vắc xin Haemophilus influenzae type b (Hib)
Đây là loại vắc xin được khuyến khích mạnh mẽ để phòng ngừa các bệnh nghiêm trọng. Như ngừa vi khuẩn Hib gây viêm màng não, viêm phổi và các nhiễm trùng nghiêm trọng khác.
- Thời gian tiêm: Thường tiêm khi trẻ 2, 4, 6 tháng tuổi; mũi nhắc lại lúc 12-15 tháng tuổi. Nếu trẻ đang sốt cao hoặc có phản ứng nghiêm trọng sau liều trước nên tham khảo ý kiến bác sĩ.
- Loại vắc xin: Vắc xin liên hợp. Phổ biến như ActHIB (Pháp), Hiberix (Bỉ).
4. Vắc xin bại liệt (IPV)
Giúp phòng ngừa bệnh bại liệt gây liệt cơ và có thể dẫn đến tử vong. Là loại vắc xin bắt buộc trong nhiều chương trình tiêm chủng quốc gia.
- Thời gian tiêm: Các mũi tiêm thường được thực hiện khi trẻ 2, 4 tháng tuổi; mũi nhắc lại lúc 6-18 tháng và 4-6 tuổi. Tạm hoãn tiêm khi trẻ có phản ứng dị ứng nghiêm trọng sau liều trước.
- Loại vắc xin: Vắc xin bất hoạt. Phổ biến có IPV (tiêm, phổ biến là Imovax Polio của Pháp), OPV (uống, Sabin của Ấn Độ).
5. Vắc xin sởi, quai bị, rubella (MMR)
Phòng ngừa ba bệnh truyền nhiễm: sởi (gây sốt cao, phát ban và có thể dẫn đến viêm phổi, viêm não) và quai bị (gây sưng tuyến nước bọt, viêm tinh hoàn và có thể gây vô sinh) cùng Rubella (nguy hiểm cho phụ nữ mang thai, có thể gây dị tật bẩm sinh cho thai nhi). Loại vắc xin này là bắt buộc trong nhiều chương trình tiêm chủng quốc gia.
- Thời gian tiêm: Mũi đầu tiên khi trẻ 12-15 tháng tuổi; mũi thứ hai lúc 4-6 tuổi. Trẻ có hệ miễn dịch suy giảm hoặc dị ứng nghiêm trọng với thành phần vắc xin nên tham khảo ý kiến bác sĩ.
- Loại vắc xin: Vắc xin sống giảm độc lực. có loại MMR (phổ biến là MMR-II của Mỹ, Priorix của Bỉ).
6. Vắc xin phế cầu khuẩn (PCV)
Đây là loại vắc xin không bắt buộc với trẻ 1 - 3 tuổi nhưng được khuyến khích mạnh mẽ, đặc biệt với trẻ có nguy cơ cao như sinh non, mắc bệnh mãn tính. Giúp phòng ngừa vi khuẩn Streptococcus pneumoniae - tác nhân gây viêm màng não, viêm phổi, nhiễm trùng huyết và viêm tai giữa.
- Thời gian tiêm: Tiêm lúc 2, 4, 6 tháng tuổi và nhắc lại khi trẻ 12-15 tháng. Tạm hoãn tiêm khi trẻ đang sốt cao hoặc có phản ứng dị ứng nghiêm trọng với thành phần vắc xin.
- Loại vắc xin: Vắc xin liên hợp (PCV13) hoặc vắc xin polysaccharide (PPSV23, dành cho nhóm nguy cơ cao).
7. Vắc xin viêm gan A (HepA)
Phòng ngừa bệnh viêm gan A, lây qua đường tiêu hóa, có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng. Là loại vắc xin được khuyến khích, đặc biệt ở các khu vực có tỷ lệ mắc bệnh cao.
- Thời gian tiêm: Mũi đầu tiên khi trẻ 12-23 tháng tuổi, mũi thứ hai cách mũi đầu ít nhất 6 tháng. Tạm hoãn khi trẻ dị ứng với thành phần vắc xin hoặc đang mắc bệnh cấp tính.
- Loại vắc xin: Vắc xin bất hoạt. Phổ biến như Avaxim (Pháp), Havrix (Bỉ).
8. Vắc xin cúm (Influenza)
Tiêm để ngừa cúm mùa, đặc biệt ở trẻ nhỏ có nguy cơ cao bị biến chứng như viêm phổi, viêm tai giữa. Khuyến khích tiêm hàng năm.
Ảnh minh họa
- Thời gian tiêm: Hàng năm, bắt đầu từ khi trẻ 6 tháng tuổi trở đi. Nếu lần đầu tiêm khi dưới 9 tuổi, cần tiêm 2 liều cách nhau ít nhất 4 tuần. Tạm hoãn tiêm khi trẻ dị ứng với trứng nặng (vì vắc xin cúm có thể chứa protein từ trứng) hoặc đang sốt cao.
- Loại vắc xin: Vắc xin bất hoạt (tiêm) hoặc vắc xin sống giảm độc lực (xịt mũi, chỉ dùng cho trẻ trên 2 tuổi). Phổ biến như Vaxigrip (Pháp), Fluarix (Bỉ).
9. Vắc xin viêm gan B (HepB)
Là loại vắc xin bắt buộc trong chương trình tiêm chủng mở rộng. Giúp phòng ngừa viêm gan B - bệnh có thể dẫn đến xơ gan, ung thư gan về sau.
- Thời gian tiêm: 3 mũi đầu tiên thường được tiêm ngay từ sơ sinh, nhưng nếu chưa hoàn tất thì trẻ 1-3 tuổi vẫn cần tiêm đủ liều. Tạm hoãn tiêm nếu trẻ dị ứng với men làm bánh (vắc xin có thể chứa thành phần này).
- Loại vắc xin: Vắc xin tái tổ hợp. Loại phổ biến Engerix-B (Bỉ), Heberbiovac HB (Cuba).
Lưu ý:
9 loại vắc xin trong bài được khuyến nghị bởi CDC Hoa Kỳ, nhưng tùy vào tình trạng sức khỏe, tình sử bệnh tật của từng trẻ, bác sĩ có thể sẽ tư vấn loại vắc xin và thời điểm tiêm các loại vắc xin khác nhau. Mỗi loại vắc xin có thể là bắt buộc hoặc không trong độ tuổi từ 1 - 3 ở tùy từng quốc gia.
Phụ huynh hãy nhớ luôn tuân thủ lịch tiêm chủng và hỏi ý kiến bác sĩ trước khi tiêm. Sau khi tiêm, theo dõi trẻ ít nhất 30 phút tại cơ sở y tế để phát hiện phản ứng bất thường. Một số vắc xin có thể gây sốt nhẹ, sưng đỏ tại chỗ tiêm – đây là phản ứng bình thường của cơ thể.
Nguồn và ảnh: CDC US, Vinmec, VNVC
