Thời tiết cực đoan và nguy cơ bùng phát cúm mùa tại Việt Nam 2025

1. Bức tranh khí hậu năm 2025

Năm 2025 được đánh giá là một trong những năm có khí hậu cực đoan trong lịch sử, khi hàng loạt hiện tượng thiên tai xảy ra dồn dập với cường độ mạnh hơn mức trung bình nhiều năm [1]. Sự kết hợp giữa biến đổi khí hậu toàn cầu và và tình trạng nước biển lạnh đi bất thường (La Niña ) gây mưa nhiều, lũ lụt, thời tiết ẩm ướt hơn ở nhiều khu vực, trong đó có Việt Nam [2].

Từ tháng 10 đến cuối năm, Bắc Bộ và Trung Bộ được dự báo sẽ có các đợt mưa lớn kéo dài, nguy cơ lũ lụt cao. Miền Bắc có khả năng xuất hiện rét đậm, rét hại sớm hơn mọi năm, báo hiệu một mùa đông khắc nghiệt đang đến gần. [1]

2. Thời tiết cực đoan ảnh hưởng đến virus cúm như thế nào?

Thời tiết bất thường không chỉ gây ra thiên tai mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sự lây lan và biến đổi của virus cúm.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng nhiệt độ cực đoan, cụ thể là nhiệt độ thấp làm tăng ngay lập tức nguy cơ nhiễm cúm A và B [5]; chẳng hạn, ở mức 17°C, nguy cơ nhiễm cúm B có thể tăng gấp 14 lần [5]. Ngược lại, nhiệt độ cao như 36°C làm suy yếu hệ miễn dịch của cơ thể, tăng nguy cơ nhiễm cúm và nhiễm trùng thứ phát dẫn đến biến chứng nghiêm trọng [7].

Độ ẩm cũng là yếu tố quan trọng. Độ ẩm thấp (ở mức 10%) khiến virus cúm tồn tại lâu hơn trong không khí, với nồng độ cao gấp 2.4 lần so với độ ẩm 90% chỉ sau 10 phút [8]. Virus giữ được tới 77% khả năng lây nhiễm ở độ ẩm dưới 23% [9]. Độ ẩm cao tuy hạn chế lây truyền virus cúm qua không khí ,nhưng lại kéo dài thời gian virus tồn tại trên bề mặt, làm tăng nguy cơ lây qua tiếp xúc.

Cùng với đó, biến đổi khí hậu đang thúc đẩy sự xuất hiện của các biến chủng cúm mới, làm tăng nguy cơ bùng phát hoặc tái bùng phát dịch cúm toàn cầu. [10]

3. Bão lũ càng làm tình hình nhiễm cúm thêm nghiêm trọng

Nghiên cứu dịch tễ cho thấy lượng mưa lớn có liên quan trực tiếp đến tỷ lệ nhập viện và nguy cơ bùng phát dịch cúm: sau một đợt mưa lớn bất thường, nguy cơ nhập viện cấp cứu do cúm tăng 23% chỉ trong 6 ngày [11]. Những tháng có lượng mưa trên 150 mm thường trùng với đỉnh dịch cúm [12]. Chỉ cần tăng thêm 10 mm lượng mưa hàng tuần, chỉ số hoạt động cúm đã tăng 17% [13].

Sau mỗi đợt thiên tai, việc người dân phải tập trung trong không gian kín, tiếp xúc gần, cùng với gián đoạn dịch vụ y tế, khiến nguy cơ lây lan và biến chứng nặng tăng cao.

Trong bối cảnh khí hậu toàn cầu tiếp tục biến đổi, bệnh cúm đang trở nên phức tạp và khó kiểm soát hơn bao giờ hết. Giải pháp thiết thực nhất lúc này chính là duy trì tiêm phòng cúm định kỳ để bảo vệ bản thân và cộng đồng, góp phần ngăn chặn nguy cơ dịch bệnh bùng phát. Bên cạnh đó, cần kết hợp các biện pháp nâng cao sức khỏe như duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý, tăng cường vận động thể chất, ngủ đủ giấc, cùng với việc giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống nhằm củng cố hệ miễn dịch, giảm nguy cơ lây nhiễm cúm và các bệnh đường hô hấp khác.

Tài liệu tham khảo

1. Báo Chính Phủ. Thiên tai năm 2025 có xu hướng cực đoan hơn so với trung bình nhiều năm. Available at: https://baochinhphu.vn/thien-tai-nam-2025-co-xu-huong-cuc-doan-hon-so-voi-trung-binh-nhieu-nam-102251006151314108.htm. Accessed October 8, 2025.
2. World Meteorological Organization. La Niña may return, temperatures are likely to be above average. Available at: https://wmo.int/news/media-centre/la-nina-may-return-temperatures-are-likely-be-above-average#:~:text=According to the latest forecasts,upcoming September–November 2025 period. Accessed October 8, 2025.
3. Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia. Available at: https://www.kttv.gov.vn/kttv/. Accessed October 8, 2025.
4. Tiền Phong. Lốc xoáy khiến 33 người thương vong ở Ninh Bình: Kẻ hủy diệt nguy hiểm nhất trong bão. Available at: https://tienphong.vn/loc-xoay-khien-33-nguoi-thuong-vong-o-ninh-binh-ke-huy-diet-nguy-hiem-nhat-trong-bao-post1782514.tpo. Accessed October 8, 2025.
5. Ma P, Tang X, Zhang L, et al. Influenza A and B outbreaks differed in their associations with climate conditions in Shenzhen, China. Int J Biometeorol . 2022;66(1):163-173. doi:10.1007/s00484-021-02204-y
6. Yamaya M, Nishimura H, Lusamba Kalonji N, et al. Effects of high temperature on pandemic and seasonal human influenza viral replication and infection-induced damage in primary human tracheal epithelial cell cultures. Heliyon. 2019;5(2):e01149. doi:10.1016/j.heliyon.2019.e01149.
7. Moriyama M, Ichinohe T. High ambient temperature dampens adaptive immune responses to influenza A virus infection. Proc Natl Acad Sci U S A. 2019;116(8):3118-3125. doi:10.1073/pnas.1815029116.
8. Yang W, Marr LC. Dynamics of airborne influenza A viruses indoors and dependence on humidity. PLoS One . 2011;6(6):e21481. doi:10.1371/journal.pone.0021481
9. Noti JD, Blachere FM, McMillen CM, et al. High humidity leads to loss of infectious influenza virus from simulated coughs. PLoS One . 2013;8(2):e57485. doi:10.1371/journal.pone.0057485
10. Ruan, W., Liang, Y., Sun, Z. et al. Climate warming and influenza dynamics: the modulating effects of seasonal temperature increases on epidemic patterns. npj Clim Atmos Sci 8, 72 (2025). doi:10.1038/s41612-025-00968-3
11. Smith GS, Messier KP, Crooks JL, Wade TJ, Lin CJ, Hilborn ED. Extreme precipitation and emergency room visits for influenza in Massachusetts: a case-crossover analysis. Environ Health . 2017;16(1):108. Published 2017 Oct 17. doi:10.1186/s12940-017-0312-7
12. Tamerius JD, Shaman J, Alonso WJ, et al. Environmental predictors of seasonal influenza epidemics across temperate and tropical climates. PLoS Pathog . 2013;9(3):e1003194. doi:10.1371/journal.ppat.1003194
13. Gomez-Barroso D, León-Gómez I, Delgado-Sanz C, Larrauri A. Climatic Factors and Influenza Transmission, Spain, 2010-2015. Int J Environ Res Public Health. 2017;14(12):1469. Published 2017 Nov 28. doi:10.3390/ijerph14121469